Luật quốc tế là một trong những ngành học quan trọng thuộc khối luật công với luật học quốc tế. Với sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ ngoại giao, thương mại, an ninh với các tổ chức quốc tế khiến việc học với hiểu luật quốc tế không còn là ưu tiên dành riêng cho sinh viên ngành luật hay quan hệ quốc tế còn là nhu cầu của mọi công dân trong xã hội toàn cầu hóa. Để tiếp cận tốt môn học này, giáo trình, tài liệu tham khảo đóng vai trò then chốt. Bài viết dưới đây giới thiệu tổng quan về giáo trình luật quốc tế, những nội dung chính, tài liệu tham khảo, cách học hiệu quả.
Luật quốc tế là gì và vì sao cần học
Luật quốc tế là hệ thống các quy phạm pháp lý điều chỉnh mối quan hệ giữa các chủ thể trong cộng đồng quốc tế. Chủ thể ở đây không chỉ bao gồm các quốc gia mà còn có các tổ chức quốc tế, cá nhân, tổ chức phi chính phủ nếu được công nhận có quyền nghĩa vụ theo pháp luật quốc tế.
Khác với pháp luật quốc gia, luật quốc tế không do một quốc gia đơn lẻ ban hành áp dụng. Nó hình thành từ các điều ước quốc tế, tập quán quốc tế cùng nguyên tắc pháp lý chung được các quốc gia thừa nhận. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, luật quốc tế điều chỉnh các vấn đề từ hòa bình, an ninh, thương mại, nhân quyền, môi trường, biển, vũ trụ cho đến trách nhiệm quốc tế của các chủ thể.
Việc học luật quốc tế giúp người học hiểu đúng bản chất của quan hệ quốc tế hiện đại nắm rõ quy tắc xử sự giữa các quốc gia, làm nền tảng cho việc hành nghề trong môi trường pháp lý toàn cầu. Là bước chuẩn bị cần thiết cho những ai mong muốn trở thành nhà nghiên cứu, luật sư quốc tế, cán bộ ngoại giao, chuyên viên tổ chức quốc tế hay giảng viên.
Giáo trình luật quốc tế thường có nội dung gì
Giáo trình luật quốc tế tại các trường đại học thường chia thành nhiều chương trong đó bao gồm những nội dung cơ bản sau
Chương đầu tiên giới thiệu tổng quan về luật quốc tế, lịch sử hình thành, đặc điểm cùng phạm vi điều chỉnh. Đây là phần giúp người học định vị khái niệm và nền tảng tư duy pháp lý quốc tế.
Tiếp theo là phần trình bày các nguồn của luật quốc tế. Bao gồm điều ước quốc tế, tập quán quốc tế, các nguyên tắc pháp lý chung, án lệ, học thuyết. Người học cần phân biệt rõ giữa các nguồn chính và nguồn phụ trợ, cũng như cách chúng tương tác với nhau.
Một chương quan trọng là về chủ thể của luật quốc tế. Phần này xác định các đối tượng có quyền và nghĩa vụ trong luật quốc tế, như quốc gia, tổ chức quốc tế liên chính phủ, cá nhân, các thực thể đặc biệt khác. Từng loại chủ thể có tư cách pháp lý riêng, đòi hỏi người học nắm chắc để áp dụng vào từng tình huống thực tế.
Ngoài ra giáo trình còn đề cập đến các lĩnh vực chuyên biệt như luật biển, luật điều ước, luật nhân quyền quốc tế, luật nhân đạo quốc tế, luật tổ chức quốc tế, luật quốc tế về môi trường cùng luật quốc tế về giải quyết tranh chấp. Mỗi lĩnh vực đều có hệ thống quy định, công ước, nguyên tắc với thực tiễn áp dụng riêng biệt.
Các giáo trình và sách luật quốc tế nên tham khảo
Hiện nay sinh viên có thể tìm đọc nhiều giáo trình luật quốc tế được biên soạn bởi các giảng viên có uy tín từ các trường đại học luật, học viện ngoại giao, trường quan hệ quốc tế.
Một số giáo trình nổi bật như Giáo trình Luật quốc tế của Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật quốc tế của Học viện Ngoại giao, Giáo trình Luật công pháp quốc tế, Giáo trình Luật tư pháp quốc tế từ các tác giả chuyên ngành. Nội dung trong các sách này thường được cập nhật theo hệ thống pháp luật quốc tế hiện hành, đi kèm với phần bài tập, ví dụ tình huống, câu hỏi ôn tập.
Sinh viên có thể tìm các bản PDF của giáo trình này thông qua hệ thống thư viện số của trường học, thư viện đại học quốc gia hay các trang chuyên chia sẻ tài liệu học thuật. Một số nền tảng trực tuyến như tailieu.vn, studocu.com, scribd cũng cung cấp bản số hóa của nhiều giáo trình luật quốc tế chất lượng.
Ngoài ra người học cũng nên tham khảo các văn kiện pháp lý quốc tế gốc như Công ước Viên về Luật điều ước năm 1969, Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982, Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền năm 1948 hay Hiến chương Liên hợp quốc. Những văn bản này giúp sinh viên hiểu đúng cách luật quốc tế được xây dựng và thực thi.
Cách học luật quốc tế hiệu quả từ giáo trình
Để học luật quốc tế hiệu quả, người học không nên chỉ đọc theo chiều ngang tức đọc toàn bộ nội dung giáo trình một lượt. Cách học tốt là theo chiều dọc từng chủ đề kết hợp giữa lý thuyết, thực tiễn, ví dụ.
Ví dụ khi học về điều ước quốc tế sinh viên nên đọc kỹ công ước Viên 1969 tìm các vụ việc thực tế có liên quan đến tranh chấp điều ước rồi cả thử giải quyết tình huống dưới vai trò của một quốc gia. Hoặc khi học về luật biển nên sử dụng bản đồ biển Đông để áp dụng khái niệm vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa cùng tranh chấp vùng nước chồng lấn.
Ngoài ra nên luyện đề trắc nghiệm, câu hỏi tự luận, bài tập tình huống để tăng khả năng áp dụng luật. Một số trường có tổ chức phiên tòa giả định hoặc mô phỏng đàm phán quốc tế giúp sinh viên luyện kỹ năng biện luận phản biện trong môi trường giả lập.
Việc học luật quốc tế cũng đòi hỏi kỹ năng đọc văn bản tiếng Anh chuyên ngành. Vì hầu hết tài liệu, công ước, án lệ đều được ban hành bằng tiếng Anh. Do đó việc cải thiện năng lực ngoại ngữ là điều kiện tiên quyết để tiếp cận sâu hơn với chuyên ngành này.
Giáo trình luật quốc tế là công cụ học tập quan trọng. Giúp người học xây dựng tư duy pháp lý mang tính toàn cầu. Với hệ thống tài liệu ngày càng đa dạng dễ tiếp cận dưới dạng PDF cho nên sinh viên có thể học mọi lúc, mọi nơi với điều kiện có kế hoạch học tập khoa học cùng ý thức rèn luyện kỹ năng thực tiễn. Nếu bạn đang chuẩn bị học môn này hãy bắt đầu từ giáo trình cơ bản, sau đó mở rộng bằng sách chuyên đề, công ước gốc với bài tập tình huống. Kiến thức bạn tích lũy hôm nay sẽ là nền tảng vững chắc để bước ra thế giới pháp lý toàn cầu ngày mai.