Luật Thỏa thuận Quốc tế được Quốc hội Việt Nam khóa XIV thông qua ngày 13 tháng 11 năm 2020 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2021. Quy định chi tiết về các khía cạnh liên quan đến thỏa thuận quốc tế bao gồm ký kết với sửa đổi cùng gia hạn cả chấm dứt rồi cả lưu trữ giám sát thực hiện thỏa thuận. Luật mang đến khuôn khổ pháp lý rõ ràng hơn so với trước đây nhằm đảm bảo tính minh bạch đồng bộ phù hợp với lợi ích quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế với đa phương hóa quan hệ đối ngoại ngày càng sâu rộng.
Khái niệm phạm vi điều chỉnh
Theo luật, thỏa thuận quốc tế là bất kỳ văn bản bằng tiếng Việt và/hoặc tiếng nước ngoài ký giữa Việt Nam với tổ chức hay quốc gia khác nhằm xác lập quyền với nghĩa vụ pháp lý. Luật 70/2020/QH14 áp dụng cho thỏa thuận được ký theo hình thức đơn phương hoặc đa phương nhân danh Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, cơ quan trung ương, cơ quan địa phương, các tổ chức quốc tế theo quy định.
Văn bản pháp luật được chia thành bảy chương gồm sáu mươi hai điều, hướng dẫn đầy đủ từ việc đề xuất ký kết, thẩm quyền quyết định, thủ tục rút gọn đến việc giám sát và tổ chức thực hiện các thỏa thuận, đảm bảo từ trung ương đến địa phương đều có hướng dẫn rõ ràng.
Thẩm quyền ký kết
Luật phân công thẩm quyền cụ thể cho từng chủ thể như sau
Chủ tịch nước quyết định về các thỏa thuận quốc tế nhân danh Nhà nước
Thủ tướng Chính phủ ký thỏa thuận thay mặt Chính phủ
Chủ tịch Quốc hội và lãnh đạo các cơ quan thuộc Quốc hội quyết định về thỏa thuận quốc tế nhân danh Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội
Mỗi bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ có quyền ký khi được Nhà nước ủy quyền
Cấp tỉnh như ủy ban nhân dân và hội đồng nhân dân tỉnh cũng có quyền ký đối với những nội dung phù hợp với thẩm quyền
Ngoài ra văn phòng Chủ tịch nước, tòa án nhân dân tối cao, viện kiểm sát tối cao được phép ký các loại thỏa thuận thuộc chức năng của mình.
Thủ tục ký kết rút gọn
Thủ tục cơ bản gồm đề xuất, lấy ý kiến, quyết định, ký kết, thông báo, lưu trữ. Hồ sơ đề xuất cần bao gồm văn bản mô tả mục đích, nội dung, đánh giá tác động chính trị, xã hội, kinh tế, an ninh, quốc phòng, tính khả thi cũng như bản dự thảo song ngữ. Cơ quan ngoại giao và các cơ quan liên quan phải trả lời trong vòng bảy ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ.
Trong trường hợp khẩn cấp do chính trị, ngoại giao hay thảm họa, luật cho phép áp dụng thủ tục rút gọn với thời hạn lấy ý kiến chỉ còn ba ngày làm việc. Giúp đẩy nhanh việc ký kết khi cần phản ứng nhanh, đồng thời vẫn đảm bảo tính hợp pháp cùng tính minh bạch.
Quy định sửa đổi, gia hạn, chấm dứt
Các thỏa thuận có thể được sửa đổi, gia hạn hay chấm dứt theo trình tự tương tự ký kết nếu các bên thống nhất. Trong trường hợp một bên vi phạm nguyên tắc chung như trái hiến pháp, pháp luật hoặc không bảo vệ lợi ích quốc gia, lãnh đạo có thẩm quyền có thể quyết định rút khỏi hay tạm đình chỉ hiệu lực thỏa thuận. Thời hạn thông báo cho Bộ Ngoại giao về việc chấm dứt hoặc rút khỏi là 15 ngày kể từ ngày quyết định.
Lưu trữ, công bố thực thi
Bộ Ngoại giao đảm trách việc lưu trữ toàn bộ văn bản thỏa thuận quốc tế rồi đăng tải công khai để cơ quan, doanh nghiệp, người dân thuận tiện tra cứu. Cơ quan chủ trì ký kết có trách nhiệm xây dựng kế hoạch dài hạn để thực hiện thỏa thuận của mình gửi cho Bộ Ngoại giao theo quy định đồng thời tổ chức sao lục, phổ biến truyền thông nội dung thỏa thuận đến các bên liên quan.
Giám sát chịu trách nhiệm
Quốc hội chịu trách nhiệm giám sát hoạt động ký kết thực hiện thỏa thuận quốc tế. Các cơ quan như Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp, Ban Đối ngoại Quốc hội với UBND cấp tỉnh đều có vai trò theo dõi báo cáo định kỳ. Luật cũng quy định rõ kiểm tra, xử lý vi phạm, khiếu nại, trách nhiệm quản lý nhà nước trong hoạt động thỏa thuận quốc tế.
Ý nghĩa trong hội nhập quốc tế
Luật 70/2020/QH14 là bước tiến quan trọng trong thể chế hóa việc tham gia các thỏa thuận quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do, hợp tác về pháp luật, giáo dục, môi trường,… Luật giúp đảm bảo sự thống nhất, đúng đắn hiệu quả của các cam kết quốc tế.
Việc quy định rõ thẩm quyền với thủ tục còn góp phần nâng cao vai trò của các bộ, ngành và địa phương trong hoạch định chính sách đối ngoại gắn liền với nội dung chuyên môn, không chỉ phụ thuộc vào trung ương.
Luật Thỏa thuận Quốc tế 70/2020/QH14 là bước cải tiến đáng kể. Giúp Việt Nam thực thi trách nhiệm quốc tế một cách nhất quán, minh bạch phù hợp với thể chế pháp luật. Khi áp dụng hiệu quả luật sẽ giúp nâng cao vị thế quốc gia tối ưu hóa lợi ích từ các thỏa thuận quốc tế từ đó giảm thiểu rủi ro pháp lý. Việc hiểu rõ từng chương điều không chỉ quan trọng đối với cơ quan ngoại giao còn cần thiết cho cơ quan quản lý, doanh nghiệp với toàn xã hội.
Từ khóa luật thỏa thuận quốc tế số 70 2020 qh14