Trong cuộc sống thường ngày cụm từ luật định xuất hiện khá phổ biến từ các văn bản pháp lý đến các quy định trong ngành nghề chuyên biệt. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu chính xác khái niệm này với biết áp dụng đúng trong các tình huống pháp lý đặc biệt là trong lĩnh vực giao thông. Ngoài ra một vấn đề thường gây tranh cãi dễ dẫn đến vi phạm là việc xác định thứ tự ưu tiên giữa các loại xe đang làm nhiệm vụ đặc biệt. Hiểu rõ luật định là gì với nắm vững thứ tự xe ưu tiên theo đúng quy định pháp luật sẽ giúp mỗi người nâng cao ý thức pháp lý góp phần giữ gìn trật tự an toàn giao thông. Bài viết này sẽ cung cấp góc nhìn rõ ràng, dễ hiểu về hai nội dung quan trọng này.
Luật định là gì
Luật định là khái niệm dùng để chỉ những điều được quy định cụ thể bằng pháp luật. Một hành vi, quyền lợi hay nghĩa vụ được gọi là theo luật định khi nó được quy định rõ ràng trong văn bản pháp luật hiện hành như luật, bộ luật, nghị định hoặc thông tư.
Chẳng hạn, khi nói một người được miễn thuế theo luật định tức là đã có quy định pháp luật xác định rõ điều kiện miễn thuế cho người đó. Việc hiểu đúng luật định giúp cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi pháp lý một cách chính xác, tránh rơi vào tình trạng hiểu sai, áp dụng sai dẫn đến vi phạm.
Từ góc độ hành chính, cụm từ luật định còn được dùng để chỉ các quy trình, thủ tục hoặc tiêu chuẩn bắt buộc do pháp luật quy định. Những gì không được quy định trong luật thì không được xem là luật định, vì vậy không có giá trị pháp lý để thực hiện hoặc áp dụng.
Ý nghĩa của việc hiểu đúng luật định
Hiểu đúng luật định giúp người dân phân biệt rõ giữa những điều được pháp luật cho phép với những điều chỉ mang tính thỏa thuận hoặc tùy nghi. Đặc biệt quan trọng trong các giao dịch dân sự, lao động, thương mại, đất đai hay hành chính.
Trong giao thông, luật định giúp xác lập rõ hành vi nào là đúng, hành vi nào là sai. Chẳng hạn việc dừng xe khi gặp tín hiệu đèn đỏ là hành vi bắt buộc theo luật định không phụ thuộc vào ý kiến cá nhân hay hoàn cảnh cụ thể. Nếu vi phạm, người điều khiển phương tiện sẽ bị xử phạt theo đúng quy định pháp luật.
Thứ tự các xe được quyền ưu tiên theo luật định
Trong lĩnh vực giao thông đường bộ, pháp luật quy định rõ thứ tự ưu tiên giữa các loại xe khi lưu thông. Là điều cần thiết để xử lý các tình huống khẩn cấp như cấp cứu, phòng cháy chữa cháy, thiên tai hoặc nhiệm vụ quốc phòng an ninh.
Từ ngày 1 tháng 1 năm 2025, luật giao thông đường bộ sửa đổi quy định thứ tự xe được quyền ưu tiên khi tham gia giao thông theo trình tự như sau
Thứ nhất là xe chữa cháy đang thực hiện nhiệm vụ khẩn cấp. Là loại xe được ưu tiên cao nhất vì liên quan trực tiếp đến tính mạng và tài sản trong tình huống hỏa hoạn.
Thứ hai là xe quân sự, xe công an, xe của viện kiểm sát khi đang thực hiện nhiệm vụ đặc biệt như dẫn đoàn truy đuổi tội phạm hay di chuyển theo yêu cầu bảo vệ an ninh quốc gia. Xe dẫn đoàn có cảnh sát giao thông đi đầu cũng được xếp trong nhóm này.
Thứ ba là xe cứu thương đang thực hiện nhiệm vụ cấp cứu bệnh nhân. Việc đảm bảo xe cứu thương đi nhanh và thông suốt có ý nghĩa sống còn đối với người bệnh.
