Di sản văn hóa là tài sản tinh thần quý báu của mỗi dân tộc còn là một phần không thể thiếu trong bảo tồn phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của một quốc gia. Với vai trò quan trọng của di sản văn hóa trong đời sống xã hội do đó duy trì phát triển chúng đòi hỏi sự quan tâm bảo vệ từ các cơ quan quản lý nhà nước. Trong bối cảnh đó Luật Di sản Văn hóa đã được sửa đổi cập nhật nhiều lần để đáp ứng nhu cầu bảo vệ phát huy giá trị di sản.
Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về Luật Di Sản Văn Hóa mới nhất năm 2024 cùng với các điểm mới đáng chú ý trong luật hiện hành.
1. Luật Di Sản Văn Hóa 2024 Những Cập Nhật Quan Trọng
Luật Di sản Văn hóa 2024 được kỳ vọng sẽ mang đến những thay đổi tích cực trong công tác bảo tồn phát huy giá trị di sản văn hóa từ đó tạo ra một nền tảng pháp lý vững chắc hơn cho các hoạt động bảo vệ gìn giữ di sản của quốc gia. Dưới đây là những điểm nổi bật trong bản sửa đổi bổ sung của Luật này.
1.1. Quy Định Mới về Định Nghĩa Di Sản Văn Hóa
Một trong những thay đổi quan trọng nhất của Luật Di sản Văn hóa 2024 là sự mở rộng làm rõ khái niệm về di sản văn hóa. Theo đó không chỉ các di sản vật thể như di tích lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật còn bao gồm cả các di sản phi vật thể như nghệ thuật dân gian, phong tục, tập quán, ngôn ngữ.
Cho thấy sự chú trọng đặc biệt đối với di sản phi vật thể vốn thường xuyên bị lãng quên hay chưa được bảo vệ đúng mức trong quá khứ.
1.2. Tăng Cường Công Tác Quản Lý Bảo Vệ Di Sản
Luật Di sản Văn hóa 2024 đề cập rõ ràng hơn đến trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong bảo vệ phát huy giá trị di sản văn hóa. Cụ thể các cơ quan quản lý sẽ phải thực hiện các biện pháp bảo vệ di sản một cách chủ động hơn từ lập hồ sơ quản lý cho đến tăng cường các hoạt động bảo vệ di sản khỏi các tác động xấu của con người với thiên nhiên.
1.3. Xử Phạt Nghiêm Khắc Các Hành Vi Vi Phạm
Với sự phát triển mạnh mẽ của du lịch đô thị hóa, các di sản văn hóa đang đứng trước nguy cơ bị tàn phá nghiêm trọng. Do đó Luật Di sản Văn hóa 2024 đã quy định các mức xử phạt nghiêm khắc đối với những hành vi xâm hại di sản văn hóa bao gồm xâm phạm các di tích hay phá hủy các di sản rồi thì buôn bán các cổ vật trái phép.
2. Luật Di Sản Văn Hóa Hiện Hành Những Đặc Điểm Cơ Bản
Trước khi có Luật Di sản Văn hóa 2024 Luật Di sản Văn hóa hiện hành đã được thông qua từ năm 2001 có nhiều lần sửa đổi bổ sung. Dưới đây là những đặc điểm cơ bản của Luật Di sản Văn hóa hiện hành cho phép ta so sánh đối chiếu với những thay đổi trong luật mới.
2.1. Khái Niệm Di Sản Văn Hóa
Luật Di sản Văn hóa hiện hành xác định di sản văn hóa bao gồm cả di sản vật thể như di tích hay cổ vật với di sản phi vật thể như nghệ thuật truyền thống, tập quán, lễ hội. Tuy nhiên những quy định liên quan đến di sản phi vật thể còn khá chung chung chưa được làm rõ như trong Luật Di sản Văn hóa 2024.
2.2. Cơ Chế Quản Lý Di Sản
Luật hiện hành xác định các cơ quan nhà nước có trách nhiệm bảo vệ phát huy di sản văn hóa nhưng lại thiếu các quy định chi tiết về công tác phối hợp giữa các cơ quan này. Cùng với đó quy định về bảo vệ di sản dưới tác động của quá trình phát triển kinh tế xã hội chưa được chú trọng đầy đủ.
2.3. Giải Quyết Các Vấn Đề Xâm Hại Di Sản
Mặc dù có quy định xử phạt các hành vi xâm hại di sản nhưng hiệu quả thực thi chưa cao. Do xử lý các vi phạm liên quan đến bảo vệ di sản vẫn chưa có những chế tài đủ mạnh để ngăn chặn các hành vi phá hoại khai thác trái phép di sản văn hóa.
3. Những Thách Thức Trong Bảo Vệ Di Sản Văn Hóa
Dù Luật Di sản Văn hóa 2024 đã có những sửa đổi bổ sung quan trọng nhưng bảo vệ di sản văn hóa tại Việt Nam vẫn gặp không ít khó khăn với thách thức. Các vấn đề lớn cần phải giải quyết bao gồm
3.1. Tác Động Của Quá Trình Công Nghiệp Hóa Đô Thị Hóa
Quá trình phát triển kinh tế nhanh chóng đang tạo ra nhiều áp lực lên các di sản văn hóa đặc biệt là các di tích lịch sử, các công trình kiến trúc. Xây dựng các công trình mới phát triển các khu đô thị, khu du lịch thường xuyên gây ảnh hưởng xấu đến các khu di tích.
3.2. Sự Thiếu Hụt Kinh Phí Nhân Lực
Việc bảo vệ phục hồi di sản văn hóa đòi hỏi một khoản đầu tư lớn về cả tài chính lẫn nhân lực. Tuy nhiên ngân sách cho công tác bảo tồn di sản tại Việt Nam hiện nay vẫn còn hạn chế. Thêm vào đó đội ngũ chuyên gia về bảo tồn di sản còn thiếu dẫn đến khó khăn trong thực thi các biện pháp bảo vệ hiệu quả.
3.3. Nhận Thức Cộng Đồng với Sự Tham Gia Của Xã Hội
Mặc dù ngày càng có nhiều chiến dịch tuyên truyền về bảo vệ di sản văn hóa nhưng nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của di sản với sự tham gia của xã hội trong công tác bảo vệ vẫn còn hạn chế. Di sản văn hóa cần sự chung tay của tất cả các tầng lớp xã hội để được bảo vệ lâu dài.
Luật Di sản Văn hóa 2024 với các sửa đổi quan trọng sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc hơn cho công tác bảo vệ phát huy giá trị di sản văn hóa. Tuy nhiên để luật đi vào cuộc sống đạt được hiệu quả như mong muốn cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, cộng đồng cùng các tổ chức xã hội. Bảo vệ di sản văn hóa không chỉ là nhiệm vụ của một bộ phận mà là trách nhiệm của toàn xã hội từ đó xây dựng một tương lai bền vững cho di sản của dân tộc.