Luật Giám Định Tư Pháp là một phần quan trọng trong hệ thống pháp luật của Việt Nam. Giúp các cơ quan tiến hành tố tụng, như tòa án, viện kiểm sát, cơ quan điều tra có thể ra các quyết định chính xác hợp pháp trong các vụ án, tranh chấp. Được Quốc hội thông qua lần đầu vào năm 2012 (Luật Giám Định Tư Pháp số 13/2012/QH13), Luật này đã trải qua một số sửa đổi, bổ sung, đặc biệt là trong phiên bản sửa đổi bổ sung vào năm 2020 (Luật Giám Định Tư Pháp sửa đổi 2020, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2021).
Phiên bản sửa đổi này nhằm khắc phục những bất cập trong thực tiễn phù hợp hơn với nhu cầu thực tế của hệ thống tư pháp Việt Nam. Bài viết này sẽ phân tích về Luật Giám Định Tư Pháp sửa đổi 2020, các quy định hiện hành cùng tầm quan trọng của việc thực hiện giám định tư pháp trong hệ thống pháp lý của Việt Nam.
1. Mục Đích Phạm Vi Điều Chỉnh của Luật Giám Định Tư Pháp
Mục đích của Luật Giám Định Tư Pháp 2020 là tạo cơ sở pháp lý để các tổ chức, cá nhân thực hiện giám định một cách chính xác, khách quan bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong quá trình tố tụng. Qua đó việc thực hiện giám định sẽ giúp các cơ quan tư pháp đưa ra quyết định chính xác, công bằng minh bạch trong việc giải quyết các vụ án với tranh chấp.
Phạm vi điều chỉnh của Luật bao gồm các hoạt động giám định trong tố tụng hình sự, dân sự, hành chính, kinh tế, các lĩnh vực khác có liên quan đến việc giải quyết các vụ việc cần có chuyên môn giám định.
2. Các Khái Niệm Cơ Bản trong Luật Giám Định Tư Pháp
-
Giám định tư pháp là hoạt động chuyên môn, kỹ thuật do các cá nhân hay tổ chức có chuyên môn thực hiện nhằm xác định các vấn đề chuyên môn có liên quan đến vụ việc hay vụ án, giúp cơ quan có thẩm quyền ra quyết định đúng đắn.
-
Giám định viên tư pháp là cá nhân có trình độ chuyên môn cao được cấp chứng chỉ hành nghề giám định, có trách nhiệm thực hiện giám định đưa ra kết luận về các vấn đề liên quan đến vụ án.
-
Tổ chức giám định tư pháp: Các tổ chức có đủ điều kiện, năng lực, chuyên môn để thực hiện giám định tư pháp bao gồm các cơ quan nhà nước với các tổ chức tư nhân được cấp phép.
3. Những Điểm Mới trong Luật Giám Định Tư Pháp Sửa Đổi 2020
Luật Giám Định Tư Pháp sửa đổi 2020 có nhiều điểm mới đáng chú ý, đặc biệt trong các quy định về tổ chức, quyền hạn trách nhiệm của các bên liên quan đến giám định tư pháp. Một số điểm mới bao gồm:
3.1. Quy Định về Tổ Chức Giám Định Tư Pháp
-
Tổ chức giám định tư pháp được mở rộng, không chỉ bao gồm các cơ quan nhà nước mà còn có các tổ chức tư nhân có đủ điều kiện, giấy phép hành nghề giám định tư pháp. Tạo ra sự linh hoạt với đa dạng trong việc lựa chọn tổ chức giám định, giúp các cơ quan tố tụng có thể dễ dàng tìm kiếm các chuyên gia giám định có chuyên môn phù hợp với yêu cầu vụ việc.
3.2. Cải Tiến Quy Trình Giám Định
-
Quy trình giám định được quy định chặt chẽ hơn, nhằm tăng tính minh bạch khách quan trong quá trình giám định. Giám định viên phải thực hiện giám định theo các nguyên tắc khách quan, bảo mật thông tin chỉ căn cứ vào các chứng cứ, tài liệu có sẵn để đưa ra kết luận.
-
Quy trình yêu cầu các giám định viên phải tuân thủ đạo đức nghề nghiệp, chịu trách nhiệm về kết quả giám định, bị xử lý nếu có hành vi vi phạm.
3.3. Nâng Cao Quyền Lợi của Giám Định Viên
-
Giám định viên được bảo vệ quyền lợi trong trường hợp có sai sót trong quá trình giám định, miễn là họ thực hiện giám định một cách trung thực, khách quan, tuân thủ các quy định của pháp luật.
-
Chế độ đãi ngộ dành cho giám định viên được cải thiện, giúp đảm bảo công việc giám định được thực hiện đúng mức có chất lượng cao.
3.4. Giám Định Viên Tư Pháp Có Trách Nhiệm, Thẩm Quyền Rõ Ràng
-
Luật sửa đổi yêu cầu giám định viên tư pháp phải có chuyên môn phù hợp với lĩnh vực giám định được cấp chứng chỉ hành nghề. Cụ thể các giám định viên có trách nhiệm trực tiếp thực hiện giám định chịu trách nhiệm về kết quả giám định của mình.
3.5. Đưa Ra Giải Quyết Các Vấn Đề Giám Định Đặc Biệt
-
Luật sửa đổi còn quy định chi tiết về giám định trong các vụ án đặc biệt, chẳng hạn như vụ án có yếu tố quốc tế, vụ án có yếu tố công nghệ cao hay các lĩnh vực giám định phức tạp như giám định điện tử, tài chính, kế toán.
4. Quy Trình Giám Định Tư Pháp
Quy trình giám định theo Luật Giám Định Tư Pháp sửa đổi 2020 bao gồm các bước chính sau
-
Yêu cầu giám định: Cơ quan có thẩm quyền yêu cầu giám định khi vụ án hay vụ việc có yếu tố cần phải xác định về mặt chuyên môn.
-
Lựa chọn giám định viên: Giám định viên được lựa chọn dựa trên chuyên môn với kinh nghiệm phù hợp với yêu cầu giám định.
-
Thực hiện giám định: Giám định viên tiến hành kiểm tra, phân tích đưa ra kết luận về các vấn đề liên quan.
-
Báo cáo kết quả giám định: Giám định viên lập biên bản giám định gửi kết quả cho cơ quan có thẩm quyền.
-
Giải quyết tranh chấp: Trong trường hợp có sự không đồng ý với kết quả giám định, các bên có thể yêu cầu giám định lại hay tìm kiếm giám định từ một tổ chức khác.
5. Tầm Quan Trọng của Luật Giám Định Tư Pháp
Luật Giám Định Tư Pháp sửa đổi 2020 có tầm quan trọng lớn trong hệ thống tư pháp Việt Nam. Hoạt động giám định giúp các cơ quan nhà nước đưa ra các quyết định chính xác, hợp lý công bằng, bảo vệ quyền lợi của các cá nhân lẫn tổ chức trong các vụ án. Đặc biệt trong những vụ án phức tạp có tính chất kỹ thuật cao thì giám định là yếu tố không thể thiếu để làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án.
Luật Giám Định Tư Pháp sửa đổi 2020 là một bước tiến quan trọng trong cải cách nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp tại Việt Nam. Với các quy định cụ thể về tổ chức giám định, quyền với trách nhiệm của giám định viên nên luật này không chỉ bảo vệ quyền lợi của các bên trong quá trình tố tụng còn góp phần vào việc nâng cao chất lượng, tính minh bạch công bằng trong hệ thống tư pháp của Việt Nam.