Khái niệm cầm đồ thường gợi nhớ đến hình ảnh các tiệm cho vay nhanh có tài sản thế chấp như điện thoại xe máy hay trang sức. Trong pháp luật Việt Nam dịch vụ cầm đồ được xác định là hoạt động cho vay có tài sản cầm cố theo quy định của luật đầu tư và luật dân sự. Dịch vụ này thuộc ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện yêu cầu tuân thủ quy định về an ninh trật tự đảm bảo minh bạch giữa hai bên.
Dịch vụ cầm đồ là gì
Theo luật đầu tư, dịch vụ cầm đồ là hành vi bên nhận cầm đồ cho vay tiền, người vay phải mang tài sản hợp pháp đến để cầm cố. Những tài sản này có thể là xe máy, điện thoại, trang sức hoặc đồ gia dụng có giá trị. Bên cầm đồ vẫn giữ quyền sở hữu tài sản còn bên nhận không được sử dụng hay định đoạt cho đến khi nghĩa vụ vay được thực hiện. Người vay nhận lại tài sản khi trả nợ gốc và lãi đúng thời hạn.
Được thực hiện thông qua hợp đồng cầm cố theo quy định của luật dân sự. Trong trường hợp người vay vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng bên nhận cầm đồ được quyền xử lý tài sản theo điều khoản đã thỏa thuận hợp pháp ví dụ như bán đấu giá tài sản khi đến hạn thanh toán mà người vay không trả.
Điều kiện kinh doanh dịch vụ cầm đồ
Luật quy định dịch vụ này là ngành nghề đầu tư có điều kiện. Cơ sở kinh doanh phải đăng ký kinh doanh được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự. Người chịu trách nhiệm về an ninh trật tự của cửa hàng phải
-
Có hộ khẩu thường trú tại địa phương trong ít nhất 5 năm
-
Không có tiền án nghiêm trọng như trộm cắp gây rối trật tự cho vay lãi nặng
-
Không bị xử lý vi phạm hành chính đáng kể trong 5 năm trước đó
Cơ sở phải bảo đảm an toàn phòng cháy chữa cháy thông báo với công an cấp xã trong vòng 5 ngày kể từ khi hoạt động.
Trách nhiệm của cơ sở kinh doanh
Theo nghị định áp dụng hiện nay cơ sở kinh doanh cầm đồ có các trách nhiệm quan trọng
-
Kiểm tra giấy tờ tùy thân của khách hàng lưu bản sao
-
Lập hợp đồng hoặc giấy cầm đồ đúng quy định
-
Chỉ nhận tài sản có nguồn gốc hợp pháp giữ giấy tờ chứng nhận sở hữu
-
Nếu tài sản thuộc quyền sở hữu của người thứ ba thì phải có giấy ủy quyền hợp lệ
-
Không nhận tài sản không rõ nguồn gốc hay vi phạm pháp luật
-
Tuân thủ quy định về lãi suất cho vay không vượt quá mức tối đa theo luật dân sự hiện là 20 % mỗi năm
-
Bảo quản tài sản an toàn có kho bảo quản đảm bảo phòng chống cháy nổ
Ngoài ra cơ sở cần tuân thủ các quy định chung của ngành nghề có điều kiện về an ninh trật tự.
Nguyên tắc về hợp đồng với xử lý tài sản
Hợp đồng cầm đồ phải ghi rõ đặc điểm tài sản gồm tên chủng loại số hiệu giấy tờ chứng nhận sở hữu nếu cần thiết. Đồng thời phải thể hiện rõ số tiền vay lãi suất thời hạn thanh toán và phương thức xử lý khi vi phạm. Khi kết thúc hợp đồng, nếu người vay không thanh toán bên nhận cầm đồ có thể bán đấu giá tài sản nếu giá trị lớn hơn một mức nhất định. Tiền thu từ bán tài sản ưu tiên trả nợ lãi gốc và phí phần còn lại trả lại người vay.
Hệ thống hợp đồng phải được thực hiện công khai minh bạch bảo đảm quyền lợi hai bên tránh tranh chấp pháp lý.
Lãi suất và mức phí áp dụng
Pháp luật hiện tại quy định lãi suất tối đa không vượt quá mức quy định trong luật dân sự hiện là 20 % mỗi năm. Nếu vượt mức này cơ sở có thể chịu xử phạt hay bị xem là cho vay nặng lãi. Tuy nhiên trong thực tiễn cơ sở có thể thu thêm phí như phí thẩm định hoặc phí giữ tài sản miễn là không trái luật. Cần phân biệt rõ giữa lãi suất chính thức và các loại phí phụ để tránh gây hiểu lầm.
Vi phạm với xử lý hành chính
Nếu cơ sở cầm đồ vi phạm như nhận tài sản không rõ nguồn gốc cho vay vượt mức lãi suất hay không lập hợp đồng đúng luật sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định. Ngoài án phạt tiền còn có thể buộc thu hồi tài sản trả lại lợi ích bất hợp pháp hay đình chỉ hoạt động.
Trong trường hợp nghiêm trọng như cưỡng đoạt tài sản khủng bố tinh thần người vay hay cho vay nặng lãi có dấu hiệu lừa đảo, chủ cơ sở có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo bộ luật hình sự hiện hành.
Rủi ro khi tham gia dịch vụ cầm đồ
Dù cầm đồ là cách thức vay vốn nhanh nhưng người vay cần lưu ý
-
Cơ sở không đủ điều kiện có thể làm giả hợp đồng hoặc giấy tờ
-
Lãi suất thực tế có thể cao hơn mức tối đa nếu thu thêm phí không rõ ràng
-
Rủi ro mất tài sản nếu không thanh toán đúng thời hạn hoặc tài sản bị hư hỏng
-
Nguy cơ bị truy cứu pháp lý nếu có giao dịch tài sản không đúng quy định
Do đó người vay cần xác minh cơ sở có giấy phép hợp lệ đọc kỹ hợp đồng với hiểu rõ nghĩa vụ tài chính của mình.
Cần hoàn thiện quản lý nhà nước
Hoạt động cầm đồ đang phát triển mạnh ở đô thị lẫn nông thôn. Tuy nhiên còn nhiều vấn đề như quản lý chưa chặt chẽ tình trạng cho vay nặng lãi cưỡng đoạt tài sản. Một số địa phương đã khởi tố người đứng đầu cơ sở cầm đồ về tội cưỡng đoạt tài sản.
Do đó cần có biện pháp nâng cao quản lý như kiểm tra thường xuyên, minh bạch lãi suất và phí dịch vụ rút giấy phép với cơ sở vi phạm. Việc minh bạch hóa thông tin sẽ góp phần tạo môi trường vay cầm đồ lành mạnh trong xã hội.
Luật cầm đồ tại Việt Nam hiện nay được xây dựng trên nền tảng luật đầu tư nghị định và luật dân sự. Mục tiêu là quản lý hoạt động cho vay có tài sản cầm cố bảo vệ quyền lợi người vay và người cho vay đồng thời đảm bảo an ninh trật tự xã hội.
Để hoạt động cầm đồ thực sự trở thành một hình thức tài chính tiện lợi an toàn mà cả bên vay và cơ sở kinh doanh cần tuân thủ nghiêm các quy định luật pháp. Nhà nước cần tăng cường kiểm tra giám sát để hạn chế rủi ro bảo vệ quyền lợi người dân.