Trong bối cảnh đời sống ngày càng hiện đại, nhu cầu tài chính cá nhân không ngừng tăng lên. Từ việc mua sắm đồ gia dụng, học tập, chữa bệnh đến đầu tư nhỏ lẻ, người dân ngày càng sử dụng nhiều hình thức vay tiền. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan đến việc vay và cho vay đặc biệt là hai khái niệm cho vay tiêu dùng với cho vay tiền giữa cá nhân với cá nhân. Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt rõ hai hình thức phổ biến này và hiểu được các nguyên tắc pháp lý liên quan.
Cho vay tiêu dùng là gì và khi nào nên sử dụng
Cho vay tiêu dùng là một hình thức vay tiền do tổ chức tín dụng hoặc công ty tài chính cung cấp cho cá nhân nhằm phục vụ các nhu cầu tiêu dùng hàng ngày. Có thể là các khoản vay mua sắm thiết bị gia đình, điện thoại, xe máy hay thanh toán học phí, chi phí y tế hoặc du lịch. Đặc điểm của loại hình này là khoản vay thường không quá lớn không yêu cầu tài sản đảm bảo. Thay vào đó người vay chỉ cần có thu nhập ổn định hoặc cung cấp một số giấy tờ chứng minh khả năng trả nợ.
Với mục tiêu phục vụ chi tiêu ngắn hạn cho vay tiêu dùng thường có thời hạn từ vài tháng đến vài năm. Các tổ chức cho vay sẽ tính lãi suất dựa trên hồ sơ tín dụng của người vay, lịch sử trả nợ và uy tín tài chính cá nhân. Người vay có thể tiếp cận dịch vụ này thông qua ngân hàng, công ty tài chính hoặc ứng dụng vay tiền trực tuyến.
Trong pháp luật Việt Nam cho vay tiêu dùng được quy định rõ tại các văn bản điều chỉnh hoạt động của tổ chức tín dụng. Một số quy định đáng chú ý bao gồm giới hạn số tiền vay tiêu dùng không quá một trăm triệu đồng nếu không có tài sản đảm bảo, việc ký kết hợp đồng vay phải ghi rõ mục đích sử dụng vốn. Bên cạnh đó tổ chức cho vay phải công khai lãi suất, phí phạt và các điều khoản khác một cách minh bạch.
Quy định pháp luật về cho vay tiền giữa cá nhân với cá nhân
Ngoài hình thức vay tiêu dùng qua tổ chức tín dụng rất nhiều người lựa chọn vay mượn tiền trực tiếp từ bạn bè, người thân hoặc cá nhân quen biết. Là hình thức phổ biến trong cộng đồng nhất là ở khu vực nông thôn hoặc trong các giao dịch không chính thức. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rằng các giao dịch này cũng chịu sự điều chỉnh của pháp luật cụ thể là Bộ luật Dân sự hiện hành.
Theo quy định một hợp đồng vay tiền giữa cá nhân với cá nhân vẫn có giá trị pháp lý nếu đảm bảo một số yếu tố cơ bản như sự tự nguyện không vi phạm điều cấm có thỏa thuận rõ ràng và có chữ ký của các bên liên quan. Có thể được lập thành văn bản viết tay hay đánh máy hay thậm chí là văn bản điện tử nếu có đủ điều kiện xác thực.
Một điểm quan trọng trong giao dịch vay giữa cá nhân là mức lãi suất. Pháp luật cho phép hai bên tự do thỏa thuận lãi suất vay nhưng không được vượt quá mức tối đa là hai mươi phần trăm mỗi năm. Nếu không thỏa thuận rõ thì khi có tranh chấp xảy ra mức lãi suất mặc định được tính là mười phần trăm mỗi năm. Trường hợp một bên cho vay với lãi suất vượt quá năm lần mức tối đa thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cho vay nặng lãi.
Ngoài ra nếu người vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ đúng hạn, người cho vay có quyền yêu cầu trả lãi chậm thanh toán và được khởi kiện ra tòa để đòi lại tiền. Tuy nhiên trong thực tế rất nhiều giao dịch giữa cá nhân không được lập thành văn bản cụ thể dẫn đến khó khăn khi xảy ra tranh chấp. Do đó lời khuyên được đưa ra là nên lập giấy vay tiền rõ ràng ghi đủ họ tên, số tiền, thời hạn, lãi suất và cam kết giữa hai bên.
So sánh hai hình thức vay cá nhân và tiêu dùng qua tổ chức
Điểm giống nhau của hai hình thức vay là đều nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu tài chính cá nhân. Tuy nhiên chúng khác nhau ở nhiều khía cạnh.
Cho vay tiêu dùng qua tổ chức có quy trình chặt chẽ hơn từ khâu thẩm định phê duyệt đến ký kết hợp đồng. Người vay được bảo vệ bởi hệ thống pháp luật tài chính có thể khiếu nại nếu bị lạm dụng. Tuy nhiên lãi suất thường cao hơn do không có tài sản đảm bảo, người vay phải chịu nhiều loại phí dịch vụ đi kèm.
Ngược lại cho vay giữa cá nhân với nhau thường linh hoạt, nhanh chóng không yêu cầu hồ sơ phức tạp. Nhưng nếu không có giấy tờ đầy đủ, rủi ro mất tiền hoặc tranh chấp là rất lớn. Hơn nữa trong nhiều trường hợp người cho vay không nắm rõ giới hạn lãi suất và vô tình vi phạm luật.
Một lưu ý quan trọng là dù hình thức vay nào cũng cần rõ ràng, minh bạch. Cả hai bên nên thỏa thuận chi tiết lập giấy tờ cụ thể giữ lại chứng cứ để tránh rắc rối về sau.
Vay tiền là hoạt động tài chính phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Dù là vay qua tổ chức tín dụng hay giữa cá nhân với nhau, người tham gia cần hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật. Hình thức cho vay tiêu dùng giúp người dân tiếp cận nhanh chóng nguồn vốn phục vụ đời sống. Trong khi đó cho vay giữa cá nhân với nhau cần cẩn trọng hơn vì thiếu cơ chế kiểm soát chặt chẽ.
Việc nắm rõ quy định về lãi suất, điều kiện hợp đồng và quyền khởi kiện là điều cần thiết để bảo vệ tài sản và quyền lợi hợp pháp của bản thân. Hãy luôn ưu tiên lập văn bản cả lưu giữ bằng chứng và nếu cần thì nên tham khảo ý kiến chuyên gia pháp lý để đảm bảo giao dịch diễn ra an toàn, đúng luật.