Ngày 14/11/2022 Quốc hội đã thông qua Luật Thanh tra số 11/2022/QH15 thay thế cho Luật Thanh tra năm 2010. Luật mới có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2023 đánh dấu một bước ngoặt lớn trong hoàn thiện cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực tăng cường trách nhiệm giải trình trong hệ thống hành chính nhà nước.
Với nhiều điểm thay đổi quan trọng cho nên Luật Thanh tra 2022 không chỉ cải tổ lại mô hình tổ chức thanh tra còn nhấn mạnh việc minh bạch hóa tăng cường phối hợp giữa các cơ quan thực thi pháp luật. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm bắt những nội dung cốt lõi cùng điểm mới nổi bật của đạo luật này.
Bối cảnh ban hành Luật Thanh tra mới
Sau hơn một thập kỷ thực hiện Luật Thanh tra năm 2010 đã bộc lộ nhiều hạn chế trong việc phân định thẩm quyền, tổ chức hoạt động cũng như trong việc xử lý chồng chéo giữa các cơ quan kiểm tra, thanh tra, kiểm toán. Chính vì vậy nhu cầu sửa đổi toàn diện là điều tất yếu nhằm phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong tình hình mới.
Luật Thanh tra 2022 ra đời với mục tiêu cải cách thể chế thanh tra đảm bảo tính thống nhất trong hoạt động giám sát quyền lực hành pháp đồng thời tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật cũng như hiệu quả quản lý nhà nước.
Những điểm mới nổi bật của Luật Thanh tra số 11/2022/QH15
Phân loại rõ ràng hoạt động thanh tra
Luật mới chia hoạt động thanh tra thành hai loại hình chính là thanh tra hành chính với thanh tra chuyên ngành.
-
Thanh tra hành chính tập trung vào việc giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý.
-
Thanh tra chuyên ngành kiểm tra việc chấp hành pháp luật chuyên môn, kỹ thuật, quy định của nhà nước trong các lĩnh vực cụ thể như y tế, xây dựng, tài chính, giao thông, giáo dục…
Việc phân loại này giúp giảm trùng lặp giữa các cuộc thanh tra đồng thời làm rõ phạm vi trách nhiệm giữa các cấp, ngành.
Tổ chức lại hệ thống cơ quan thanh tra
Luật quy định cụ thể hơn về mô hình tổ chức hệ thống thanh tra theo hướng thống nhất từ trung ương đến địa phương gồm
-
Thanh tra Chính phủ
-
Thanh tra bộ, cơ quan ngang bộ
-
Thanh tra tỉnh, huyện
-
Cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành
Một điểm đáng chú ý là Thanh tra huyện được giữ lại để tăng cường năng lực giám sát trực tiếp ở cấp cơ sở tạo điều kiện giải quyết nhanh chóng các vấn đề phát sinh trong quản lý hành chính địa phương.
Xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn
Luật 2022 chi tiết hóa quyền hạn của từng cấp thanh tra. Từ Thanh tra Chính phủ với vai trò định hướng đến Thanh tra bộ với trách nhiệm kiểm tra theo lĩnh vực quản lý ngành, cho tới Thanh tra tỉnh/huyện tập trung vào điều hành địa phương.
Ngoài ra luật cũng quy định rõ các trường hợp được quyền thanh tra đột xuất cùng cơ chế xử lý khi phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật.
Tăng cường phối hợp liên ngành
Luật nhấn mạnh tầm quan trọng của sự phối hợp giữa các cơ quan thanh tra với Kiểm toán Nhà nước, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, các tổ chức liên quan khác.
Sự phối hợp chặt chẽ sẽ giúp tăng cường tính hiệu quả trong phát hiện sai phạm rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời tránh chồng chéo giữa các cơ quan kiểm tra, giám sát.
Cụ thể hóa các hành vi bị nghiêm cấm
Một trong những điểm mới rất quan trọng là Luật đã liệt kê rõ ràng các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thanh tra. Bao gồm
-
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để can thiệp trái phép vào hoạt động thanh tra
-
Bao che, không kết luận rõ sai phạm dù có bằng chứng
-
Tiết lộ thông tin mật hoặc chưa được phép công bố
-
Sách nhiễu gây khó khăn cho đối tượng bị thanh tra
Những quy định này nhằm nâng cao đạo đức công vụ bảo vệ tính minh bạch của công tác thanh tra.
Tác động của Luật Thanh tra 2022 đến quản lý nhà nước
Luật Thanh tra mới được kỳ vọng sẽ thay đổi căn bản cách thức tổ chức và triển khai các hoạt động thanh tra tại Việt Nam. Thông qua việc định hình rõ ràng hơn chức năng, nhiệm vụ và mối quan hệ giữa các cơ quan thanh tra Luật góp phần
-
Nâng cao hiệu lực pháp lý và giảm chồng chéo trong giám sát
-
Củng cố lòng tin của người dân vào hệ thống quản lý nhà nước
-
Góp phần phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiệu quả hơn
-
Thúc đẩy quản trị minh bạch, công bằng liêm chính
Luật cũng tạo ra hành lang pháp lý để các cơ quan thanh tra vận hành theo hướng chuyên nghiệp hóa có trách nhiệm phù hợp với xu hướng quản trị hiện đại.
Luật Thanh tra số 11/2022/QH15 là một bước tiến lớn hoàn thiện thể chế thanh tra tại Việt Nam. Với nhiều điểm đổi mới rõ rệt nên luật không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra còn góp phần xây dựng một nền hành chính công khai, minh bạch vì dân phục vụ.
Trong bối cảnh hội nhập hiện đại hóa nền hành chính cho nên nắm rõ cũng như thực thi đúng các quy định trong Luật Thanh tra mới là nhiệm vụ then chốt đối với mỗi cán bộ, công chức, cơ quan quản lý nhà nước.
Hãy coi đây là kim chỉ nam để đảm bảo mọi hoạt động quản lý, điều hành đều nằm trong khuôn khổ pháp luật hướng tới sự phát triển bền vững công bằng cho toàn xã hội.