Luật giao thông đường thủy nội địa là một trong những nền tảng pháp lý quan trọng trong quản lý điều hành phát triển hệ thống giao thông vận tải trên các tuyến sông, kênh, rạch và hồ lớn trong cả nước. Trong bối cảnh nhu cầu vận tải thủy ngày càng tăng nên yêu cầu về an toàn, môi trường cũng như hiệu quả khai thác ngày càng khắt khe, việc cập nhật hoàn thiện hệ thống pháp luật về lĩnh vực này trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Bài viết này sẽ giúp bạn nắm bắt những điểm nổi bật của Luật giao thông đường thủy nội địa mới nhất đang được áp dụng tại Việt Nam tính đến tháng 7 năm 2025.
Cơ sở pháp lý chính điều chỉnh giao thông đường thủy nội địa
Hiện nay hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động giao thông đường thủy nội địa tại Việt Nam được xây dựng từ Luật Giao thông đường thủy nội địa năm 2004. Đã được sửa đổi bổ sung một số điều quan trọng vào năm 2014 nhằm phù hợp với thực tế phát triển với xu hướng quản lý hiện đại.
Luật bao gồm các quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tham gia giao thông đường thủy, các nguyên tắc quản lý nhà nước trong lĩnh vực này quy định về kết cấu hạ tầng, phương tiện, thuyền viên và người lái hoạt động vận tải bảo đảm an toàn giao thông.
Bên cạnh Luật, các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư cũng đóng vai trò hướng dẫn cụ thể hóa các quy định để áp dụng trong thực tiễn. Trong số đó, nổi bật là Nghị định số 08 ban hành năm 2021 mới được sửa đổi bổ sung vào đầu năm 2024 cùng với Thông tư số 18 vừa có hiệu lực vào tháng 8 năm 2025.
Những điểm đáng chú ý trong cập nhật mới
Việc cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật gần đây cho thấy nhiều chuyển biến tích cực trong cách tiếp cận quản lý giao thông đường thủy nội địa tại Việt Nam. Cụ thể có thể kể đến ba nội dung chính
Thứ nhất quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm của các chủ phương tiện và người điều khiển phương tiện thủy nội địa. Theo đó, thuyền viên và người lái tàu bắt buộc phải có giấy chứng nhận phù hợp đồng thời phải được huấn luyện về kỹ năng ứng phó sự cố, phòng cháy chữa cháy bảo vệ môi trường. Góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp đảm bảo an toàn giao thông.
Thứ hai đẩy mạnh quản lý hoạt động vận tải thủy thông qua hệ thống đăng ký kiểm tra kiểm định phương tiện chặt chẽ hơn. Các phương tiện không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật hoặc không có đăng ký hợp pháp sẽ bị đình chỉ hoạt động. Việc sử dụng công nghệ để giám sát hành trình kiểm soát tải trọng và hành vi di chuyển bất thường cũng được đưa vào thực tiễn tại một số tuyến vận tải chính.
Thứ ba luật mới và các văn bản hướng dẫn cũng điều chỉnh cơ cấu tổ chức của cảng vụ đường thủy. Thông tư số 18 năm 2025 quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, cảng vụ và lực lượng công an giao thông đường thủy. Nhờ đó hoạt động thanh tra kiểm tra xử lý vi phạm trở nên hiệu quả minh bạch hơn.
Thủ tục hành chính được tinh gọn và số hóa
Một trong những thay đổi đáng chú ý khác là việc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực giao thông đường thủy. Quyết định số 870 được ban hành vào tháng 6 năm 2025 đã chính thức sửa đổi, bổ sung các quy trình về đăng kiểm phương tiện cấp phép hoạt động xử lý vi phạm hành chính.
Theo đó, người dân và doanh nghiệp có thể thực hiện nhiều thủ tục trực tuyến thông qua cổng dịch vụ công giảm đáng kể thời gian chờ đợi và giấy tờ phức tạp. Bên cạnh đó, một số địa phương thí điểm áp dụng hệ thống cấp phép điện tử đối với tàu thuyền chở hàng hóa và hành khách theo chuyến, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực.
Cải cách thủ tục không chỉ giúp tiết kiệm chi phí xã hội mà còn tạo môi trường minh bạch hạn chế tiêu cực trong công tác quản lý.
Dự thảo nghị định hướng dẫn luật mới đang được lấy ý kiến
Bên cạnh các văn bản đã ban hành hiện nay Bộ Giao thông Vận tải đang trong quá trình xây dựng hoàn thiện dự thảo nghị định mới nhằm hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Giao thông đường thủy nội địa và các luật sửa đổi.
Dự thảo này bao gồm 9 chương với 86 điều tập trung vào việc chuẩn hóa quy trình quản lý tăng cường phối hợp liên ngành đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thúc đẩy phát triển hạ tầng đường thủy nội địa một cách bền vững.
Việc lấy ý kiến công khai trên các cổng thông tin điện tử thể hiện nỗ lực của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình làm luật đồng thời tạo cơ hội cho cộng đồng doanh nghiệp, chuyên gia và người dân đóng góp ý kiến thiết thực.
Vai trò của cộng đồng trong thực thi luật pháp
Việc xây dựng một hệ thống giao thông đường thủy an toàn, hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào chất lượng của luật pháp mà còn đòi hỏi sự tham gia tích cực từ phía cộng đồng. Các chủ phương tiện, doanh nghiệp vận tải và người dân cần hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của mình trong việc tuân thủ quy định pháp luật.
Đặc biệt trong bối cảnh môi trường sông nước đang bị đe dọa bởi ô nhiễm và sạt lở, việc thực hiện nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường không xả thải bừa bãi không chở quá tải trở thành nghĩa vụ bắt buộc. Chỉ khi mỗi cá nhân và tổ chức đều tự giác chấp hành thì hệ thống pháp luật mới phát huy hiệu quả tối đa.
Luật giao thông đường thủy nội địa là hành lang pháp lý quan trọng góp phần định hình một nền giao thông bền vững, an toàn và hiện đại. Những cập nhật gần đây cho thấy xu hướng ngày càng siết chặt kỷ cương, minh bạch hóa thủ tục thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong quản lý.
Đối với các tổ chức và cá nhân đang hoạt động trong lĩnh vực vận tải thủy, việc theo sát các thay đổi pháp luật là yếu tố then chốt giúp hoạt động hiệu quả tránh rủi ro pháp lý. Trong thời gian tới khi dự thảo nghị định mới chính thức được ban hành, hệ thống quản lý giao thông đường thủy tại Việt Nam hứa hẹn sẽ bước sang một giai đoạn mới chuyên nghiệp hiện đại hơn.