Trong thời đại kinh tế thị trường phát triển, các hoạt động vay mượn tiền bạc giữa cá nhân ngày càng phổ biến. Tuy nhiên kéo theo đó là sự gia tăng của hiện tượng cho vay nặng lãi hay còn gọi là tín dụng đen với lãi suất cao bất hợp lý và nhiều hành vi cưỡng ép gây ảnh hưởng tiêu cực đến người vay. Luật pháp Việt Nam đã có những quy định cụ thể để kiểm soát tình trạng này bảo vệ người dân. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết khái niệm cho vay nặng lãi, mức lãi suất hợp pháp cùng quy định pháp luật mới nhất với cách thức xử lý khi bị rơi vào bẫy lãi suất cao.
Khái niệm cho vay nặng lãi là gì
Cho vay nặng lãi là hành vi cho người khác vay tiền với mức lãi suất vượt quá giới hạn do pháp luật quy định thường đi kèm với các hình thức cưỡng ép trong thu hồi nợ gây áp lực tinh thần thậm chí là đe dọa hoặc sử dụng vũ lực. Hành vi này không chỉ vi phạm đạo đức xã hội mà còn là hành vi bị cấm theo pháp luật Việt Nam.
Luật quy định rõ rằng trong các giao dịch dân sự, lãi suất cho vay không được vượt quá một giới hạn nhất định. Nếu người cho vay áp dụng mức lãi vượt quá giới hạn đó và có yếu tố thu lợi bất chính thì có thể bị xử phạt hành chính thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Mức lãi suất hợp pháp theo quy định hiện hành
Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định mức lãi suất trong giao dịch vay mượn là do các bên thỏa thuận nhưng không được vượt quá 20 phần trăm mỗi năm trên tổng số tiền vay. Nếu thỏa thuận vượt mức đó thì phần vượt sẽ không có hiệu lực. Đây là mức lãi suất hợp pháp tối đa trong giao dịch dân sự thông thường.
Ngoài ra trong trường hợp không có thỏa thuận về lãi suất thì người cho vay không được tự ý yêu cầu người vay trả lãi. Điều này bảo vệ người vay khỏi những yêu cầu bất hợp lý từ bên cho vay.
Khi nào bị coi là cho vay nặng lãi
Hành vi cho vay bị coi là nặng lãi khi có đủ hai yếu tố sau đây
-
Mức lãi suất vượt quá 100 phần trăm mỗi năm so với mức trần cho phép của pháp luật
-
Người cho vay đã thu được lợi bất chính từ hành vi này với tổng giá trị từ ba mươi triệu đồng trở lên
Trong trường hợp này người cho vay có thể bị truy tố về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự bị xử phạt hành chính hay xử lý hình sự tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi.
Xử phạt hành chính và hình sự
Nếu hành vi chưa đến mức bị xử lý hình sự thì người cho vay nặng lãi sẽ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144 năm 2021 của Chính phủ. Mức phạt có thể lên tới hai mươi triệu đồng đối với cá nhân và buộc hoàn trả toàn bộ số tiền thu lợi bất chính cho người vay.
Trong trường hợp hành vi đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người cho vay có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 201 Bộ luật Hình sự. Mức hình phạt có thể là cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm. Trong những trường hợp nghiêm trọng, mức án có thể cao hơn kèm theo phạt tiền cấm hành nghề.
Hệ lụy từ vay nặng lãi
Việc vay tiền với lãi suất quá cao khiến người vay nhanh chóng rơi vào tình trạng không thể trả nợ. Lãi mẹ đẻ lãi con khiến số tiền gốc ngày càng phình to. Người vay phải bán tài sản, cầm cố nhà cửa, xe cộ hoặc đi vay tiếp để trả lãi. Vòng xoáy nợ nần ngày càng nặng nề ảnh hưởng đến cả gia đình và tinh thần của người vay.
Không ít trường hợp bị đòi nợ bằng những hình thức đe dọa, làm nhục, phá hoại tài sản, thậm chí bị hành hung gây thương tích. Điều này tạo ra sự bất ổn trong xã hội, làm mất an ninh trật tự và tạo điều kiện cho các loại tội phạm khác phát triển.
Làm gì khi bị cho vay nặng lãi
Khi rơi vào trường hợp bị cho vay với lãi suất vượt quá mức pháp luật cho phép, người dân cần
-
Thu thập chứng cứ về thỏa thuận vay tiền bao gồm giấy tờ vay, tin nhắn, ghi âm, camera nếu có
-
Gửi đơn tố cáo đến cơ quan công an tại nơi cư trú hoặc nơi xảy ra giao dịch
-
Liên hệ với luật sư hoặc trung tâm trợ giúp pháp lý để được tư vấn và hỗ trợ pháp lý
Nếu vụ việc có dấu hiệu hình sự, cơ quan công an sẽ vào cuộc điều tra khởi tố vụ án và bảo vệ người bị hại. Trong quá trình tố tụng người vay có quyền yêu cầu tòa án tuyên phần lãi suất vượt quá là vô hiệu và không phải trả phần đó.
Biện pháp phòng tránh
Để tránh rơi vào bẫy cho vay nặng lãi người dân nên
-
Hạn chế vay tiền từ các nguồn không rõ ràng, không có hợp đồng minh bạch
-
Chỉ vay từ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng được cấp phép hoạt động
-
Tìm hiểu kỹ các điều khoản vay, đặc biệt là mức lãi suất, thời hạn, điều kiện trả nợ
-
Nếu bị ép vay hoặc lừa đảo, cần trình báo ngay với cơ quan chức năng
Việc nâng cao kiến thức pháp luật, ý thức tự bảo vệ mình và sử dụng các kênh vay chính thống là cách tốt nhất để tránh xa tín dụng đen và hệ lụy từ vay nặng lãi.
Cho vay nặng lãi là hành vi vi phạm pháp luật gây ra nhiều thiệt hại về tài chính, tinh thần trật tự xã hội. Luật pháp Việt Nam đã có quy định rõ ràng về mức lãi suất hợp pháp cùng các chế tài xử lý nghiêm minh đối với hành vi vi phạm. Người dân cần nắm rõ quy định pháp luật chủ động bảo vệ quyền lợi đồng thời lựa chọn các hình thức vay vốn an toàn và hợp pháp. Xây dựng một môi trường vay mượn minh bạch, công bằng chính là nền tảng cho một xã hội phát triển ổn định bền vững.