Luật Cư trú số 81/2006/QH11 được Quốc hội thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2006. Là văn bản pháp luật đầu tiên tại Việt Nam điều chỉnh một cách toàn diện quyền tự do cư trú của công dân với quy trình quản lý cư trú trên lãnh thổ quốc gia. Có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2007 luật này đã mở ra một chương mới trong công tác quản lý dân cư theo hướng pháp quyền, minh bạch phù hợp với tiến trình cải cách hành chính.
Trước khi có Luật Cư trú thì đăng ký hộ khẩu được điều chỉnh chủ yếu bằng các văn bản dưới luật, thiếu sự thống nhất đôi khi gây khó khăn trong việc tiếp cận các quyền về giáo dục, y tế, nhà ở, việc làm của người dân di cư, đặc biệt là từ nông thôn ra thành thị.
Mục Tiêu Ban Hành Luật
Luật Cư trú 2006 được xây dựng nhằm cụ thể hóa quyền tự do cư trú được quy định trong Hiến pháp. Đồng thời luật đặt ra những quy trình pháp lý rõ ràng để quản lý cư trú phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội, đô thị hóa với yêu cầu quản lý hành chính hiện đại.
Mục tiêu cốt lõi của luật bao gồm
-
Bảo đảm quyền tự do cư trú, đi lại của công dân.
-
Thiết lập cơ chế quản lý cư trú minh bạch, công khai.
-
Xóa bỏ tình trạng quản lý cư trú mang tính hành chính, phân biệt.
-
Đảm bảo an ninh, trật tự và phục vụ phát triển kinh tế xã hội.
Khái Niệm Về Cư Trú Theo Luật
Luật định nghĩa cư trú là việc công dân sinh sống tại một địa điểm thuộc phạm vi đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn dưới hình thức thường trú hoặc tạm trú.
Hai hình thức cư trú cơ bản
-
Thường trú là nơi công dân sinh sống ổn định, lâu dài và đã đăng ký với cơ quan công an có thẩm quyền.
-
Tạm trú là nơi công dân sinh sống ngoài nơi đăng ký thường trú và đã đăng ký tạm trú với cơ quan công an.
Việc đăng ký cư trú là nghĩa vụ bắt buộc, đồng thời cũng là điều kiện để người dân được đảm bảo quyền tiếp cận các dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục, bảo hiểm, hành chính công.
Điều Kiện Đăng Ký Thường Trú
Luật quy định rõ điều kiện đăng ký thường trú theo từng khu vực địa lý
-
Tại tỉnh. người có chỗ ở hợp pháp tại tỉnh, có thể là sở hữu, thuê, mượn, ở nhờ nếu có xác nhận bằng văn bản của người cho ở.
-
Tại thành phố trực thuộc trung ương. công dân phải tạm trú liên tục tại thành phố đó từ 1 năm trở lên và có chỗ ở hợp pháp; hoặc là người về sống chung với người thân đã có hộ khẩu tại địa phương theo diện đoàn tụ gia đình; hoặc là cán bộ, công chức, viên chức được điều động công tác lâu dài.
Cơ quan đăng ký thường trú là công an cấp xã, phường. Thời gian giải quyết không quá 15 ngày làm việc, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.
Quy Định Về Tạm Trú Và Tạm Vắng
Người không sống tại nơi đăng ký thường trú mà có nhu cầu sinh sống, làm việc tại nơi khác từ 30 ngày trở lên thì phải đăng ký tạm trú. Thời hạn tạm trú được ghi cụ thể trong sổ tạm trú và có thể gia hạn.
Đối với trường hợp đi khỏi nơi cư trú từ 1 ngày trở lên vì lý do học tập, chữa bệnh, công tác hoặc các lý do khác mà chưa thể thực hiện thủ tục đăng ký tạm trú, công dân phải khai báo tạm vắng.
Hành Vi Bị Cấm Theo Luật
Luật Cư trú 2006 quy định rõ ràng các hành vi bị nghiêm cấm bao gồm
-
Cản trở công dân thực hiện quyền cư trú hợp pháp.
-
Làm giả giấy tờ, khai man thông tin cư trú.
-
Cho người khác mượn địa chỉ để đăng ký thường trú trái pháp luật.
-
Cố tình không thực hiện nghĩa vụ đăng ký cư trú.
-
Lạm dụng quyền quản lý cư trú để sách nhiễu, gây phiền hà.
Những hành vi này nếu bị phát hiện có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ vi phạm.
Những Tác Động Thực Tiễn Của Luật Cư Trú 2006
Ngay sau khi có hiệu lực, Luật Cư trú 2006 đã tạo ra chuyển biến tích cực trong hoạt động quản lý nhà nước và trong đời sống xã hội
-
Về phía người dân, luật giúp minh bạch hóa quyền cư trú, giảm tình trạng xin – cho trong quản lý hộ khẩu, mở rộng cơ hội tiếp cận chính sách phúc lợi tại nơi tạm trú.
-
Về phía cơ quan quản lý, luật là căn cứ pháp lý vững chắc để lập, cập nhật và quản lý cơ sở dữ liệu dân cư từ đó nâng cao chất lượng quản lý đô thị, an ninh trật tự.
-
Về mặt xã hội, luật góp phần giảm thiểu phân biệt đối xử giữa người có hộ khẩu thành phố và người nhập cư, tạo sự công bằng trong tiếp cận dịch vụ công.
Giai Đoạn Chuyển Tiếp Với Thay Thế Bởi Luật Mới
Sau hơn một thập kỷ thực hiện, Luật Cư trú 2006 bộc lộ một số hạn chế, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và yêu cầu quản trị hiện đại. Do đó, ngày 13 tháng 11 năm 2020, Quốc hội đã thông qua Luật Cư trú 2020, thay thế hoàn toàn luật cũ kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2021.
Luật mới đã bãi bỏ hoàn toàn hình thức quản lý cư trú bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy, thay thế bằng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Điều này cho thấy sự tiến bộ mạnh mẽ trong cải cách thủ tục hành chính và hiện đại hóa quản lý dân cư.
Luật Cư trú 2006 dù đã hết hiệu lực nhưng vẫn giữ một vị trí lịch sử quan trọng trong tiến trình pháp lý hóa quyền cư trú của công dân tại Việt Nam. Luật đặt nền móng cho các bước cải cách sâu rộng về quản lý cư trú đồng thời là tiền đề để phát triển hệ thống quản lý cư dân điện tử trong tương lai.