Thứ tư là các loại xe phục vụ nhiệm vụ cứu hộ, cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, hộ đê hoặc trong tình trạng khẩn cấp khác. Những phương tiện này được sử dụng khi có sự kiện bất thường như bão lũ, sạt lở, tai nạn lớn hoặc phòng chống dịch bệnh.
Thứ năm là đoàn xe tang. Mặc dù không thực hiện nhiệm vụ khẩn cấp nhưng đoàn xe tang vẫn được ưu tiên để đảm bảo tính nghi lễ, văn hóa và tránh gây cản trở trong sinh hoạt giao thông thông thường.
Tín hiệu nhận biết xe ưu tiên
Theo quy định pháp luật, các loại xe trên khi thực hiện nhiệm vụ phải phát tín hiệu rõ ràng để người tham gia giao thông dễ nhận biết và chủ động nhường đường. Tín hiệu thường bao gồm còi ưu tiên, đèn quay hoặc đèn nhấp nháy với màu sắc nhất định
-
Xe chữa cháy và xe công an thường dùng đèn đỏ hoặc đèn đỏ xen xanh
-
Xe cứu thương sử dụng đèn đỏ
-
Xe cứu hộ hoặc thiên tai dùng đèn xanh
Ngoài ra, xe dẫn đoàn có thể có thêm cờ hiệu, còi hụ liên tục và xe đi đầu dẫn đường. Khi thấy các tín hiệu này người tham gia giao thông phải nhanh chóng nhường đường bằng cách đi sát lề phải giảm tốc độ hay dừng hẳn nếu cần thiết.
Trách nhiệm pháp lý khi không nhường đường
Việc không nhường đường hoặc gây cản trở xe ưu tiên được xem là hành vi vi phạm hành chính. Mức xử phạt tùy theo loại phương tiện và mức độ vi phạm. Cụ thể
-
Với xe máy, xe máy điện, mức phạt từ 600 nghìn đồng đến 1 triệu đồng
-
Với xe ô tô, xe tải, xe khách, mức phạt từ 800 nghìn đồng đến 1 triệu đồng
-
Nếu vi phạm gây tai nạn hoặc làm chậm xe ưu tiên, mức phạt có thể lên tới 6 triệu đồng đồng thời bị tước bằng lái trong thời gian từ một đến ba tháng
Ngoài ra người điều khiển phương tiện vi phạm có thể bị trừ điểm trên hệ thống quản lý bằng lái xe nếu áp dụng cơ chế mới.
Một số lưu ý khi gặp xe ưu tiên
Khi gặp xe ưu tiên đang phát tín hiệu trên đường, người điều khiển phương tiện cần ghi nhớ
-
Nhanh chóng giảm tốc độ và đi sát vào lề phải của phần đường
-
Tuyệt đối không cố vượt lên trước xe ưu tiên không cắt ngang lộ trình xe
-
Không được dừng xe giữa ngã tư khi xe ưu tiên đang đến gần
-
Trong trường hợp đường đông cần bình tĩnh xử lý không nên né tránh đột ngột dễ gây tai nạn
Việc nhường đường đúng cách không chỉ là nghĩa vụ pháp lý còn thể hiện văn hóa giao thông văn minh và ý thức cộng đồng.
Luật định là nền tảng giúp xã hội vận hành trong trật tự, công bằng, minh bạch. Trong lĩnh vực giao thông xác định đúng thứ tự xe được ưu tiên thực hiện hành vi nhường đường phù hợp không chỉ thể hiện sự hiểu biết pháp luật còn là biểu hiện của trách nhiệm với đạo đức cá nhân. Mỗi người khi tham gia giao thông nên chủ động nắm rõ những quy định này để cùng xây dựng môi trường giao thông an toàn, hiệu quả đầy tính nhân văn. Việc tôn trọng luật định không chỉ là nghĩa vụ pháp lý còn là sự cam kết với một xã hội trật tự tiến bộ.