Trong xã hội hiện đại bảo đảm an ninh trật tự tại cơ sở không còn là nhiệm vụ riêng của lực lượng công an chính quy mà đòi hỏi sự tham gia của cả cộng đồng cho nên nhận thức rõ điều này nhà nước đã ban hành Luật lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở để thiết lập cơ chế pháp lý rõ ràng cho một lực lượng bán chuyên trách gần dân sát dân hỗ trợ công tác giữ gìn trật tự an toàn xã hội là bước tiến quan trọng trong việc phát huy sức mạnh toàn dân nâng cao hiệu quả quản lý an ninh ở cấp cơ sở.
Luật lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở được Quốc hội thông qua nhằm hợp nhất các lực lượng quần chúng tự quản như bảo vệ dân phố, dân phòng, công an xã bán chuyên trách thành một lực lượng thống nhất từ đó giảm sự chồng chéo về tổ chức tiết kiệm ngân sách nâng cao hiệu quả phối hợp.
Vị trí với nguyên tắc hoạt động của lực lượng
Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở không phải là công an chính quy mà là những người dân thường trú tại địa phương được tuyển chọn theo tiêu chuẩn nhất định có nhiệm vụ hỗ trợ công an cấp xã trong việc nắm bắt tình hình an ninh với tuyên truyền pháp luật cả phối hợp tuần tra rồi thì tham gia phòng cháy chữa cháy cũng như giải quyết mâu thuẫn và các nhiệm vụ khác khi có yêu cầu.
Nguyên tắc hoạt động của lực lượng này là tự nguyện công khai minh bạch đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ủy ban nhân dân cấp xã hướng dẫn nghiệp vụ từ công an chính quy là điểm khác biệt quan trọng nhằm tránh tình trạng tự phát vượt quyền hay lợi dụng danh nghĩa lực lượng để phục vụ mục đích cá nhân.
Tiêu chuẩn với điều kiện tham gia
Để được tuyển chọn cá nhân cần có đủ các tiêu chí cơ bản như có quốc tịch Việt Nam tuổi từ 18 đến 70 có sức khỏe phù hợp có trình độ học vấn tối thiểu cùng lý lịch rõ ràng lại không có tiền án tiền sự. Đặc biệt người tham gia phải được cộng đồng tín nhiệm có tinh thần trách nhiệm với hiểu biết pháp luật cơ bản.
Quy định rõ tiêu chuẩn không chỉ bảo đảm chất lượng của lực lượng mà còn thể hiện tinh thần chuyên nghiệp hóa minh bạch hóa hoạt động của một lực lượng dân sự đặc thù.
Nhiệm vụ cụ thể
Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở có nhiều nhiệm vụ thiết thực. Họ là cánh tay nối dài của công an xã trong việc phát hiện hành vi vi phạm pháp luật với mâu thuẫn dân sự hỗ trợ cưỡng chế thi hành quyết định hành chính phối hợp giải quyết vụ việc ngay từ khi mới phát sinh để ngăn chặn xung đột lan rộng.
Ngoài ra họ còn đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền pháp luật tại cộng đồng dân cư vận động người dân chấp hành tốt các quy định đặc biệt trong những thời điểm cao điểm như lễ tết hay kỳ thi hay bầu cử hay phòng chống dịch bệnh. Chính sự gần gũi hiểu địa bàn và mối quan hệ quen thuộc với người dân giúp họ trở thành cầu nối hiệu quả giữa chính quyền và cộng đồng.
Trang bị với hỗ trợ hoạt động
Luật cũng quy định rõ việc trang bị phương tiện làm việc hỗ trợ kinh phí hoạt động. Các thành viên của lực lượng được trang bị đồng phục, phù hiệu, công cụ hỗ trợ như dùi cui, đèn pin, loa tay, bộ đàm tùy theo tính chất nhiệm vụ với điều kiện của từng địa phương. Họ được tập huấn định kỳ được hỗ trợ kinh phí hoạt động có chế độ phụ cấp hàng tháng do ngân sách địa phương chi trả.
Không chỉ mang tính khích lệ mà còn thể hiện sự thừa nhận vai trò chính thức của lực lượng trong hệ thống an ninh trật tự quốc gia.
Chính sách bảo vệ quyền lợi
Một điểm tiến bộ của luật là quy định cụ thể về chế độ đãi ngộ bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người tham gia. Nếu trong quá trình thực hiện nhiệm vụ mà bị thương hay hy sinh thì sẽ được xem xét hỗ trợ y tế bồi thường với cả trợ cấp được công nhận là người có công tùy theo mức độ đóng góp.
Ngoài ra các thành viên cũng được tham gia bảo hiểm y tế với bảo hiểm xã hội tự nguyện hưởng các quyền lợi khác như tập huấn khen thưởng xét tặng danh hiệu thi đua là yếu tố quan trọng giúp duy trì sự ổn định gắn bó với chuyên tâm làm việc lâu dài.
Vai trò trong xây dựng nền an ninh nhân dân
Việc thành lập lực lượng này là một bước đi đúng hướng trong xây dựng nền an ninh nhân dân lấy dân làm gốc tạo thế trận an ninh vững chắc ngay từ cơ sở. Trong bối cảnh các loại tội phạm ngày càng tinh vi biến đổi phức tạp, sự tham gia của người dân là yếu tố quyết định để giữ gìn trật tự an toàn xã hội.
Không ai hiểu địa bàn bằng chính người dân sống tại đó. Việc họ tự quản tự bảo vệ cộng đồng không chỉ giúp giảm áp lực cho lực lượng chuyên trách mà còn nâng cao tinh thần trách nhiệm, tính chủ động với gắn kết cộng đồng.
Những thách thức cần giải quyết
Tuy có nhiều ưu điểm lực lượng này cũng đối mặt với không ít khó khăn như thiếu kinh phí, chế độ chưa thật sự hấp dẫn, một số nơi còn chưa quan tâm đúng mức đến công tác tổ chức quản lý. Ngoài ra vấn đề đào tạo tập huấn bài bản xử lý kỷ luật cũng cần được hoàn thiện để tránh việc lực lượng bị lợi dụng hay hoạt động không đúng chức năng.
Chính quyền các cấp cần tích cực hơn trong công tác quy hoạch xây dựng kế hoạch phát triển lực lượng bảo đảm đủ nguồn nhân lực đồng thời phát huy vai trò giám sát của cộng đồng để bảo đảm lực lượng này hoạt động hiệu quả đúng pháp luật.
Luật lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở là một bước tiến quan trọng trong kiện toàn tổ chức nâng cao hiệu quả phối hợp giữa chính quyền và nhân dân trong công tác giữ gìn trật tự an toàn xã hội. Với hành lang pháp lý rõ ràng lực lượng này có thể phát huy tốt vai trò là người bảo vệ tuyến đầu giữ bình yên cho từng khu phố từng thôn bản.
Từ khóa luật trị an cơ sở