Bảo đảm quốc phòng luôn là nhiệm vụ trọng yếu của mọi quốc gia. Trong đó xây dựng và huy động lực lượng dự bị động viên có vai trò đặc biệt quan trọng trong bổ sung cho quân đội chính quy khi cần thiết. Ở Việt Nam lực lượng dự bị động viên được tổ chức bài bản chặt chẽ theo quy định của pháp luật. Sự ra đời của Luật Lực lượng dự bị động viên năm 2019 là bước tiến mới trong hoàn thiện hệ thống pháp luật về quốc phòng thay thế Pháp lệnh năm 1996 vốn đã lạc hậu so với thực tiễn.
Luật Lực lượng dự bị động viên 2019 không chỉ đề cập đến quân nhân dự bị còn mở rộng sang quản lý phương tiện kỹ thuật, trách nhiệm của tổ chức cá nhân, các chính sách bồi thường khi huy động. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về nội dung cơ bản của luật, những trách nhiệm cần thực hiện với những lưu ý trong thời gian tới.
Khái niệm và đối tượng điều chỉnh
Lực lượng dự bị động viên là tập hợp những công dân và phương tiện đã được đăng ký sẵn sàng huy động khi có lệnh. Gồm hai thành phần chính là quân nhân dự bị và phương tiện kỹ thuật dự bị. Quân nhân dự bị là những người đã hoàn thành nghĩa vụ quân sự hay rời khỏi lực lượng vũ trang nhưng còn đủ điều kiện về sức khỏe, phẩm chất, chuyên môn. Phương tiện kỹ thuật dự bị là tài sản có khả năng phục vụ quốc phòng như xe cơ giới, tàu thuyền, máy móc thiết bị thuộc quyền sở hữu của tổ chức hay cá nhân.
Luật áp dụng đối với mọi công dân, cơ quan hay tổ chức có liên quan đến việc đăng ký với quản lý hay huấn luyện huy động lực lượng dự bị động viên. Có nghĩa không chỉ quân nhân mà doanh nghiệp và cá nhân sở hữu phương tiện cũng có nghĩa vụ theo luật định.
Nguyên tắc tổ chức quản lý
Luật quy định việc xây dựng quản lý lực lượng dự bị động viên phải bảo đảm nguyên tắc tập trung thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, sự chỉ huy của Quân đội nhân dân. Việc tổ chức phải phù hợp với yêu cầu quốc phòng và điều kiện phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Trong thời bình lực lượng này được huấn luyện kiểm tra định kỳ để sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ khi có tình huống xảy ra.
Ngoài ra quá trình tổ chức quản lý với sử dụng lực lượng phải bảo đảm khách quan, công khai đúng quy định. Không được phân biệt đối xử lạm dụng quyền hạn sử dụng lực lượng vào mục đích cá nhân hay sai quy định.
Trách nhiệm của quân nhân dự bị tổ chức cá nhân có liên quan
Quân nhân dự bị có trách nhiệm đăng ký đầy đủ thông tin, tham gia huấn luyện kiểm tra sẵn sàng thực hiện lệnh huy động. Trong thời gian tham gia huấn luyện hay thực hiện nhiệm vụ theo lệnh động viên, quân nhân được hưởng chế độ chính sách như khi đang tại ngũ. Ngoài ra còn được cộng nối thời gian công tác đóng bảo hiểm hỗ trợ chi phí đi lại ăn ở.
Tổ chức, cá nhân có sở hữu phương tiện kỹ thuật có trách nhiệm đăng ký bảo quản bảo dưỡng để sẵn sàng phục vụ khi được huy động. Nếu bị thiệt hại trong quá trình sử dụng, chủ phương tiện sẽ được Nhà nước bồi thường theo quy định.
Doanh nghiệp có quân nhân dự bị đang làm việc cũng phải tạo điều kiện cho người lao động tham gia huấn luyện không được cắt giảm quyền lợi trong thời gian đó. Đồng thời có trách nhiệm phối hợp với cơ quan quân sự địa phương trong việc lập danh sách, quản lý báo cáo định kỳ.
