Trong bối cảnh phát triển kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường trở thành yêu cầu bắt buộc. Khiến hoàn thiện hệ thống pháp luật về môi trường là điều tất yếu. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 thay thế cho Luật năm 2014 là một trong những nỗ lực của Việt Nam trong cụ thể hóa các chính sách phát triển bền vững. Luật mới được xây dựng với nhiều điểm tiến bộ nhằm giải quyết các vấn đề môi trường đang ngày càng phức tạp tạo hành lang pháp lý minh bạch cho tất cả các chủ thể liên quan.
Những điểm mới nổi bật trong Luật Bảo vệ môi trường 2020
Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2022 với nhiều điểm mới nổi bật về thủ tục hành chính, phân loại chất thải, đánh giá tác động môi trường, trách nhiệm của doanh nghiệp, vai trò của người dân.
Một trong những thay đổi quan trọng nhất là việc hợp nhất các loại giấy phép môi trường trước đây thành một loại giấy phép duy nhất – giấy phép môi trường. Việc này nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính giảm áp lực cho doanh nghiệp và nâng cao hiệu quả quản lý của cơ quan nhà nước.
Ngoài ra luật yêu cầu phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn theo ba nhóm. tái sử dụng tái chế, chất thải hữu cơ, chất thải khác. Đây là bước quan trọng trong việc giảm tải cho hệ thống xử lý rác và thúc đẩy việc tái chế, tái sử dụng tài nguyên.
Đối với đánh giá tác động môi trường, luật bổ sung giai đoạn đánh giá sơ bộ nhằm sàng lọc dự án ngay từ khâu đề xuất. Đồng thời quy định cụ thể về nhóm các dự án cần đánh giá tác động giúp các nhà đầu tư chủ động chuẩn bị hồ sơ và tuân thủ.
Luật cũng lần đầu tiên quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất đối với sản phẩm, bao bì sau sử dụng. Theo đó nhà sản xuất có thể tự tổ chức thu hồi và xử lý hoặc đóng góp tài chính vào quỹ để cơ quan chức năng thực hiện. Đây là quy định nhằm bảo đảm nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền.
So sánh Luật Bảo vệ môi trường 2014 và 2020
Về cấu trúc
Luật năm 2014 gồm 20 chương, 170 điều. Luật 2020 tuy rút gọn xuống còn 16 chương nhưng lại mở rộng thành 171 điều với nội dung rõ ràng mạch lạc dễ áp dụng hơn. Thể hiện xu hướng tinh giản bộ máy hành chính nhưng nâng cao hiệu quả quản lý.
Về công cụ quản lý môi trường
Luật 2014 thiên về quản lý sau khi có tác động trong khi Luật 2020 đi theo hướng phòng ngừa là chính. Việc đưa ra đánh giá sơ bộ tác động môi trường, phân nhóm dự án đầu tư theo mức độ rủi ro, yêu cầu tham vấn cộng đồng là minh chứng cho sự thay đổi về tư duy quản lý.
Về tiếp cận thông tin và tham vấn cộng đồng
Một điểm đột phá của Luật 2020 là việc yêu cầu công khai thông tin môi trường và mở rộng quyền tham gia của cộng đồng dân cư. Trong khi Luật 2014 chỉ dừng ở mức khuyến khích Luật 2020 bắt buộc các dự án phải lấy ý kiến cộng đồng trước khi triển khai.
Về trách nhiệm của doanh nghiệp
Luật mới yêu cầu doanh nghiệp phải tích hợp môi trường vào chiến lược phát triển, không chỉ tuân thủ về kỹ thuật mà còn phải đóng góp tài chính cho hoạt động bảo vệ môi trường thông qua trách nhiệm mở rộng.
Mục lục chi tiết của Luật Bảo vệ môi trường 2020
Luật Bảo vệ môi trường 2020 được chia thành 16 chương, mỗi chương tương ứng với một lĩnh vực cụ thể. Cấu trúc cụ thể như sau
-
Chương I. Những quy định chung – giải thích từ ngữ, nguyên tắc và chính sách của Nhà nước về bảo vệ môi trường.
-
Chương II. Bảo vệ các thành phần môi trường – bao gồm đất, nước, không khí và đa dạng sinh học.
-
Chương III. Chiến lược và quy hoạch bảo vệ môi trường – xác định tầm nhìn dài hạn.
-
Chương IV. Đánh giá tác động môi trường và giấy phép môi trường – thủ tục và điều kiện cấp phép.
-
Chương V. Quản lý chất thải – từ phân loại, thu gom đến xử lý.
-
Chương VI. Ứng phó với biến đổi khí hậu – các biện pháp thích ứng và giảm thiểu.
-
Chương VII. Bảo vệ môi trường trong một số lĩnh vực – như giao thông, y tế, sản xuất.
-
Chương VIII. Công cụ kinh tế và nguồn lực bảo vệ môi trường – bao gồm phí, thuế, quỹ môi trường.
-
Chương IX. Thông tin, dữ liệu và báo cáo môi trường.
-
Chương X. Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm – xác định thẩm quyền và biện pháp xử phạt.
-
Chương XI. Hợp tác quốc tế – thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực môi trường.
-
Chương XII. Trách nhiệm của các cấp, ngành và tổ chức – phân định trách nhiệm cụ thể.
-
Chương XIII. Quy định chuyển tiếp và xử lý các vướng mắc.
-
Chương XIV đến XVI. Điều khoản thi hành – hướng dẫn áp dụng và hiệu lực.
Luật Bảo vệ môi trường 2020 là một bước tiến quan trọng trong thiết lập hệ thống pháp lý đồng bộ, hiện đại phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế xã hội bền vững. Với nhiều điểm mới nên luật không chỉ nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp với người dân còn khẳng định vai trò trung tâm của nhà nước trong điều phối giám sát môi trường. Việc hiểu rõ nội dung luật sẽ giúp các tổ chức và cá nhân chủ động hơn trong tuân thủ góp phần xây dựng một môi trường sống xanh, sạch, an toàn.