Thị trường chứng khoán Việt Nam là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế phản ánh tình hình tài chính doanh nghiệp là nơi kết nối giữa nhà đầu tư với tổ chức phát hành. Để thị trường vận hành ổn định, minh bạch hiệu quả thì khung pháp lý cần được điều chỉnh kịp thời với thực tế cùng thông lệ quốc tế. Luật Chứng khoán số 54 năm 2019 được ban hành nhằm thay thế hoàn toàn Luật Chứng khoán 2006 và các văn bản liên quan trước đó. Tính đến nay vẫn là luật nền tảng điều chỉnh toàn diện hoạt động chứng khoán ở Việt Nam đồng thời được bổ sung bởi các quy định mới để phù hợp với bối cảnh hiện nay.
Tổng quan về Luật Chứng khoán năm 2019
Luật Chứng khoán 2019 được Quốc hội thông qua vào tháng 11 năm 2019 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2021. Luật gồm 10 chương với hơn 130 điều quy định đầy đủ các nội dung từ phát hành chứng khoán, điều kiện trở thành công ty đại chúng, quản lý giao dịch, đăng ký lưu ký, thanh toán bù trừ, công bố thông tin đến quyền nghĩa vụ của các chủ thể tham gia thị trường.
Luật hướng tới việc nâng cao chất lượng hàng hóa trên thị trường chứng khoán thông qua việc siết chặt điều kiện phát hành lần đầu ra công chúng, nâng cao tiêu chuẩn trở thành công ty đại chúng, tăng cường trách nhiệm công bố thông tin. Mục tiêu lớn hơn của Luật là xây dựng một thị trường chứng khoán minh bạch, hiệu quả bảo vệ nhà đầu tư góp phần phát triển kinh tế đất nước.
Những điểm nổi bật trong Luật Chứng khoán hiện hành
Một trong những điểm mới nổi bật của Luật Chứng khoán năm 2019 là việc thành lập Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam. Là mô hình sở giao dịch thống nhất trên cả nước thay vì tách riêng Hà Nội với TP Hồ Chí Minh như trước đây. Mô hình mới giúp tập trung quản lý, kiểm soát giao dịch, hạn chế hiện tượng chênh lệch với phân mảnh giữa hai thị trường.
Luật cũng phân định rõ khái niệm chào bán chứng khoán ra công chúng và chào bán riêng lẻ kèm theo điều kiện chặt chẽ hơn để đảm bảo chất lượng của doanh nghiệp khi đưa cổ phiếu lên sàn. Việc đăng ký trở thành công ty đại chúng giờ đây không chỉ phụ thuộc vào số lượng cổ đông và vốn điều lệ mà còn gắn liền với nghĩa vụ công bố thông tin và tuân thủ quy định quản trị doanh nghiệp.
Ngoài ra, Luật còn quy định cụ thể về nghĩa vụ công bố thông tin định kỳ bất thường. Các công ty niêm yết phải công bố đầy đủ các báo cáo tài chính, tình hình hoạt động, quyết định đại hội cổ đông cùng các thay đổi quan trọng ảnh hưởng đến quyền lợi cổ đông. Là một bước tiến giúp nâng cao tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư.
Những thay đổi bổ sung mới nhất trong Luật sửa đổi năm 2024
Đến cuối năm 2024 Quốc hội tiếp tục thông qua Luật sửa đổi một số điều của Luật Chứng khoán để cập nhật các nội dung phù hợp với thực tiễn và tăng cường khả năng giám sát xử lý hành vi vi phạm. Luật sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2025.
Một nội dung đáng chú ý là việc bổ sung quy định về hành vi thao túng thị trường chứng khoán làm rõ khái niệm với các dấu hiệu nhận biết để có cơ sở xử lý vi phạm một cách hiệu quả. Là vấn đề gây nhức nhối nhiều năm qua khi các hành vi tạo cung cầu giả, tung tin đồn để thao túng giá cổ phiếu vẫn xảy ra nhưng chưa có cơ sở pháp lý vững chắc để xử lý dứt điểm.
Luật cũng bổ sung quyền cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trong việc đình chỉ hoặc hủy bỏ đợt chào bán chứng khoán riêng lẻ nếu phát hiện vi phạm về hồ sơ hoặc phân phối sai quy định. Giúp kiểm soát tốt hơn việc phát hành chứng khoán và tránh tình trạng doanh nghiệp huy động vốn trái phép.
Bên cạnh đó Luật sửa đổi còn bãi bỏ thủ tục giảm vốn điều lệ đối với trường hợp công ty mua lại cổ phiếu từ người lao động tạo điều kiện linh hoạt hơn cho doanh nghiệp trong việc quản trị vốn.
Một điểm thay đổi đáng kể khác là việc siết chặt điều kiện duy trì tư cách công ty đại chúng. Doanh nghiệp nếu không công bố thông tin đầy đủ, vi phạm nghiêm trọng quy định sẽ bị rút tư cách đại chúng sẽ tác động mạnh đến việc niêm yết với giao dịch cổ phiếu của doanh nghiệp trên sàn.
Vai trò của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước
Trong toàn bộ hệ thống pháp lý điều chỉnh thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước là cơ quan chịu trách nhiệm thực thi, giám sát xử lý các hoạt động vi phạm. Luật Chứng khoán 2019 và các sửa đổi năm 2024 tiếp tục tăng cường vai trò và quyền hạn của cơ quan này.
Cụ thể Ủy ban được giao quyền đình chỉ chào bán, đình chỉ giao dịch, xử phạt hành chính thu hồi giấy phép đối với các tổ chức có hành vi vi phạm nghiêm trọng. Đồng thời, Ủy ban cũng có nhiệm vụ xây dựng hệ thống giám sát giao dịch theo thời gian thực phối hợp với các sở giao dịch với trung tâm lưu ký để theo dõi toàn bộ dòng tiền cùng cổ phiếu trên thị trường.
Tác động của Luật mới đối với nhà đầu tư và doanh nghiệp
Luật Chứng khoán hiện hành cùng với các sửa đổi năm 2024 mang lại nhiều thay đổi tích cực cho nhà đầu tư và doanh nghiệp. Đối với nhà đầu tư môi trường đầu tư trở nên minh bạch hơn giảm thiểu rủi ro thông tin và tăng cường khả năng tiếp cận thông tin đầy đủ chính xác từ doanh nghiệp.
Đối với doanh nghiệp việc niêm yết và chào bán chứng khoán ra công chúng sẽ được giám sát chặt chẽ hơn, buộc họ phải minh bạch hóa quản trị nội bộ, công bố thông tin đầy đủ tuân thủ pháp luật. Mặc dù điều này đặt ra nhiều áp lực tuân thủ nhưng lại là yếu tố then chốt để tăng giá trị thương hiệu và thu hút vốn đầu tư dài hạn.
Luật Chứng khoán năm 2019 và những nội dung sửa đổi năm 2024 là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý điều chỉnh thị trường chứng khoán Việt Nam. Những quy định mới không chỉ nâng cao tính minh bạch siết chặt giám sát mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận thị trường vốn.
Với nền tảng luật pháp ngày càng hoàn thiện, thị trường chứng khoán Việt Nam đang hướng tới một giai đoạn phát triển ổn định, bền vững tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế. Điều quan trọng là các chủ thể tham gia thị trường cần nắm bắt và tuân thủ đầy đủ những quy định pháp lý mới để đảm bảo quyền lợi và giảm thiểu rủi ro trong đầu tư và hoạt động kinh doanh.