Trong hệ thống thuế thu nhập cá nhân tại Việt Nam chính sách giảm trừ gia cảnh đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo công bằng chia sẻ gánh nặng thuế giữa các đối tượng nộp thuế. Là cơ chế giúp người lao động có thể trừ đi một khoản chi phí cần thiết cho cuộc sống trước khi tính thuế. Đặc biệt khi người nộp thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng người thân, họ được phép đăng ký giảm trừ cho người phụ thuộc giúp giảm đáng kể nghĩa vụ tài chính. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ khái niệm, mức giảm trừ, các đối tượng đủ điều kiện với thủ tục cần biết để được hưởng chính sách này.
Giảm trừ gia cảnh là gì
Giảm trừ gia cảnh là khoản tiền được trừ vào thu nhập chịu thuế trước khi tính số thuế thu nhập cá nhân phải nộp. Đây là một trong những quyền lợi quan trọng của người lao động. Mục tiêu của chính sách này là bảo vệ mức sống tối thiểu của người nộp thuế và người mà họ đang có trách nhiệm nuôi dưỡng từ đó tạo sự công bằng trong đóng góp nghĩa vụ tài chính cho Nhà nước.
Khoản giảm trừ này gồm hai phần. Một phần dành cho chính bản thân người nộp thuế. Phần còn lại là dành cho mỗi người phụ thuộc mà họ đang nuôi dưỡng hợp pháp. Khi áp dụng đúng và đầy đủ, mức giảm trừ này sẽ giúp người nộp thuế tiết kiệm được một khoản tiền đáng kể mỗi năm.
Mức giảm trừ gia cảnh theo quy định
Tính đến thời điểm năm 2019, mức giảm trừ gia cảnh áp dụng theo quy định hiện hành như sau. Mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế là 9 triệu đồng mỗi tháng, tương đương 108 triệu đồng mỗi năm. Mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc là 3,6 triệu đồng mỗi tháng, tương đương 43,2 triệu đồng mỗi năm.
Sau năm 2020, mức giảm trừ đã được điều chỉnh tăng lên để phù hợp hơn với mức sống thực tế. Tuy nhiên, đối với các quyết toán thuế liên quan đến năm 2019 trở về trước, mức cũ vẫn được áp dụng. Do đó người lao động cần xác định đúng thời điểm để áp dụng mức giảm trừ phù hợp.
Ai được xem là người phụ thuộc
Người phụ thuộc là cá nhân mà người nộp thuế có trách nhiệm nuôi dưỡng và đáp ứng đủ điều kiện theo quy định. Những người này có thể gồm nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Trước hết là con cái chưa thành niên bao gồm cả con đẻ, con nuôi, con riêng của vợ hoặc chồng. Nếu con đã trên 18 tuổi nhưng đang học đại học, cao đẳng, trung cấp và không có thu nhập hoặc thu nhập dưới ngưỡng quy định, vẫn có thể được tính là người phụ thuộc.
Ngoài ra, cha mẹ đẻ, cha mẹ vợ hoặc chồng, ông bà, anh chị em ruột, cô dì chú bác, cháu ruột cũng có thể là người phụ thuộc nếu không có thu nhập hoặc thu nhập rất thấp, không đủ trang trải cuộc sống và đang do người nộp thuế trực tiếp chăm sóc.
Một trường hợp đặc biệt nữa là vợ hoặc chồng không có khả năng lao động hoặc không có thu nhập. Những người này cũng được tính là người phụ thuộc nếu đáp ứng điều kiện về thu nhập theo quy định của pháp luật thuế.
Điều kiện để được giảm trừ cho người phụ thuộc
Không phải bất kỳ ai cũng có thể đăng ký người phụ thuộc. Một người chỉ được tính là người phụ thuộc khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau. Thứ nhất là không có thu nhập hoặc có thu nhập bình quân tháng trong năm dưới mức quy định, thường là dưới 1 triệu đồng mỗi tháng. Thứ hai là đang được người nộp thuế trực tiếp nuôi dưỡng. Thứ ba là đã được đăng ký mã số thuế và có hồ sơ chứng minh quan hệ hợp pháp.
Ngoài ra, mỗi người phụ thuộc chỉ được tính giảm trừ một lần trong cùng một kỳ tính thuế. Nếu có nhiều người cùng nuôi dưỡng một người phụ thuộc thì chỉ một trong số đó được quyền đăng ký và hưởng giảm trừ. Việc lựa chọn này cần có sự thỏa thuận giữa các thành viên trong gia đình.
Cách đăng ký người phụ thuộc
Để được hưởng quyền giảm trừ, người nộp thuế phải thực hiện thủ tục đăng ký người phụ thuộc với cơ quan thuế. Thủ tục này có thể do chính người nộp thuế thực hiện hoặc thông qua tổ chức chi trả thu nhập như công ty, doanh nghiệp.
Hồ sơ gồm tờ khai đăng ký người phụ thuộc, bản sao giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân như giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, thẻ căn cước. Ngoài ra, với người thuộc nhóm không có khả năng lao động, cần bổ sung giấy xác nhận khuyết tật hoặc bệnh tật. Với con đang học đại học, cần có giấy xác nhận đang học tập tại cơ sở giáo dục.
Thời hạn đăng ký thường là trong năm tính thuế. Nếu đăng ký muộn thì việc giảm trừ chỉ được tính từ thời điểm đăng ký chứ không được tính hồi tố.
Tính toán thuế sau khi giảm trừ
Một ví dụ thực tế sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn. Giả sử người lao động có thu nhập 20 triệu đồng mỗi tháng. Nếu chỉ tính giảm trừ bản thân, số thu nhập chịu thuế mỗi tháng sẽ là 11 triệu đồng. Nếu có thêm một người phụ thuộc, thu nhập chịu thuế sẽ còn 7,4 triệu đồng mỗi tháng. Khoản chênh lệch này là cơ sở để tính số thuế thu nhập cá nhân, theo biểu thuế lũy tiến từng phần.
Vì vậy, nếu có người phụ thuộc hợp lệ nhưng không đăng ký thì người nộp thuế sẽ chịu thiệt thòi về nghĩa vụ tài chính, trong khi lẽ ra có thể được miễn giảm hợp lý.
Những điểm cần lưu ý
Việc đăng ký người phụ thuộc không chỉ có ý nghĩa tài chính mà còn thể hiện tính trung thực trong kê khai và nghĩa vụ công dân. Nếu cố tình đăng ký sai đối tượng, người nộp thuế có thể bị truy thu thuế hoặc xử phạt hành chính. Ngược lại, nếu quên đăng ký hoặc không biết quyền lợi của mình, thì sẽ bị thiệt thòi.
Vì vậy, mỗi người nên chủ động cập nhật thông tin từ cơ quan thuế, theo dõi các thông tư hướng dẫn hàng năm và thực hiện đúng quy định.
Giảm trừ gia cảnh là một chính sách nhân văn trong luật thuế Việt Nam. Việc áp dụng đúng giúp người lao động giảm gánh nặng tài chính tạo điều kiện chăm lo cho người thân. Tuy nhiên để được hưởng chính sách này một cách hợp pháp và đầy đủ, người nộp thuế cần hiểu rõ các điều kiện, quy trình và thời hạn đăng ký. Hãy chủ động bảo vệ quyền lợi của mình thông qua việc kê khai minh bạch, chính xác với đúng luật. Khi đó không chỉ bạn được hưởng lợi còn góp phần xây dựng hệ thống thuế công bằng, minh bạch hơn cho toàn xã hội.