Trong bối cảnh cải cách hành chính tăng cường dân chủ cơ sở khiến hoạt động giám sát của người dân ngày càng được chú trọng. Một trong những thiết chế quan trọng đóng vai trò cầu nối giữa chính quyền với người dân là Ban Thanh tra nhân dân. Tuy nhiên từ năm 2022 khung pháp lý điều chỉnh tổ chức này đã có sự thay đổi quan trọng. Không còn nằm trong Luật Thanh tra như trước hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân giờ đây được điều chỉnh bởi Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở cùng các văn bản hướng dẫn thi hành. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm bắt những điểm mới, nổi bật quan trọng nhất về quy định pháp luật hiện hành liên quan đến Thanh tra nhân dân.
Từ Luật Thanh Tra đến Luật Thực Hiện Dân Chủ Ở Cơ Sở
Trước đây, hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân được quy định trong Luật Thanh tra năm 2010. Tuy nhiên, theo xu hướng phân định rõ vai trò giám sát nội bộ và giám sát của nhân dân, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022 đã tách riêng và quy định chi tiết về mô hình Ban Thanh tra nhân dân.
Kèm theo đó, Nghị định số 59/2023/NĐ-CP của Chính phủ được ban hành nhằm hướng dẫn cụ thể hơn việc tổ chức, hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân tại địa phương và trong các cơ quan, đơn vị. Điều này đánh dấu một bước chuyển lớn về tư duy lập pháp và cơ chế thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Những Quy Định Mới Về Ban Thanh Tra Nhân Dân
Cơ sở pháp lý
Hiện tại, hai văn bản chính điều chỉnh hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân là
-
Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022.
-
Nghị định số 59/2023/NĐ-CP ngày 14/8/2023 của Chính phủ.
Hai văn bản này đã thay thế hoàn toàn quy định cũ trong Luật Thanh tra liên quan đến Thanh tra nhân dân.
Về tổ chức tại cộng đồng dân cư
Tại các xã, phường, thị trấn, Ban Thanh tra nhân dân được tổ chức theo mô hình dân bầu. Cụ thể
-
Do hội nghị của cộng đồng dân cư bầu chọn.
-
Số lượng thành viên tối thiểu là 5 người.
-
Cấu trúc tổ chức bao gồm Trưởng ban, Phó Trưởng ban và các Ủy viên.
-
Nhiệm kỳ hoạt động gắn với nhiệm kỳ của Hội đồng nhân dân cấp xã.
Chức năng chính là giám sát việc thực hiện các chính sách pháp luật, nghị quyết của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, phát hiện và kiến nghị xử lý các vi phạm.
Về tổ chức trong cơ quan, đơn vị
Tại các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập hoặc doanh nghiệp nhà nước
-
Ban Thanh tra nhân dân được bầu tại hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.
-
Số lượng thành viên tùy vào quy mô cơ quan, đơn vị.
-
Nhiệm kỳ thống nhất với nhiệm kỳ của Ban chấp hành công đoàn cơ sở.
Ban Thanh tra nhân dân có quyền giám sát việc thực hiện quy chế, nội quy, quy định pháp luật liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.
Vai Trò Của Ban Thanh Tra Nhân Dân Trong Thực Tiễn
Hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân là công cụ đắc lực để người dân thực hiện quyền giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch, công khai và trách nhiệm giải trình của chính quyền cơ sở. Không chỉ vậy, trong nội bộ cơ quan, đơn vị, Ban Thanh tra nhân dân còn đóng vai trò bảo vệ quyền lợi chính đáng của cán bộ, công chức, người lao động, kịp thời phát hiện những bất cập trong điều hành hoặc thi hành pháp luật.
Sự thay đổi về khung pháp lý không chỉ đơn thuần là thay đổi tên gọi còn là sự điều chỉnh về cách tiếp cận như lấy người dân làm trung tâm, khuyến khích họ tham gia giám sát một cách chủ động hơn.
Một Số Lưu Ý Khi Tổ Chức Ban Thanh Tra Nhân Dân
-
Việc tổ chức phải bảo đảm dân chủ, minh bạch, đúng trình tự quy định.
-
Người được bầu vào Ban cần có uy tín, tinh thần trách nhiệm và hiểu biết pháp luật cơ bản.
-
Kết quả hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân cần được báo cáo định kỳ và công khai tại nơi cư trú hoặc cơ quan làm việc.
Việc cập nhật quy định mới về Ban Thanh tra nhân dân là điều cần thiết đối với các cán bộ cơ sở cùng người dân quan tâm đến quyền giám sát của mình. Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở với Nghị định 59/2023/NĐ-CP đã tạo một hành lang pháp lý vững chắc, rõ ràng thuận tiện hơn cho tổ chức với cả phát huy hiệu quả giám sát của nhân dân. Chính là một bước tiến phù hợp với tinh thần cải cách minh bạch lấy dân làm gốc trong hoạt động quản lý nhà nước ở cơ sở.