Với mục tiêu tạo ra một nền dân chủ vững mạnh, công khai, minh bạch nên Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở (số 10/2022/QH15) đã được Quốc hội Việt Nam thông qua vào ngày 10 tháng 11 năm 2022 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2023. Là một trong những bước đi quan trọng để phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, góp phần tạo dựng xã hội công bằng ổn định. Luật này không chỉ đảm bảo quyền tham gia quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước còn thúc đẩy sự minh bạch trong quản lý nhà nước ở cấp cơ sở.
1. Mục tiêu với ý nghĩa của Luật Thực hiện Dân chủ ở Cơ Sở
Mục tiêu của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở là nhằm nâng cao quyền làm chủ của Nhân dân trong các công việc của cộng đồng từ việc giám sát các hoạt động của chính quyền đến việc tham gia vào các quyết định liên quan đến cuộc sống hàng ngày. Luật này khuyến khích sự tham gia của người dân vào các hoạt động chính trị xã hội ở cấp cơ sở từ đó tạo dựng niềm tin giữa chính quyền với người dân.
Một trong những ý nghĩa quan trọng nhất của luật là nó góp phần xây dựng một nền dân chủ vững mạnh từ cơ sở. Khi người dân có cơ hội tham gia vào các quyết định quan trọng liên quan đến đời sống, họ sẽ có ý thức hơn trong việc bảo vệ quyền lợi của mình với cả của cộng đồng. Đồng thời việc thực hiện dân chủ ở cơ sở cũng giúp cải thiện hiệu quả quản lý nhà nước, tránh sự lạm quyền thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
2. Quyền nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện dân chủ
Luật Thực hiện Dân chủ ở Cơ Sở quy định rõ ràng về quyền nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện dân chủ. Theo đó công dân có quyền tham gia đóng góp ý kiến vào các quyết định của chính quyền địa phương, tham gia vào các cuộc họp của cộng đồng, giám sát phản ánh những vấn đề có liên quan đến quyền lợi của mình. Những quyền này không chỉ giúp người dân thực hiện quyền làm chủ, mà còn tạo cơ hội để họ góp phần xây dựng chính sách phát triển địa phương.
Bên cạnh đó nghĩa vụ của công dân cũng rất quan trọng trong việc duy trì phát huy dân chủ. Công dân có trách nhiệm tuân thủ các quy định của pháp luật, tham gia các hoạt động cộng đồng, đóng góp ý kiến kiểm tra giám sát các quyết định của chính quyền. Họ cũng có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với cộng đồng, đóng góp cho các chương trình, dự án phát triển của địa phương.
3. Các hình thức thực hiện dân chủ
Một trong những điểm đáng chú ý của Luật Thực hiện Dân chủ ở Cơ Sở là việc quy định các hình thức thực hiện dân chủ đa dạng từ cuộc họp cộng đồng đến phát phiếu lấy ý kiến, biểu quyết trực tuyến. Những hình thức này giúp tạo ra sự công khai, minh bạch trong việc đưa ra các quyết định, khuyến khích sự tham gia của người dân ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là những người không thể tham gia trực tiếp vào các cuộc họp.
-
Cuộc họp cộng đồng là hình thức phổ biến trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. Mỗi năm, chính quyền địa phương sẽ tổ chức các cuộc họp để người dân thảo luận quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.
-
Phát phiếu lấy ý kiến. Khi các cuộc họp không thể tổ chức vì lý do khách quan thì chính quyền sẽ phát phiếu lấy ý kiến của các hộ gia đình để đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội thể hiện ý kiến của mình.
-
Biểu quyết trực tuyến là một cải tiến quan trọng trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. Việc biểu quyết trực tuyến giúp người dân tham gia vào các quyết định quan trọng mà không cần phải có mặt trực tiếp. Điều này đặc biệt hữu ích trong thời đại công nghệ số hiện nay, khi mà việc sử dụng internet đã trở nên phổ biến.
4. Trách nhiệm của chính quyền với các cơ quan nhà nước
Để đảm bảo việc thực hiện dân chủ ở cơ sở diễn ra thuận lợi, chính quyền các cấp có trách nhiệm tổ chức các cuộc họp cộng đồng một cách công khai, minh bạch. Chính quyền địa phương phải cung cấp đầy đủ thông tin về các dự án, chính sách, kế hoạch phát triển của địa phương để người dân có thể tham gia vào quá trình quyết định.
Ngoài ra Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị xã hội khác cũng có vai trò quan trọng trong việc vận động người dân tham gia vào các hoạt động dân chủ. Họ cũng giúp giám sát việc thực hiện các quyết định của chính quyền bảo vệ quyền lợi của Nhân dân phản ánh ý kiến của người dân đến các cơ quan có thẩm quyền.
5. Giám sát phản biện xã hội
Giám sát phản biện xã hội là một trong những nội dung trọng tâm của Luật Thực hiện Dân chủ ở Cơ Sở. Người dân có quyền kiểm tra, giám sát các hoạt động của chính quyền với các cơ quan nhà nước từ việc quản lý tài chính công đến các dự án đầu tư công. Việc giám sát này giúp phát hiện sớm những sai sót hay lãng phí trong việc sử dụng ngân sách nhà nước từ đó giúp chính quyền điều chỉnh chính sách cùng hoạt động cho phù hợp.
Bên cạnh đó phản biện xã hội là một phương thức quan trọng để người dân có thể góp ý, đưa ra những quan điểm của mình về các vấn đề chính sách giúp chính quyền địa phương điều chỉnh hoàn thiện các quyết định theo hướng hợp lý hơn phù hợp với nhu cầu thực tế của cộng đồng.
6. Tầm quan trọng của Luật trong xã hội hiện đại
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường thì xã hội ngày càng phát triển nên việc thực hiện dân chủ ở cơ sở đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tăng cường sự gắn kết giữa chính quyền cùng người dân. Luật Thực hiện Dân chủ ở cơ sở không chỉ là cơ sở pháp lý để phát huy quyền làm chủ của Nhân dân mà còn là công cụ hiệu quả trong việc xây dựng một chính quyền trong sạch, minh bạch có trách nhiệm đối với dân.
Ngoài ra việc thực hiện dân chủ ở cơ sở cũng giúp tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào các vấn đề phát triển xã hội giúp các quyết định của chính quyền phù hợp hơn với thực tế đời sống của người dân.
Luật Thực hiện Dân chủ ở Cơ Sở 2022 là một bước tiến quan trọng trong củng cố nền dân chủ của Việt Nam. Giúp người dân có cơ hội tham gia vào các quyết định quan trọng của chính quyền cộng đồng. Việc thực hiện dân chủ không chỉ là quyền của người dân còn là trách nhiệm đối với sự phát triển của xã hội. Thực hiện dân chủ ở cơ sở sẽ góp phần xây dựng một chính quyền trong sạch, vững mạnh, một xã hội công bằng ổn định.