Môi trường là nền tảng cho sự sống. Cũng là yếu tố không thể thiếu trong sự phát triển bền vững của xã hội. Tuy nhiên trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa môi trường ngày càng bị đe dọa nghiêm trọng. Trước thực trạng đó luật bảo vệ môi trường ra đời như một công cụ pháp lý quan trọng nhằm điều chỉnh hành vi của con người, bảo vệ thiên nhiên cũng như tài nguyên quý giá. Vậy pháp luật bảo vệ môi trường là gì, có vai trò như thế nào, thực tế đang được áp dụng ra sao?
Luật Bảo Vệ Môi Trường Là Gì
Luật bảo vệ môi trường là hệ thống các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên bảo vệ môi trường sống. Luật này quy định quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân đối với môi trường, đồng thời đặt ra các chế tài xử lý khi có hành vi vi phạm.
Luật không chỉ nhằm ngăn ngừa, khắc phục ô nhiễm mà còn định hướng cho sự phát triển bền vững hài hòa giữa lợi ích kinh tế, xã hội, bảo vệ thiên nhiên.
Pháp Luật Bảo Vệ Môi Trường Là Gì
Khái niệm pháp luật bảo vệ môi trường bao hàm toàn bộ hệ thống văn bản pháp luật từ luật đến các nghị định, thông tư hướng dẫn liên quan đến bảo vệ môi trường. Pháp luật này xây dựng khuôn khổ pháp lý cụ thể cho việc kiểm soát ô nhiễm, quản lý chất thải, bảo tồn đa dạng sinh học, đánh giá tác động môi trường (ĐTM) cùng ứng phó biến đổi khí hậu.
Pháp luật không chỉ là công cụ quản lý nhà nước mà còn là kim chỉ nam định hướng hành vi, trách nhiệm nghĩa vụ bảo vệ môi trường của mỗi công dân, doanh nghiệp, cơ quan nhà nước.
Quy Định Của Pháp Luật Về Bảo Vệ Môi Trường
Luật Bảo vệ môi trường hiện hành được Quốc hội ban hành năm 2020, có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 bao gồm nhiều điểm mới quan trọng. Một số quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường đáng chú ý gồm
-
Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là điều kiện tiên quyết trước khi cấp phép dự án.
-
Phân loại rác tại nguồn trở thành trách nhiệm bắt buộc đối với từng hộ dân.
-
Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).doanh nghiệp sản xuất phải tái chế hoặc xử lý sản phẩm sau sử dụng.
-
Giấy phép môi trường tích hợp nhiều thủ tục hành chính trước đây thành một đầu mối thống nhất.
-
Ứng dụng công nghệ số trong quản lý môi trường, nâng cao tính minh bạch, giám sát hay như truy xuất nguồn phát thải.
Vì Sao Cần Có Luật Bảo Vệ Môi Trường
Thực tiễn cho thấy, không thể quản lý hiệu quả môi trường chỉ bằng tuyên truyền hay khuyến khích. Cần có cơ chế ràng buộc pháp lý cụ thể. Vì sao cần có luật bảo vệ môi trường? Có thể kể đến một số lý do chính
-
Ngăn ngừa kiểm soát ô nhiễm. Luật đặt ra giới hạn, quy chuẩn xử lý hành vi gây hại cho môi trường.
-
Bảo vệ quyền sống trong môi trường trong lành là quyền hiến định của mọi công dân.
-
Tạo hành lang pháp lý cho phát triển bền vững. Không hy sinh môi trường để đổi lấy tăng trưởng kinh tế ngắn hạn.
-
Nâng cao trách nhiệm cộng đồng với doanh nghiệp. Mỗi chủ thể đều có vai trò trong bảo vệ môi trường.
Vì Sao Phải Ban Hành Luật Bảo Vệ Môi Trường
Không chỉ “cần”, mà việc phải ban hành luật bảo vệ môi trường là tất yếu. Bởi vì
-
Hệ thống pháp lý là nền tảng để điều chỉnh hành vi trong một xã hội hiện đại.
-
Môi trường là tài sản chung của quốc gia, đòi hỏi sự quản lý bằng luật pháp.
-
Không có luật, khó xử lý vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng, lâu dài.
-
Hội nhập quốc tế đòi hỏi chuẩn hóa pháp luật môi trường theo thông lệ toàn cầu.
Việc ban hành luật không chỉ mang tính nội tại mà còn là cam kết của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế về phát triển bền vững, bảo vệ khí hậu, đa dạng sinh học.
Vai Trò Của Pháp Luật Trong Bảo Vệ Môi Trường
Pháp luật giữ vai trò trung tâm trong hệ thống bảo vệ môi trường
-
Định hướng hành vi tạo ra khuôn khổ rõ ràng về những việc được làm, phải làm cũng như không được làm.
-
Chế tài xử lý vi phạm răn đe ngăn ngừa các hành vi hủy hoại môi trường.
-
Bảo đảm công bằng môi trường. Ai gây ô nhiễm người đó phải trả giá (nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền).
-
Khuyến khích đổi mới sáng tạo xanh thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ, phát triển kinh tế tuần hoàn.
-
Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng. Luật quy định quyền giám sát, phản biện của người dân trong các dự án liên quan môi trường.
Những Hành Vi Vi Phạm Luật Bảo Vệ Môi Trường
Theo quy định các hành vi vi phạm luật bảo vệ môi trường phổ biến gồm
-
Xả thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về môi trường ra không khí, nước, đất.
-
Chôn lấp, thải rác không đúng quy định, đặc biệt là rác thải nguy hại.
-
Khai thác trái phép tài nguyên thiên nhiên như cát, đá, rừng…
-
Không thực hiện hoặc làm giả báo cáo ĐTM.
-
Không phân loại, thu gom, xử lý chất thải sinh hoạt, công nghiệp.
-
Gây ồn ào, rung chấn, khói bụi làm ảnh hưởng khu dân cư.
Tùy mức độ, các hành vi trên có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi 2017.
Luật Bảo Vệ Môi Trường Hiện Hành
Luật hiện hành là Luật Bảo vệ môi trường 2020 được đánh giá là bước tiến lớn với nhiều đổi mới
-
Tiếp cận quản lý vòng đời sản phẩm, quản lý tổng hợp theo không gian hệ sinh thái.
-
Lấy người dân làm trung tâm, tăng cường vai trò của cộng đồng, chính quyền địa phương.
-
Thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
-
Rút ngắn thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp khi đầu tư các dự án thân thiện môi trường.
Đây là nền tảng pháp lý quan trọng giúp Việt Nam đáp ứng các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính, chuyển dịch sang tăng trưởng xanh bền vững.
Luật bảo vệ môi trường không chỉ là một đạo luật chuyên ngành còn là công cụ quản lý xã hội toàn diện. Việc nhận thức rõ vì sao cần có luật bảo vệ môi trường, hiểu rõ quy định của pháp luật, nhận biết những hành vi vi phạm với cả tôn trọng vai trò của pháp luật là trách nhiệm của mỗi người dân. Chỉ khi pháp luật được thực thi nghiêm túc với đồng bộ thì môi trường sống của chúng ta mới thực sự được bảo vệ lâu dài.