Trong kho tàng thành ngữ Hán Việt có những câu ngắn gọn nhưng ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa sâu xa phản ánh đúng bản chất đời sống xã hội. Một trong những câu nói được nhắc đến nhiều trong các vấn đề liên quan đến công bằng với pháp luật cả đạo đức là đa kim ngân phá luật lệ tuy ngắn gọn nhưng hàm chứa thông điệp lớn lao như một lời cảnh báo về sức mạnh của đồng tiền khi nó vượt ra khỏi khuôn khổ đạo đức pháp luật.
Hiểu đúng về đa kim ngân phá luật lệ
Cụm từ đa kim ngân phá luật lệ được hiểu theo nghĩa đen là nhiều tiền bạc có thể phá bỏ được quy định luật lệ. Ở đây kim ngân là chỉ tiền tài của cải còn phá luật lệ là hành vi vượt qua hay làm méo mó những quy định vốn có để trục lợi. Khi ghép lại câu nói này diễn tả một hiện tượng trong xã hội nơi đồng tiền có thể khiến những giá trị pháp lý đạo đức bị đảo lộn. Những người sở hữu nhiều của cải có khả năng tác động đến hệ thống để phục vụ lợi ích cá nhân.
Khi luật lệ không còn là rào cản
Trong xã hội lý tưởng luật pháp là nền tảng điều chỉnh hành vi bảo vệ quyền lợi của tất cả mọi người mà không phân biệt địa vị hay hoàn cảnh. Tuy nhiên trong thực tế không ít trường hợp đã chứng minh rằng luật lệ vẫn có thể bị bẻ cong dưới sức ép của đồng tiền. Từ những vụ án bị kéo dài không rõ lý do rồi thì những bản án được xử nhẹ một cách bất thường đến các quyết định hành chính mang tính thiên vị cho người giàu tất cả đều cho thấy dấu hiệu của sự tác động từ yếu tố tài chính.
Những người có tiền không chỉ có khả năng thuê luật sư giỏi còn có thể dùng tiền để gây ảnh hưởng lên những người thực thi pháp luật. Khi tiền bạc trở thành công cụ để đạt được kết quả pháp lý có lợi làm cho bản chất công bằng của pháp luật bị phá vỡ. Chính là hiện tượng đa kim ngân phá luật lệ nơi luật không còn là hàng rào đạo đức mà trở thành công cụ phục vụ cho người có thế lực kinh tế.
Tác động tiêu cực đến xã hội
Sự tồn tại của tình trạng luật lệ bị phá vỡ bởi tiền bạc không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn ảnh hưởng đến cả hệ thống. Trước hết nó làm mất niềm tin của người dân vào pháp luật. Khi người dân thấy rằng người có tiền luôn được xử nhẹ hơn luôn được ưu ái thì họ sẽ mất niềm tin vào công lý không còn tuân thủ pháp luật một cách tự nguyện. Nếu kéo dài sẽ làm suy yếu hệ thống pháp quyền đẩy xã hội vào tình trạng bất ổn.
Tiếp theo hiện tượng này tạo ra sự bất bình đẳng. Người nghèo với người không có điều kiện tài chính sẽ chịu thiệt thòi trong khi người giàu luôn có cách để lách luật hay mua sự nhẹ tay là nguồn gốc của sự chia rẽ xã hội làm gia tăng bất mãn dẫn đến những phản ứng tiêu cực trong cộng đồng.
Trường hợp thực tiễn cùng góc nhìn phản biện
Không ít vụ việc xảy ra trong thực tế đã khiến dư luận đặt ra câu hỏi về tính minh bạch công bằng của hệ thống pháp luật có trường hợp người dân nghèo bị xử lý hình sự vì trộm một món đồ nhỏ trong khi các vụ án lớn liên quan đến tham nhũng hàng tỷ đồng lại bị xử nhẹ hay kéo dài không rõ lý do có những vụ án hình sự tưởng chừng đã rõ ràng nhưng lại bị đình chỉ chỉ sau khi các bên thỏa thuận bồi thường bằng tiền. Những trường hợp như vậy khiến người dân liên tưởng ngay đến câu đa kim ngân phá luật lệ.
Tuy nhiên cũng cần nhìn nhận khách quan rằng không phải mọi trường hợp đều do tiền bạc chi phối. Nhiều khi quyết định pháp lý dựa trên các yếu tố phức tạp như thiếu chứng cứ hay sai phạm tố tụng rồi cả quan điểm pháp lý khác nhau tuy vậy để tình trạng nghi ngờ lan rộng trong xã hội vẫn là điều nguy hiểm. Đó là lý do vì sao minh bạch giám sát độc lập là yếu tố then chốt để giữ vững niềm tin vào công lý.
Vai trò của đạo đức nghề nghiệp với pháp lý minh bạch
Để tránh hiện tượng đa kim ngân phá luật lệ việc tăng cường đạo đức nghề nghiệp trong đội ngũ thực thi pháp luật là điều cần thiết. Những người có vai trò ra quyết định cần được đào tạo giám sát chặt chẽ đồng thời phải có cơ chế xử lý nghiêm minh nếu phát hiện hành vi thiếu trung thực hay bị chi phối bởi vật chất.
Cùng với đó hệ thống pháp lý cũng cần cải tiến để tăng tính minh bạch. Mọi phán quyết cần được công khai hợp lý có giải thích rõ ràng cho phép sự giám sát của xã hội. Khi người dân có thể theo dõi chất vấn các quyết định pháp luật thì không ai có thể dùng tiền để che giấu sự thật.
Giá trị của công lý và bài học từ thành ngữ
Câu thành ngữ đa kim ngân phá luật lệ không chỉ là lời phê phán hiện tượng tiêu cực mà còn là lời nhắc nhở về giá trị cần gìn giữ. Trong một xã hội dân chủ và văn minh thì luật pháp phải là hàng rào bảo vệ tất cả mọi người bất kể giàu nghèo. Đồng tiền có thể là phương tiện để sống tiện nghi hơn nhưng không thể là công cụ phá vỡ đạo lý và công lý.
Mỗi cá nhân trong xã hội đều có trách nhiệm gìn giữ sự công bằng đó không chỉ là việc của luật sư hay thẩm phán hay nhà làm luật còn là trách nhiệm của người dân khi lựa chọn hành vi khi nói lên tiếng nói phản biện với khi lên án những sai phạm trái đạo đức.
Luật lệ được xây dựng để bảo vệ cái đúng điều chỉnh cái sai khi để đồng tiền làm lung lay giá trị đó xã hội sẽ đối mặt với bất ổn mất phương hướng. Thành ngữ đa kim ngân phá luật lệ nhắc nhở chúng ta về nguy cơ tiềm ẩn khi đồng tiền vượt lên trên cả đạo lý và pháp luật muốn xây dựng một xã hội công bằng và văn minh cần có sự đoàn kết giữa đạo đức với pháp luật cả trách nhiệm cộng đồng. Chỉ khi đó luật lệ mới thật sự là công cụ bảo vệ tất cả chứ không phải đặc quyền của người giàu.