Sau hơn một thập kỷ thực thi Luật Hợp tác xã năm 2012 đã bộc lộ nhiều bất cập trong quá trình vận hành quản lý kinh tế tập thể. Trước bối cảnh đó Quốc hội đã thông qua Luật Hợp tác xã 2023 vào ngày 20 tháng 6 năm 2023 thay thế hoàn toàn luật cũ tạo dựng một nền tảng pháp lý mới hiện đại hơn. Chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2024 được đánh giá là bước tiến quan trọng nhằm thúc đẩy mô hình hợp tác xã phát triển bền vững, hiệu quả, hội nhập hơn với nền kinh tế thị trường.
Bài viết sau đây sẽ trình bày đầy đủ các thông tin liên quan đến Luật Hợp tác xã 2023 bao gồm cấu trúc, thời điểm hiệu lực, những điểm đổi mới quan trọng, so sánh với luật cũ định hướng triển khai trong thực tiễn.
Cấu trúc phạm vi điều chỉnh của Luật Hợp tác xã 2023
Luật Hợp tác xã 2023 gồm 12 chương với tổng số 115 điều. So với luật năm 2012 chỉ gồm 9 chương 64 điều luật mới có cấu trúc chi tiết mở rộng hơn từ đó điều chỉnh hầu hết các nội dung liên quan đến việc thành lập, tổ chức, hoạt động, tái cấu trúc giải thể của các loại hình hợp tác xã, tổ hợp tác với liên hiệp hợp tác xã.
Các chương trong luật được bố trí theo trình tự khoa học từ quy định chung đến cụ thể hóa từng nội dung cốt lõi như thành viên, tổ chức quản lý, tài chính, giao dịch nội bộ, chuyển đổi số, giải thể, phá sản cùng trách nhiệm quản lý nhà nước. Không chỉ giúp các hợp tác xã dễ áp dụng còn nâng cao tính minh bạch hiệu quả trong quá trình vận hành.
Thời điểm hiệu lực, các văn bản hướng dẫn
Luật Hợp tác xã 2023 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2024. Ngay sau đó chính phủ đã ban hành các nghị định với thông tư hướng dẫn thi hành trong đó nổi bật nhất là Nghị định 113/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số nội dung quan trọng như phân loại quy mô hợp tác xã, cơ chế cho vay nội bộ, hỗ trợ từ ngân sách, trình tự giải thể tài sản công.
Việc ban hành đồng bộ các văn bản dưới luật thể hiện quyết tâm triển khai hiệu quả chính sách mới ngay từ những ngày đầu luật có hiệu lực.
Những điểm mới nổi bật của Luật Hợp tác xã 2023
Mở rộng phạm vi áp dụng
Luật năm 2023 xác định rõ các loại hình kinh tế tập thể bao gồm cả tổ hợp tác, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã đồng thời mở rộng đối tượng tham gia bao gồm tổ chức, cá nhân trong nước với nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.
Phân loại hợp tác xã theo quy mô
Lần đầu tiên luật quy định phân loại hợp tác xã theo bốn nhóm: siêu nhỏ, nhỏ, vừa, lớn. Việc phân loại dựa trên tiêu chí số lượng thành viên với doanh thu cùng vốn điều lệ giúp Nhà nước có chính sách hỗ trợ phù hợp với từng loại hình.
Cho phép giao dịch nội bộ có kiểm soát
Luật mới cho phép hợp tác xã thực hiện giao dịch nội bộ đặc biệt là cho vay giữa các thành viên với điều kiện chặt chẽ như hạn mức không vượt quá 5% vốn chủ sở hữu thời hạn tối đa 12 tháng. Giúp tăng tính linh hoạt tài chính đồng thời đảm bảo an toàn vốn cho toàn hệ thống.
Khuyến khích chuyển đổi số ứng dụng công nghệ
Một chương riêng của luật dành cho nội dung chuyển đổi số cho thấy tầm quan trọng của công nghệ trong phát triển hợp tác xã hiện đại. Luật khuyến khích áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị, kế toán, marketing, kết nối thị trường.
Quy định rõ về tài sản không chia, giải thể
Luật mới bổ sung hướng dẫn chi tiết cách xác định quản lý xử lý tài sản không chia, tài sản công hỗ trợ khi hợp tác xã giải thể hay phá sản. Khắc phục tình trạng thiếu minh bạch tranh chấp về tài sản trong các trường hợp ngừng hoạt động.
Tăng quyền, trách nhiệm cho thành viên
Luật mở rộng quyền lợi nghĩa vụ của thành viên hợp tác xã bao gồm quyền tiếp cận thông tin, tham gia quyết định, nhận lợi nhuận tương ứng mức độ sử dụng dịch vụ với trách nhiệm góp vốn, chấp hành điều lệ.
So sánh với Luật Hợp tác xã 2012
Nếu như Luật 2012 là bước tiến quan trọng trong việc nâng cao tính tự chủ hoạt động theo nguyên tắc thị trường thì Luật 2023 kế thừa phát triển những điểm mạnh đó đồng thời khắc phục nhiều hạn chế thực tế.
So với luật cũ Luật 2023 có điểm mới nổi bật ở tính phân loại rõ ràng, chế tài chặt chẽ, minh bạch hóa tài chính từ đó khuyến khích chuyển đổi số đảm bảo quyền lợi thành viên. Ngoài ra cách thiết kế luật mới cũng mềm dẻo hơn cho phép hợp tác xã lựa chọn cơ chế hoạt động phù hợp với quy mô cùng lĩnh vực đặc thù của mình.
Thách thức trong quá trình triển khai
Tuy luật đã được chuẩn bị kỹ lưỡng nhưng việc đưa vào thực tiễn vẫn sẽ gặp nhiều thách thức. Một số hợp tác xã chưa đủ năng lực quản trị, cán bộ điều hành còn thiếu kiến thức về pháp luật tài chính. Hạ tầng công nghệ ở nhiều địa phương chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Việc tiếp cận các chính sách hỗ trợ còn hạn chế do quy trình thủ tục phức tạp hoặc thiếu thông tin.
Để luật phát huy hiệu quả cần có sự đồng hành của các cấp chính quyền, hiệp hội hợp tác xã, tổ chức tư vấn đào tạo. Đồng thời bản thân mỗi hợp tác xã cũng phải chủ động nâng cao năng lực tuân thủ pháp luật áp dụng công nghệ để tăng tính cạnh tranh.
Luật Hợp tác xã 2023 là bước tiến lớn trong hành trình hoàn thiện thể chế cho kinh tế tập thể tại Việt Nam. Với khung pháp lý rõ ràng, minh bạch, linh hoạt cho nên luật không chỉ giải quyết các vấn đề tồn đọng của mô hình hợp tác xã trước đây còn mở ra cơ hội phát triển mới trong bối cảnh chuyển đổi số hội nhập quốc tế.
Việc triển khai thành công luật này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, cộng đồng hợp tác xã với các tổ chức hỗ trợ. Nếu được thực hiện đúng hướng Luật Hợp tác xã 2023 sẽ là nền tảng pháp lý vững chắc cho một nền kinh tế tập thể hiện đại, hiệu quả, bền vững hơn trong tương lai.
Từ khóa luật htx 2023