Trong kho tàng kinh điển Phật giáo Tam Tạng được xem là nền tảng giáo pháp vững chắc giúp duy trì phát triển cộng đồng tu hành qua hàng ngàn năm. Tam Tạng bao gồm Kinh Tạng, Luật Tạng và Luận Tạng. Trong đó Luật Tạng hay còn gọi là Tạng Luật đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong định hình đời sống sinh hoạt của tăng ni duy trì sự thanh tịnh với hòa hợp trong tăng đoàn. Bài viết này sẽ giúp người đọc hiểu rõ hơn về Tạng Luật, nội dung cơ bản, cấu trúc, giá trị thực tiễn và vai trò trong sự phát triển của Phật giáo.
Khái niệm Tạng Luật
Tạng Luật là bộ phận chứa đựng toàn bộ những quy định về giới luật, kỷ cương và sinh hoạt tu hành dành cho tăng ni là phần được đức Phật chế định trong suốt quá trình giảng pháp với hóa độ chúng sinh. Tạng Luật không chỉ giới hạn trong việc quy định các điều cấm còn bao gồm các nghi thức sinh hoạt truyền giới với xử lý sai phạm duy trì trật tự tăng đoàn.
Tạng Luật không phải là một hệ thống luật pháp khô cứng mà là một tập hợp các quy tắc hình thành từ thực tế đời sống tu hành. Những giới luật trong Tạng Luật thường được đức Phật đặt ra sau khi có sự việc cụ thể xảy ra mang tính giáo dục điều chỉnh hành vi với hướng dẫn người tu hành sống đúng với đạo hạnh và tinh thần giải thoát.
Cấu trúc của Tạng Luật
Tạng Luật trong truyền thống Phật giáo Nguyên thủy được chép bằng tiếng Pali chia thành ba phần chính gồm Suttavibhanga, Khandhaka và Parivāra.
Suttavibhanga là phần phân tích giới bổn là phần cốt lõi của Tạng Luật trong đó ghi lại toàn bộ giới luật của tỳ kheo và tỳ kheo ni. Mỗi điều giới đều đi kèm với hoàn cảnh phát sinh, cách áp dụng và hình thức xử lý nếu vi phạm. Có tất cả 227 điều giới dành cho tỳ kheo và 311 điều giới dành cho tỳ kheo ni.
Khandhaka bao gồm hai phần là Đại phẩm và Tiểu phẩm. Đại phẩm quy định về các vấn đề như nghi lễ xuất gia, truyền giới, an cư kiết hạ, y dược và đời sống tu viện. Tiểu phẩm tập trung vào các quy định xử lý tranh chấp xử phạt hành vi sai phạm, cách thức sám hối với cải hóa người vi phạm trong tăng đoàn.
Parivāra là phần tổng kết cả hệ thống hóa các điều luật giúp người học dễ dàng tra cứu đối chiếu với nghiên cứu được xem là phần hỗ trợ học thuật trong quá trình nghiên cứu Tạng Luật.
Nội dung chính của Tạng Luật
Nội dung của Tạng Luật bao gồm nhiều loại giới luật khác nhau tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm. Các giới luật được chia thành các nhóm chính như sau.
Nhóm đầu tiên là bốn giới Ba la di tức là những giới trọng đại mà nếu vi phạm thì người phạm bị trục xuất vĩnh viễn khỏi tăng đoàn là các hành vi như quan hệ tình dục hay trộm cắp hay giết người với tuyên bố đã chứng thánh quả khi chưa đạt.
Nhóm thứ hai là mười ba giới Tăng tàn là các hành vi nghiêm trọng nhưng có thể chuộc lỗi rồi trở lại tăng đoàn nếu thực hiện đúng nghi thức sám hối.
Tiếp theo là các nhóm giới nhẹ hơn như giới Ba dật đề, giới Đột cát la, giới Hối quá, mỗi nhóm có cách xử lý và sám hối khác nhau tùy theo tính chất và hậu quả hành vi.
Ngoài ra Tạng Luật còn quy định rõ các nghi lễ, thời khóa, cách sinh hoạt, nhận với sử dụng vật phẩm cúng dường xử lý tranh chấp và cả quy trình mai táng khi tăng ni viên tịch.
Mục tiêu của Tạng Luật
Tạng Luật không chỉ đặt ra để kiểm soát hành vi mà hướng tới ba mục tiêu lớn là bảo vệ sự thanh tịnh của cá nhân gìn giữ sự hòa hợp trong tăng đoàn duy trì niềm tin của cư sĩ đối với giáo hội.
Trước hết giới luật giúp người tu hành kiểm soát thân tâm hạn chế tham ái, sân hận và si mê. Việc giữ giới không phải để chứng tỏ đạo đức mà để thanh lọc tâm trí tạo nền tảng cho thiền định và trí tuệ phát triển.
Thứ hai giới luật duy trì sự hòa hợp trong tăng đoàn tránh xung đột và hỗn loạn. Mỗi hành vi sai phạm đều có cách xử lý rõ ràng bảo đảm công bằng có tính giáo dục giúp người tu hành thấy lỗi rồi sửa lỗi và tiếp tục con đường tu học.
Cuối cùng giới luật là cơ sở để tăng đoàn nhận được sự kính trọng và tin tưởng từ cộng đồng cư sĩ. Khi tăng đoàn giữ giới thanh tịnh cư sĩ sẽ phát tâm cúng dường hộ trì tam bảo góp phần duy trì sự phát triển bền vững của Phật pháp.
Vai trò lịch sử và hiện đại
Tạng Luật không chỉ đóng vai trò trong giai đoạn đầu của Phật giáo mà còn là cơ sở cho việc hình thành hệ thống tổ chức và hành chính trong giáo hội ngày nay. Qua các kỳ kết tập kinh điển Tạng Luật được biên tập truyền bá với phiên dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau phù hợp với từng vùng văn hóa.
Trong xã hội hiện đại việc nghiên cứu và áp dụng Tạng Luật không chỉ dành cho người xuất gia mà còn mang giá trị đạo đức lớn lao cho người tại gia. Những nguyên tắc như không trộm cắp không nói dối không tà dâm cũng không uống rượu… vẫn có ý nghĩa thực tiễn trong việc xây dựng một xã hội nhân văn, kỷ cương và đầy lòng từ bi.
Tạng Luật là một trong ba trụ cột lớn của giáo pháp nhà Phật mà nếu không có Tạng Luật giáo hội không thể vận hành ổn định còn người tu hành không thể giữ được giới hạnh. Việc học với hành trì Tạng Luật giúp người tu sống đúng với mục tiêu giải thoát đồng thời góp phần duy trì Phật pháp trong sạch, trường tồn giữa đời sống biến động cũng như Kinh và Luận Tạng Luật không chỉ là di sản quá khứ còn là ngọn đèn soi sáng cho hiện tại và tương lai.