Môn Luật Thương mại quốc tế không chỉ là môn học bắt buộc trong chương trình đào tạo cử nhân luật còn là nền tảng kiến thức thiết yếu cho các chuyên gia pháp lý, nhà đàm phán với doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập toàn cầu. Tuy nhiên do tính chất đa tầng kết hợp giữa luật quốc tế, luật quốc gia với tập quán thương mại khiến việc ôn tập và làm bài thi môn này thường khiến nhiều sinh viên gặp khó khăn.
Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng đi sâu vào cách ôn luyện thông qua các dạng bài tập thực tiễn đồng thời cung cấp một số ví dụ bài tập Luật thương mại quốc tế có đáp án để bạn luyện tập hiệu quả, tự tin bước vào kỳ thi.
Vì sao cần luyện bài tập trong môn Luật Thương mại quốc tế
Lý thuyết nền tảng là điều kiện cần. Nhưng khả năng áp dụng pháp luật vào tình huống cụ thể mới là thước đo năng lực thực sự của người học luật. Việc luyện bài tập không chỉ giúp ghi nhớ kiến thức mà còn hình thành kỹ năng phân tích, diễn giải và xử lý tình huống theo hướng pháp lý. Đây là kỹ năng thiết yếu nếu bạn muốn làm việc trong lĩnh vực tư vấn pháp luật quốc tế, giao kết hợp đồng quốc tế, hay làm việc tại các trung tâm trọng tài.
Các dạng bài tập phổ biến trong đề thi
Mặc dù mỗi giảng viên có thể có cách ra đề khác nhau, nhưng tựu trung lại, bài tập Luật thương mại quốc tế thường chia thành ba dạng chính
1. Câu hỏi lý thuyết
Loại câu hỏi này yêu cầu trình bày khái niệm, phân tích nguyên tắc, bình luận quy định pháp luật quốc tế. Đây là phần kiểm tra sự hiểu biết nền tảng.
Ví dụ: Trình bày các đặc điểm cơ bản của hợp đồng thương mại quốc tế. Phân biệt giữa Công ước Viên 1980 (CISG) và Luật Thương mại Việt Nam về quyền hủy hợp đồng của người mua.
2. Câu hỏi nhận định đúng/sai
Thường xuất hiện trong phần trắc nghiệm hoặc tự luận ngắn, loại câu hỏi này kiểm tra khả năng nhận diện đúng sai trong áp dụng pháp luật, kèm theo lý do giải thích.
Ví dụ: “Công ước Viên 1980 điều chỉnh mọi hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, bất kể quốc gia thành viên có tuyên bố loại trừ hay không.” (Đúng/Sai? Giải thích)
3. Bài tập tình huống
Đây là phần quan trọng nhất trong hầu hết đề thi, yêu cầu phân tích tranh chấp, viện dẫn điều luật và đưa ra hướng xử lý. Bài tập dạng này đòi hỏi tư duy tổng hợp và khả năng áp dụng quy phạm pháp luật vào thực tiễn.
Một số bài tập có đáp án tham khảo
Dưới đây là một số bài tập tiêu biểu kèm hướng dẫn giải để bạn luyện tập.
Bài tập 1: Incoterms và trách nhiệm trong vận chuyển
Tình huống
Công ty A tại Việt Nam bán cho Công ty B tại Canada 200 tấn gạo theo điều kiện FOB cảng Cát Lái, Incoterms 2020. Sau khi hàng đã được xếp lên tàu, tàu gặp sự cố khiến hàng hóa bị hư hỏng.
Câu hỏi
Ai phải chịu trách nhiệm về tổn thất hàng hóa?
Đáp án
Theo điều kiện FOB (Free On Board), rủi ro chuyển từ người bán sang người mua khi hàng hóa được xếp lên tàu. Trong tình huống này, vì hàng đã được giao lên tàu, rủi ro đã chuyển sang Công ty B. Do đó, Công ty B phải chịu trách nhiệm về tổn thất.
Bài tập 2: Áp dụng Công ước Viên 1980 (CISG)
Tình huống
Công ty X (Đức) bán 1000 chiếc máy lọc không khí cho Công ty Y (Việt Nam). Sau khi nhận hàng, Công ty Y phát hiện 200 máy không hoạt động và yêu cầu đổi toàn bộ lô hàng.
Câu hỏi
Theo CISG, yêu cầu đổi toàn bộ hàng có hợp lý không?
Đáp án
Theo CISG, người mua chỉ có quyền hủy hợp đồng nếu vi phạm là nghiêm trọng, tức gây thiệt hại cơ bản đến lợi ích hợp đồng. Trong trường hợp này, tỷ lệ lỗi là 20%, nếu không ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn bộ mục đích hợp đồng, Công ty Y không có quyền đổi toàn bộ hàng mà có thể yêu cầu thay thế hoặc sửa chữa phần bị lỗi.
Bài tập 3: Trọng tài quốc tế và thẩm quyền xét xử
Tình huống
Công ty M (Singapore) và Công ty N (Việt Nam) ký hợp đồng có điều khoản trọng tài tại SIAC. Khi phát sinh tranh chấp, Công ty N khởi kiện tại Tòa án Việt Nam.
Câu hỏi
Tòa án Việt Nam có thẩm quyền giải quyết vụ việc không?
Đáp án
Theo Công ước New York 1958 và Luật Trọng tài thương mại Việt Nam, nếu hợp đồng có điều khoản trọng tài hợp lệ, thì tranh chấp sẽ không thuộc thẩm quyền của tòa án, trừ khi thỏa thuận trọng tài vô hiệu. Do đó, Tòa án Việt Nam không có thẩm quyền xét xử.
Bài tập 4: Áp dụng nguyên tắc MFN của WTO
Tình huống
Việt Nam áp dụng thuế nhập khẩu 5% cho hàng hóa từ các nước ASEAN nhưng 15% cho hàng hóa từ các nước ngoài ASEAN.
Câu hỏi
Điều này có vi phạm nguyên tắc Đãi ngộ tối huệ quốc (MFN) không?
Đáp án
Nguyên tắc MFN yêu cầu đối xử như nhau giữa các thành viên WTO. Tuy nhiên, WTO cho phép ngoại lệ nếu các nước cùng tham gia hiệp định thương mại tự do (như ASEAN). Do đó, mức thuế ưu đãi cho ASEAN không vi phạm nguyên tắc MFN.
Hướng dẫn học tập và luyện đề hiệu quả
Muốn làm tốt các bài tập và bài thi Luật Thương mại quốc tế, người học nên có chiến lược ôn luyện rõ ràng
-
Học kỹ lý thuyết, đặc biệt là các điều ước quốc tế như CISG, Incoterms, Công ước New York.
-
Tự luyện đề theo từng chủ đề để nắm vững dạng câu hỏi.
-
Ghi nhớ và hiểu bản chất của các nguyên tắc pháp lý.
-
Đọc các bài phân tích án lệ hoặc phán quyết trọng tài quốc tế để nâng cao tư duy pháp lý.
-
Tham khảo đề thi cũ của các trường đại học có chuyên ngành luật quốc tế.
Không có con đường tắt để giỏi môn Luật Thương mại quốc tế. Chìa khóa nằm ở việc nắm chắc lý thuyết kết hợp thực hành qua các bài tập tình huống thực tiễn. Hy vọng các bài tập có đáp án trong bài viết này sẽ là tài liệu hữu ích để bạn rèn luyện kỹ năng để tự tin bước vào kỳ thi.