Trong bối cảnh thế giới ngày càng đối mặt với nhiều mối đe dọa từ chủ nghĩa cực đoan các hành vi khủng bố đã và đang trở thành hiểm họa toàn cầu. Việt Nam không nằm ngoài ảnh hưởng của xu hướng này khi phải luôn chủ động trong việc ngăn chặn ứng phó với các tình huống đe dọa an ninh quốc gia. Nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng hiệu quả Luật phòng chống khủng bố đã được Quốc hội ban hành năm 2013 từ đó đến nay đã có nhiều văn bản hướng dẫn cập nhật. Việc hiểu rõ nội dung, phạm vi với giá trị của đạo luật này là bước cần thiết để mỗi người dân nhận thức được trách nhiệm trong bảo vệ trật tự xã hội an toàn đất nước.
Khái quát về Luật phòng chống khủng bố năm 2013
Luật phòng chống khủng bố được ban hành vào tháng 6 năm 2013 chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 10 cùng năm. Đây là lần đầu tiên Việt Nam xây dựng một đạo luật chuyên biệt để quy định chi tiết các vấn đề liên quan đến hành vi khủng bố, phòng ngừa, xử lý hậu quả cũng như việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng.
Theo nội dung của luật, khủng bố được hiểu là hành vi có chủ đích nhằm đe dọa, phá hoại, giết hại con người, gây rối loạn an ninh, làm mất ổn định chính trị hoặc nhằm ép buộc Nhà nước hay tổ chức quốc tế phải thực hiện hoặc từ bỏ một hành vi nào đó. Bên cạnh đó, luật cũng quy định hành vi tài trợ khủng bố là việc cung cấp tài sản, tiền bạc hoặc hỗ trợ vật chất, kỹ thuật nhằm thực hiện hoặc thúc đẩy hành vi khủng bố.
Những nguyên tắc cơ bản trong phòng chống khủng bố
Luật quy định rõ nguyên tắc phòng chống khủng bố là đảm bảo sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước và vai trò nòng cốt của lực lượng Công an nhân dân và Quân đội nhân dân. Tất cả hoạt động phòng chống khủng bố đều phải được tiến hành theo đúng pháp luật, tôn trọng quyền con người, đồng thời đảm bảo bí mật nhà nước, an toàn cho người dân với tổ chức.
Một trong những điểm đáng chú ý là luật đề cao sự tham gia của cộng đồng. Công dân có trách nhiệm phát hiện báo cáo không được che giấu các hành vi khủng bố. Các hành vi như không tố giác, chứa chấp, hỗ trợ hoặc tuyên truyền cho khủng bố đều bị nghiêm cấm sẽ bị xử lý theo quy định.
Nội dung trọng tâm của luật
Luật chia thành tám chương với hơn năm mươi điều khoản bao gồm các nội dung trọng tâm như xây dựng cơ chế phòng ngừa, chuẩn bị lực lượng sẵn sàng ứng phó, điều tra xử lý, bồi thường thiệt hại, hợp tác quốc tế phân định rõ trách nhiệm của từng cơ quan chức năng.
Một điểm nổi bật là quy định về danh sách tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động khủng bố. Đây là cơ sở để áp dụng các biện pháp như phong tỏa tài sản, hạn chế di chuyển, giám sát tài chính. Luật cũng nêu rõ quy trình xử lý các tình huống khẩn cấp như phong tỏa khu vực, kiểm tra phương tiện, tạm giữ đối tượng nghi vấn.
Ngoài ra, luật tạo điều kiện pháp lý để Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế trong việc chống khủng bố bao gồm việc trao đổi thông tin, dẫn độ tội phạm, phối hợp truy bắt đối tượng chia sẻ kinh nghiệm giữa các quốc gia.
Cập nhật hướng dẫn thi hành
Từ khi ban hành đến nay, Luật phòng chống khủng bố đã được hướng dẫn thi hành bổ sung bằng nhiều nghị định và văn bản hợp nhất. Văn bản hợp nhất năm 2022 đã hệ thống lại toàn bộ quy định của luật gốc cùng các sửa đổi sau đó, giúp người thực thi pháp luật dễ dàng tra cứu áp dụng.
Một nghị định quan trọng được ban hành gần đây là Nghị định số 93 năm 2024, trong đó quy định rõ thủ tục phong tỏa, niêm phong, tạm giữ tài sản của các đối tượng có liên quan đến khủng bố hoặc tài trợ khủng bố. Nghị định này cũng đưa ra cơ chế giám sát, báo cáo xác lập danh sách cá nhân, tổ chức nghi vấn.
Những quy định bổ sung này không chỉ tăng cường hiệu lực pháp luật mà còn giúp các cơ quan chức năng có công cụ pháp lý cụ thể trong việc phòng ngừa và ứng phó với các tình huống phức tạp. Việc xử lý các giao dịch tài chính đáng ngờ, quản lý thông tin điện tử kiểm soát biên giới được nêu rõ trong các quy định liên quan.
Vai trò của người dân và cộng đồng
Chống khủng bố không chỉ là công việc của lực lượng chức năng mà cần sự tham gia đồng bộ của toàn xã hội. Người dân có thể phát hiện báo cáo các hành vi bất thường, hỗ trợ thông tin, tránh lan truyền tin đồn thất thiệt, không chia sẻ nội dung có tính chất kích động hoặc cổ vũ bạo lực. Tinh thần cảnh giác cao, cùng với lòng tin vào hệ thống pháp luật sẽ là nền tảng để xã hội giữ được sự ổn định và an toàn.
Nhà nước cũng cần tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức, đặc biệt trong môi trường học đường, cơ sở công cộng, khu dân cư. Việc xây dựng cộng đồng cảnh giác hiểu luật hợp tác với lực lượng chức năng sẽ góp phần đẩy lùi nguy cơ hình thành các nhóm cực đoan hoặc tiếp tay cho các thế lực chống đối.
Luật phòng chống khủng bố ra đời là một bước đi chiến lược trong hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ an ninh quốc gia. Với những nguyên tắc rõ ràng cùng cơ chế phòng ngừa cụ thể với sự phân công trách nhiệm minh bạch luật đã tạo nên hành lang pháp lý vững chắc cho công tác chống khủng bố. Tuy nhiên trong thực tiễn áp dụng cần tiếp tục hoàn thiện thêm về kỹ thuật, công nghệ, cơ sở dữ liệu đặc biệt là nâng cao vai trò của người dân trong nhận diện tố giác với phòng ngừa. Một xã hội an toàn là xã hội mà ở đó mỗi cá nhân đều ý thức rằng an ninh chung bắt đầu từ chính hành vi của mình. Khi pháp luật đi vào cuộc sống, nguy cơ khủng bố sẽ được đẩy lùi trả lại sự bình yên phát triển bền vững cho cộng đồng.