Trong chương trình học môn giáo dục công dân luật học hay quản lý nhà nước làm cho các bài tập về vi phạm pháp luật đóng vai trò quan trọng trong củng cố kiến thức lý thuyết. Tuy nhiên không ít học sinh sinh viên với cả người đi làm vẫn gặp khó khăn khi phải xác định hành vi nào là vi phạm pháp luật rồi thì thuộc loại nào xử lý thế nào. Bài viết này sẽ hướng dẫn cách tiếp cận bài tập xác định vi phạm pháp luật qua các ví dụ cụ thể với tình huống thực tế thường gặp.
Vi Phạm Pháp Luật Là Gì, Có Những Loại Nào
Vi phạm pháp luật là hành vi trái với quy định của pháp luật do cá nhân hay tổ chức thực hiện một cách có lỗi còn xâm phạm đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ phải chịu trách nhiệm pháp lý.
Vi phạm pháp luật được phân loại thành bốn nhóm chính gồm vi phạm hình sự, vi phạm hành chính, vi phạm dân sự, vi phạm kỷ luật. Xác định đúng loại vi phạm là cơ sở quan trọng để áp dụng đúng hình thức xử lý.
Vi phạm hình sự là những hành vi gây nguy hiểm cao cho xã hội như trộm cắp, giết người, tham nhũng. Vi phạm hành chính gồm các hành vi như không đội mũ bảo hiểm với vứt rác bừa bãi hay như vi phạm quy định về kinh doanh. Vi phạm dân sự liên quan đến quan hệ hợp đồng với bồi thường thiệt hại hay tranh chấp tài sản. Vi phạm kỷ luật chủ yếu xảy ra trong cơ quan tổ chức ví dụ đi làm muộn hay không chấp hành mệnh lệnh cấp trên.
Các Bước Xác Định Vi Phạm Pháp Luật Trong Bài Tập
Khi làm bài tập tình huống về vi phạm pháp luật cần thực hiện tuần tự các bước sau để xác định đúng bản chất vấn đề.
Thứ nhất đọc kỹ tình huống để xác định hành vi cụ thể đang được nói đến. Hành vi đó có trái với quy định pháp luật hay không.
Thứ hai xác định chủ thể thực hiện hành vi là cá nhân hay tổ chức có năng lực pháp lý hay không.
Thứ ba phân tích hậu quả của hành vi để biết mức độ nghiêm trọng. Từ đó suy luận xem đó có thể là hành vi phạm tội hay chỉ là vi phạm hành chính hay dân sự.
Thứ tư đối chiếu với quy định pháp luật hiện hành để xác định loại vi phạm. Là bước quan trọng nhất đòi hỏi có kiến thức nền vững chắc.
Thứ năm đề xuất biện pháp xử lý tương ứng với loại vi phạm đã xác định.
Bài Tập Tình Huống Về Vi Phạm Pháp Luật
Dưới đây là một số bài tập tình huống minh họa cho từng loại vi phạm pháp luật. Mỗi tình huống đều có phần gợi ý trả lời để bạn luyện tập kiểm tra lại cách tiếp cận.
Tình Huống 1 Vi Phạm Hình Sự
Nam là sinh viên năm cuối. Trong một lần cần tiền trả nợ Nam đột nhập vào phòng của bạn cùng ký túc xá lấy trộm một chiếc laptop cùng điện thoại. Sau đó đem bán lấy tiền tiêu xài.
Gợi ý giải
-
Hành vi của Nam là trộm cắp tài sản đã cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự
-
Là vi phạm hình sự vì xâm phạm quyền sở hữu tài sản có yếu tố cố ý gây hậu quả nghiêm trọng
-
Nam có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt tù giam theo quy định
Tình Huống 2 Vi Phạm Hành Chính
Lan điều khiển xe máy trên đường nhưng không đội mũ bảo hiểm còn vượt đèn đỏ. Khi công an yêu cầu dừng xe thì Lan lại bỏ chạy.
Gợi ý giải
-
Hành vi của Lan là vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông
-
Gồm không đội mũ bảo hiểm không tuân thủ tín hiệu giao thông mà không chấp hành hiệu lệnh của người thi hành công vụ
-
Lan sẽ bị xử phạt hành chính bằng tiền theo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính về giao thông đường bộ
Tình Huống 3 Vi Phạm Dân Sự
Một công ty ký hợp đồng thuê mặt bằng với chủ đất trong thời hạn ba năm. Tuy nhiên sau một năm công ty đơn phương chấm dứt hợp đồng mà không thông báo trước gây thiệt hại lớn cho chủ đất.
Gợi ý giải
-
Là vi phạm dân sự trong quan hệ hợp đồng
-
Hành vi của công ty là vi phạm nghĩa vụ hợp đồng gây thiệt hại cho bên còn lại
-
Chủ đất có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định trong Bộ luật Dân sự
Tình Huống 4 Vi Phạm Kỷ Luật
Minh là nhân viên văn phòng trong một công ty nhà nước. Minh thường xuyên đi làm muộn có lần tự ý nghỉ làm mà không xin phép. Bộ phận quản lý đã nhiều lần nhắc nhở nhưng Minh vẫn tái phạm.
Gợi ý giải
-
Hành vi của Minh là vi phạm kỷ luật lao động
-
Công ty có quyền xử lý kỷ luật theo nội quy lao động có thể khiển trách hay kéo dài thời gian nâng lương.
-
Nếu Minh tiếp tục vi phạm có thể bị chấm dứt hợp đồng lao động
Một Số Lưu Ý Khi Làm Bài Tập Về Vi Phạm Pháp Luật
Khi làm các bài tập dạng tình huống cần tránh nhầm lẫn giữa tội phạm với vi phạm hành chính. Nhiều hành vi ban đầu có vẻ nghiêm trọng nhưng chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Cần nắm rõ hệ thống pháp luật với các căn cứ pháp lý hiện hành để phân biệt chính xác từng loại vi phạm.
Ngoài ra xác định lỗi của người vi phạm là yếu tố quan trọng trong mọi tình huống. Hành vi không có lỗi hay không đủ điều kiện năng lực pháp lý sẽ không bị xử lý theo cùng cách.
Các bài tập về vi phạm pháp luật không chỉ giúp người học nắm vững kiến thức lý thuyết còn rèn luyện tư duy pháp lý với kỹ năng phân tích tình huống. Thực hành thường xuyên với các tình huống thực tiễn sẽ giúp tăng khả năng nhận diện đúng loại vi phạm đưa ra cách xử lý phù hợp. Là nền tảng quan trọng không chỉ cho học tập mà còn cho công việc với cuộc sống hằng ngày.