Pháp luật là hệ thống quy tắc ứng xử được nhà nước ban hành để điều chỉnh các quan hệ trong xã hội nhằm duy trì trật tự công bằng xã hội. Một trong những nguyên tắc cơ bản của hệ thống pháp luật là mọi công dân đều có nghĩa vụ thi hành pháp luật. Tuy nhiên thi hành pháp luật không phải lúc nào cũng diễn ra một cách thụ động mà có thể chủ động hay bị từ chối tùy theo từng tình huống cụ thể. Vậy công dân thi hành pháp luật khi nào rồi cả những trường hợp nào công dân có thể từ chối hay chủ động thực hiện pháp luật.
1. Công Dân Thi Hành Pháp Luật Khi Nào
Công dân có nghĩa vụ thi hành pháp luật mọi lúc mọi nơi khi có yêu cầu của pháp luật. Việc thi hành pháp luật bao gồm tôn trọng, tuân thủ thực hiện các quy định mà pháp luật đưa ra. Không chỉ đối với những quy định rõ ràng còn đối với các nghĩa vụ với quyền lợi mà công dân có thể thực hiện trong mọi hoàn cảnh.
Công dân thi hành pháp luật khi có yêu cầu của cơ quan nhà nước. Ví dụ khi cơ quan chức năng yêu cầu cung cấp thông tin, tham gia tố tụng, thực hiện nghĩa vụ thuế, công dân cần thực hiện nghĩa vụ của mình theo đúng quy định. Điều này không chỉ giúp đảm bảo trật tự an toàn xã hội mà còn góp phần duy trì các hoạt động hợp pháp của nhà nước.
2. Công Dân Không Thi Hành Pháp Luật Khi Từ Chối
Mặc dù mọi công dân có nghĩa vụ thi hành pháp luật nhưng trong một số trường hợp công dân có quyền từ chối thực hiện hành vi mà pháp luật yêu cầu. Tuy nhiên việc từ chối này phải có lý do hợp lý được quy định trong pháp luật. Một số trường hợp công dân có thể từ chối thi hành pháp luật bao gồm
-
Khi việc thi hành pháp luật vi phạm quyền lợi hợp pháp của mình thì công dân có thể từ chối tham gia một hành vi mà pháp luật yêu cầu nếu hành vi đó có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi hợp pháp của họ. Ví dụ công dân có thể từ chối cung cấp thông tin nếu thông tin đó liên quan đến quyền riêng tư hay bảo mật mà pháp luật bảo vệ.
-
Khi việc thi hành pháp luật vi phạm các quyền cơ bản. Nếu yêu cầu của cơ quan nhà nước là không hợp pháp hay vi phạm quyền con người hay quyền cơ bản của công dân thì công dân có quyền từ chối thực hiện. Ví dụ nếu yêu cầu của cơ quan nhà nước là không chính đáng hay có dấu hiệu của sự can thiệp bất hợp pháp vào đời sống riêng tư của công dân thì họ có thể từ chối thực hiện.
-
Khi có sự mâu thuẫn với nghĩa vụ pháp lý khác. Trong một số trường hợp công dân có thể từ chối thực hiện yêu cầu của cơ quan nhà nước nếu yêu cầu đó mâu thuẫn với nghĩa vụ pháp lý khác mà họ đang thực hiện, ví dụ như một nghĩa vụ chính đáng mà họ đang thực hiện tại một cơ quan khác.
3. Công Dân Thi Hành Pháp Luật Khi Chủ Động
Công dân không chỉ thi hành pháp luật khi bị yêu cầu còn có thể chủ động thực hiện các hành vi pháp lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình nhờ đóng góp vào việc duy trì trật tự xã hội. Việc chủ động thi hành pháp luật là hành động tích cực thể hiện trách nhiệm của công dân đối với xã hội.
Công dân thi hành pháp luật chủ động khi thực hiện các quyền lợi của mình mà pháp luật trao cho. Ví dụ công dân có thể chủ động tham gia vào việc giám sát các hoạt động của nhà nước đóng góp ý kiến về các vấn đề xã hội qua các cuộc họp cộng đồng, hội nghị nhân dân, tham gia các phong trào bảo vệ quyền lợi xã hội.
Bên cạnh đó công dân cũng có thể chủ động tuân thủ các quy định pháp lý trong các giao dịch cá nhân lẫn công cộng chẳng hạn như thực hiện nghĩa vụ thuế, tham gia bảo vệ môi trường chấp hành các quy định về an toàn giao thông tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
4. Công Dân Thi Hành Pháp Luật Khi Thực Hiện Việc Cụ Thể
Công dân có nghĩa vụ thi hành pháp luật khi thực hiện những hành vi cụ thể yêu cầu pháp luật từ các hoạt động xã hội hàng ngày đến các giao dịch trong công việc với cuộc sống cá nhân. Một số ví dụ điển hình về việc công dân thực hiện nghĩa vụ pháp lý trong cuộc sống hàng ngày có thể kể đến như
-
Công dân có nghĩa vụ đóng thuế đúng hạn theo quy định của pháp luật để đóng góp vào ngân sách quốc gia.
-
Thực hiện nghĩa vụ quân sự (nếu có) theo luật công dân nam trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự phải thực hiện nghĩa vụ của mình bằng việc tham gia quân đội trong một khoảng thời gian nhất định trừ khi có lý do hợp pháp để miễn trừ.
-
Thực hiện nghĩa vụ dân sự trong các hợp đồng. Khi tham gia vào các giao dịch như ký hợp đồng mua bán, cho thuê, vay mượn thì công dân có nghĩa vụ thực hiện đúng các điều khoản đã ký kết theo luật.
-
Chấp hành các quy định về bảo vệ môi trường. Công dân có nghĩa vụ bảo vệ môi trường, không xả rác cũng như chất thải gây ô nhiễm. Ngoài ra còn sắp xếp tham gia vào các hoạt động bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
-
Chấp hành các quy định về an toàn giao thông. Công dân phải tuân thủ các quy định về tốc độ với sử dụng thiết bị bảo vệ (như mũ bảo hiểm khi đi xe máy) cả các quy tắc khác khi tham gia giao thông.
Công dân là những chủ thể trung tâm trong việc thực thi pháp luật với nghĩa vụ tuân thủ thực hiện các quy định pháp lý một cách nghiêm túc chủ động. Mặc dù công dân phải thi hành pháp luật theo yêu cầu của cơ quan nhà nước nhưng trong một số trường hợp nhất định họ cũng có quyền từ chối khi yêu cầu đó không hợp pháp hay vi phạm quyền lợi của mình. Đồng thời công dân cũng có thể chủ động thực thi pháp luật trong các hoạt động hàng ngày để bảo vệ quyền lợi cá nhân từ đó đóng góp vào sự phát triển của xã hội.