Bóng đá là môn thể thao không ngừng thay đổi để phù hợp với yêu cầu của khán giả, công nghệ với tinh thần thể thao hiện đại. Một trong những thay đổi lớn trong những năm gần đây là việc nhiều giải đấu quốc tế quyết định bỏ luật bàn thắng sân khách. Được xem là quy tắc đặc biệt trong các trận đấu loại trực tiếp luật này từng tạo ra nhiều kịch tính nhưng cũng gây tranh cãi không ít. Trong bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu luật bàn thắng sân khách là gì, vì sao nhiều giải đấu như Champions League hay AFF Cup đã loại bỏ cùng những ảnh hưởng sau quyết định này.
Khái niệm luật bàn thắng sân khách
Luật bàn thắng sân khách ra đời với mục tiêu tạo sự công bằng cho hai đội thi đấu trong thể thức hai lượt đi và về. Khi tổng tỷ số sau hai lượt bằng nhau thì đội nào ghi được nhiều bàn hơn trên sân của đối phương sẽ là đội giành quyền đi tiếp. Quy tắc này từng được áp dụng phổ biến tại các giải đấu lớn của châu Âu và nhiều giải khu vực trên thế giới.
Mục đích ban đầu của luật là nhằm khuyến khích các đội chơi cởi mở và tấn công hơn khi thi đấu xa nhà. Bởi vì nếu họ ghi được nhiều bàn trên sân khách, lợi thế sẽ thuộc về họ khi tổng tỷ số hoà. Trong bóng đá cổ điển nơi điều kiện thi đấu giữa sân nhà và sân khách chênh lệch rõ rệt thì đây là cách để cân bằng cơ hội cho cả hai đội.
Luật bàn thắng sân khách trong Champions League
Champions League là một trong những giải đấu áp dụng luật bàn thắng sân khách lâu đời và thường xuyên nhất. Từ các vòng knock-out, các cặp đấu thi đấu hai lượt với một trận sân nhà và một trận sân khách. Nếu tổng số bàn thắng sau hai lượt bằng nhau, bàn thắng ghi được ở sân khách sẽ được tính ưu tiên hơn.
Ví dụ nếu đội A thắng 2–1 trên sân nhà ở lượt đi, thua 0–1 trên sân khách ở lượt về, tổng tỷ số là 2–2. Tuy nhiên đội B sẽ đi tiếp vì ghi được một bàn sân khách trong khi đội A không ghi được bàn nào khi đá sân khách.
Tuy nhiên kể từ mùa giải 2021–2022 Liên đoàn bóng đá châu Âu đã chính thức bỏ luật bàn thắng sân khách tại Champions League. Nếu tổng tỷ số sau hai lượt hoà, hai đội sẽ thi đấu hiệp phụ và nếu cần thiết sẽ đá luân lưu để xác định đội thắng.
Lý do được UEFA đưa ra là luật bàn thắng sân khách không còn phản ánh đúng bản chất bóng đá hiện đại. Sự phát triển của sân bãi, điều kiện đi lại, công nghệ và khán giả khiến sân khách không còn là yếu tố tạo ra bất lợi rõ rệt như trước. Thay vì tạo động lực chơi tấn công, luật này lại khiến các đội bóng sợ bị thủng lưới trên sân nhà từ đó chọn lối chơi thận trọng.
Luật bàn thắng sân khách tại AFF Cup
Tại Đông Nam Á, luật bàn thắng sân khách từng được sử dụng ở vòng bán kết và chung kết AFF Cup. Với thể thức hai lượt đi và về, quy tắc này giúp phân định thắng thua trong trường hợp hai đội hoà nhau sau hai trận.
Tuy nhiên kể từ AFF Cup năm 2022, ban tổ chức đã quyết định loại bỏ luật bàn thắng sân khách. Thay vào đó nếu tổng tỷ số sau hai lượt hoà, hai đội sẽ bước vào hiệp phụ và loạt sút luân lưu nếu cần thiết. Điều này nhằm đảm bảo công bằng tuyệt đối cho cả hai đội, tránh việc một đội bị loại dù tỷ số tổng thể là hoà.
Sự thay đổi này nhận được sự ủng hộ từ nhiều đội bóng cũng như người hâm mộ trong khu vực, bởi nó khuyến khích hai đội thi đấu tích cực hơn trong cả hai lượt, đặc biệt là lượt về.
Những lý do dẫn đến việc loại bỏ luật bàn thắng sân khách
Thứ nhất là sự thay đổi trong môi trường thi đấu. Sự phát triển đồng đều của mặt sân, điều kiện di chuyển thuận lợi và sự vắng bóng khán giả trong một số trận do dịch bệnh khiến sân khách không còn là một bất lợi đáng kể như trước.
Thứ hai là luật khiến các đội có xu hướng thi đấu quá toan tính. Đội chủ nhà trong lượt đi thường chơi phòng ngự để không bị thủng lưới, trong khi đội khách cũng dè dặt vì không muốn nhận quá nhiều bàn thua. Kết quả là trận đấu trở nên thiếu hấp dẫn.
Thứ ba là bất lợi khi phải đá hiệp phụ trên sân nhà ở lượt về. Nếu trận đấu hoà và bước vào hiệp phụ, đội khách có thêm ba mươi phút để ghi bàn thắng sân khách, tạo nên sự chênh lệch và gây bất bình đẳng.
Thứ tư là quy tắc không còn phù hợp với tinh thần thể thao hiện đại, nơi mà tính công bằng, minh bạch và cống hiến được ưu tiên hơn là sự toan tính chiến thuật dựa trên vị trí thi đấu.
Tác động của việc bỏ luật bàn thắng sân khách
Từ khi luật được loại bỏ, các trận đấu tại vòng knock-out trở nên hấp dẫn và cởi mở hơn. Cả hai đội đều có động lực thi đấu sòng phẳng, không bị ràng buộc bởi yếu tố bàn thắng sân khách. Điều này mang lại nhiều tình huống kịch tính và bất ngờ hơn trong các trận lượt về.
Việc đá hiệp phụ và luân lưu trong trường hợp hoà cũng khiến khán giả phấn khích, tạo ra cao trào cảm xúc rõ rệt thay vì việc quyết định thắng thua chỉ bằng một quy tắc tính toán như trước.
Tuy nhiên không ít người hâm mộ và chuyên gia vẫn tiếc nuối vì luật bàn thắng sân khách từng tạo nên những cuộc lội ngược dòng huyền thoại, là một phần bản sắc của bóng đá cúp châu Âu.
Luật bàn thắng sân khách từng là một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại trong nhiều thập kỷ. Góp phần tạo ra những trận đấu kịch tính, những cuộc ngược dòng không tưởng. Tuy nhiên khi điều kiện thi đấu thay đổi lối chơi với chiến thuật phát triển thì luật này cũng dần bộc lộ điểm bất cập.
Việc loại bỏ luật bàn thắng sân khách tại Champions League, AFF Cup và nhiều giải đấu lớn là xu hướng tất yếu nhằm hướng tới sự công bằng cởi mở hơn trong thi đấu. Là một trong những ví dụ điển hình cho việc bóng đá luôn vận động cải tiến để đáp ứng nhu cầu và kỳ vọng của người chơi cũng như người xem.