Trong lĩnh vực vận tải đường bộ chấp hành đúng quy định về tải trọng xe là một yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo an toàn giao thông bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông quốc gia. Tình trạng xe quá tải không chỉ làm giảm tuổi thọ của cầu đường còn tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nghiêm trọng vì vậy luật cân tải trọng xe được ban hành nhằm điều chỉnh hành vi vận tải xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm góp phần xây dựng văn hóa giao thông văn minh kỷ cương.
Cơ sở pháp lý điều chỉnh tải trọng phương tiện
Luật Giao thông đường bộ là văn bản pháp lý nền tảng quy định các nguyên tắc chung về hoạt động vận tải lưu thông phương tiện. Dựa trên đó các thông tư và nghị định cụ thể được ban hành hướng dẫn áp dụng chi tiết về tải trọng, kích thước xe cũng như quy trình xử lý vi phạm.
Một trong những văn bản quan trọng nhất hiện nay là thông tư quy định về tải trọng cùng khổ giới hạn của đường bộ lưu hành xe quá tải quá khổ theo đó mỗi loại phương tiện sẽ có mức giới hạn tải trọng cụ thể bắt buộc phải tuân thủ khi lưu thông. Nếu phương tiện vượt quá giới hạn này mà không có giấy phép đặc biệt thì bị xem là vi phạm pháp luật.
Ngoài ra các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông cũng quy định rõ mức phạt tiền cùng hình thức xử lý bổ sung đối với hành vi chở quá tải. Các mức xử phạt được phân theo tỷ lệ phần trăm vượt quá tải trọng cho phép từ dưới mười phần trăm đến vượt trên một trăm phần trăm.
Khái niệm cách xác định tải trọng
Tải trọng xe được hiểu là khối lượng hàng hóa được phép chở theo thiết kế kỹ thuật của nhà sản xuất hay theo quy định của cơ quan có thẩm quyền bao gồm trọng lượng hàng hóa chuyên chở không tính khối lượng bản thân xe và người lái.
Tổng trọng lượng xe là tổng của tải trọng, trọng lượng xe không tải và người điều khiển xe. Tải trọng trục là khối lượng mà mỗi trục xe tác động lên mặt đường. Các khái niệm này đóng vai trò quan trọng trong xác định mức độ vi phạm khi cân xe tại các trạm kiểm soát.
Xác định tải trọng không chỉ dựa vào cân xe mà còn liên quan đến dữ liệu thiết kế, giấy đăng kiểm, giấy phép lưu hành với hồ sơ kỹ thuật của phương tiện.
Giới hạn tải trọng theo quy định
Mỗi loại phương tiện có thiết kế khác nhau nên giới hạn tải trọng cũng khác nhau. Xe tải nhẹ dưới năm tấn thường được phép chở thêm mười phần trăm so với trọng tải thiết kế trong khi đó xe có tải trọng lớn hơn năm tấn chỉ được phép chở thêm tối đa năm phần trăm.
Đối với các phương tiện vận chuyển hàng hóa đặc biệt như thiết bị siêu trường siêu trọng cần có giấy phép lưu hành do cơ quan chức năng cấp kèm theo phương án đảm bảo an toàn được giới hạn tuyến đường cả thời gian di chuyển phải tuân thủ các điều kiện nghiêm ngặt để tránh ảnh hưởng đến hạ tầng đường bộ.
Trong trường hợp không có giấy phép mà vẫn lưu hành xe vượt quá tải trọng cho phép chủ phương tiện và người điều khiển sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
Hậu quả của việc chở hàng quá tải
Chở hàng quá tải không chỉ gây hư hại nghiêm trọng đến cầu đường còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông. Trọng lượng vượt mức khiến hệ thống phanh và lốp xe hoạt động quá tải dễ dẫn đến tai nạn nghiêm trọng đặc biệt khi lưu thông trên đường đèo dốc hoặc điều kiện thời tiết xấu.
Ngoài ra xe quá tải di chuyển làm tăng áp lực lên mặt đường gây hiện tượng lún nứt bong tróc lớp nhựa ảnh hưởng đến lưu thông chung tăng chi phí bảo trì công trình giao thông là một trong những nguyên nhân khiến nhiều tuyến đường nhanh chóng xuống cấp dù mới được nâng cấp sửa chữa.
Đối với doanh nghiệp vận tải chở quá tải tuy có thể tăng lợi nhuận ngắn hạn nhưng về lâu dài sẽ dẫn đến thiệt hại lớn nếu bị xử phạt thậm chí đình chỉ hoạt động.
Trách nhiệm của tài xế với chủ phương tiện
Trong hệ thống pháp luật hiện hành cả người điều khiển phương tiện với chủ phương tiện đều có trách nhiệm liên đới nếu xe chở quá tải. Người lái xe bị xử phạt hành chính theo mức độ vi phạm đồng thời có thể bị tước quyền sử dụng giấy phép lái xe trong thời gian nhất định.
Chủ xe là cá nhân hay tổ chức sẽ bị xử phạt bổ sung có thể bị buộc thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả như bốc dỡ hàng hóa chi trả chi phí sửa chữa nếu gây hư hỏng hạ tầng. Trong trường hợp có dấu hiệu hình sự như làm giả giấy phép lưu hành sử dụng thiết bị gian lận cân điện tử thì người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Nâng cao nhận thức tăng cường trách nhiệm của tài xế và doanh nghiệp vận tải là điều kiện tiên quyết giảm thiểu tình trạng vi phạm tải trọng.
Giải pháp kiểm soát hoàn thiện hệ thống giám sát
Để kiểm soát hiệu quả việc chấp hành tải trọng xe nhà nước đã triển khai hệ thống trạm cân lưu động với cân cố định và camera giám sát trên các tuyến quốc lộ trọng điểm tuy nhiên kiểm tra vẫn gặp nhiều khó khăn như thiếu nhân lực hay thiết bị hư hỏng có hiện tượng né trạm đối phó bằng nhiều hình thức tinh vi.
Một số địa phương đã ứng dụng công nghệ cân tự động kết hợp phần mềm nhận diện biển số kết nối cơ sở dữ liệu đăng kiểm giúp xác định nhanh phương tiện vi phạm tuy nhiên hệ thống này cần được mở rộng trên toàn quốc vận hành hiệu quả hơn mục đích phát huy tác dụng.
Bên cạnh đó cần đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục pháp luật trong cộng đồng tài xế và doanh nghiệp vận tải mà xây dựng văn hóa không quá tải không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là nghĩa vụ đạo đức và xã hội.
Luật cân tải trọng xe là một phần quan trọng trong hệ thống pháp luật giao thông Việt Nam do đó chấp hành nghiêm túc các quy định không chỉ giúp bảo vệ kết cấu hạ tầng đường bộ còn đảm bảo an toàn cho chính người tham gia giao thông cộng đồng.