Quy trình xây dựng huy động lực lượng
Việc xây dựng lực lượng dự bị động viên được thực hiện thường xuyên, liên tục từ cấp trung ương đến địa phương. Bộ Quốc phòng chịu trách nhiệm chủ trì lập kế hoạch tổng thể. Cơ quan quân sự cấp tỉnh, cấp huyện triển khai cụ thể tại địa phương bảo đảm đủ số lượng đúng cơ cấu chất lượng.
Khi có tình huống khẩn cấp cần huy động, việc ban hành lệnh được thực hiện theo đúng trình tự pháp luật. Quân nhân và phương tiện được lệnh phải có mặt tại địa điểm quy định đúng thời gian được kiểm tra, biên chế phân công nhiệm vụ. Trường hợp không chấp hành lệnh huy động sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
Việc tiếp nhận sử dụng lực lượng dự bị động viên cũng cần đảm bảo an toàn, hiệu quả tuân thủ nguyên tắc điều hành tác chiến. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ các cá nhân và phương tiện sẽ được trả về đơn vị đồng thời hoàn tất các thủ tục về chế độ, chính sách.
Chính sách và chế độ hỗ trợ
Luật quy định rõ các chế độ cho quân nhân dự bị trong thời gian huấn luyện làm nhiệm vụ khi hoàn thành nhiệm vụ. Bao gồm tiền lương, phụ cấp, chế độ bảo hiểm xã hội, y tế, bảo hiểm tai nạn. Nếu xảy ra tai nạn hay bị thương, hy sinh trong khi làm nhiệm vụ quân nhân sẽ được hưởng chế độ tương ứng như sĩ quan quân đội chính quy.
Chủ phương tiện dự bị cũng được hỗ trợ chi phí bảo trì sửa chữa bồi thường nếu phương tiện bị hư hỏng hay mất mát trong quá trình huy động. Các khoản hỗ trợ này được chi trả từ ngân sách nhà nước được quy định chi tiết trong các văn bản hướng dẫn thi hành.
Bên cạnh đó người lao động là quân nhân dự bị không bị mất việc không bị trừ lương hay ảnh hưởng đến quyền lợi khi thực hiện nghĩa vụ dự bị. Đây là điểm mới nhằm bảo vệ quyền lợi khuyến khích người dân tích cực tham gia xây dựng lực lượng dự bị động viên.
Một số lưu ý quan trọng
Doanh nghiệp cần chủ động rà soát số lượng lao động thuộc diện quân nhân dự bị phối hợp với cơ quan quân sự địa phương để lập danh sách chính xác. Trường hợp có người thuộc diện dự bị bị gọi huấn luyện hay thực hiện nhiệm vụ, doanh nghiệp cần hỗ trợ để họ thực hiện nghĩa vụ mà không bị ảnh hưởng đến quyền lợi việc làm.
Cá nhân sở hữu phương tiện kỹ thuật dự bị cần thực hiện đăng ký kiểm tra duy trì điều kiện kỹ thuật tốt cho phương tiện. Nếu có thay đổi về thông tin cá nhân, tình trạng phương tiện cần kịp thời thông báo với cơ quan chức năng để cập nhật dữ liệu.
Ngoài ra cần lưu ý việc từ chối huy động trốn tránh nghĩa vụ hay không khai báo trung thực có thể bị xử phạt hành chính hay xử lý hình sự tùy theo mức độ vi phạm.
Luật Lực lượng dự bị động viên 2019 là văn bản pháp lý quan trọng nhằm tổ chức quản lý hiệu quả nguồn nhân lực, phương tiện kỹ thuật phục vụ quốc phòng. Là cơ sở để Nhà nước chủ động trong mọi tình huống khẩn cấp đảm bảo an ninh quốc gia ổn định xã hội.
Việc thực hiện tốt luật không chỉ là nghĩa vụ công dân còn là biểu hiện tinh thần yêu nước, trách nhiệm với cộng đồng với sự phát triển bền vững của đất nước. Cơ quan tổ chức, doanh nghiệp với cá nhân cần nhận thức đúng đắn thực hiện đầy đủ trách nhiệm để luật được áp dụng hiệu quả trong thực tiễn.