Thuế sử dụng đất nông nghiệp là một trong những công cụ quan trọng trong chính sách tài khóa của Nhà nước nhằm điều tiết hành vi sử dụng đất. Rồi còn khuyến khích canh tác hiệu quả phòng chống tình trạng bỏ hoang đất từ đó tạo nguồn thu ngân sách ổn định. Tại Việt Nam Luật Thuế Sử Dụng Đất Nông Nghiệp được ban hành từ năm 1993 chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 1994 đóng vai trò là cơ sở pháp lý chính trong lĩnh vực này trong suốt ba thập kỷ qua.
Mặc dù hiện nay nhiều chính sách về thuế đất nông nghiệp đã được miễn, giảm rộng rãi để hỗ trợ nông dân thúc đẩy nông nghiệp phát triển. Nhưng việc nắm rõ các quy định trong luật vẫn cần thiết để hiểu về lịch sử chính sách thuế cùng những trường hợp vẫn có thể áp dụng trong thực tế.
Đối tượng chịu thuế
Luật quy định rõ những loại đất nông nghiệp thuộc diện chịu thuế bao gồm
-
Đất trồng cây hàng năm như lúa, ngô, khoai, rau màu.
-
Đất trồng cây lâu năm bao gồm cà phê, chè, cao su, cây ăn quả.
-
Đất có mặt nước chuyên dùng để nuôi trồng thủy sản như ao, hồ, đầm.
-
Đất rừng trồng để khai thác gỗ, lâm sản.
Những loại đất này khi được giao cho tổ chức, cá nhân sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp, nếu không thuộc diện được miễn, giảm, thì sẽ phải nộp thuế sử dụng đất hằng năm theo quy định.
Đối tượng không chịu thuế
Một số loại đất nông nghiệp không thuộc phạm vi áp dụng của luật gồm
-
Đất rừng tự nhiên.
-
Đất đồng cỏ tự nhiên chưa cải tạo.
-
Đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh.
-
Đất phục vụ công cộng như thủy lợi, đường nội đồng, bãi tập kết sản phẩm nông nghiệp.
Những trường hợp này không bị đánh thuế vì không mang tính chất sản xuất nông nghiệp tư nhân hoặc không tạo ra lợi ích kinh tế trực tiếp cho cá nhân.
Người nộp thuế
Theo quy định của luật, người nộp thuế là tổ chức, cá nhân, hộ gia đình có quyền sử dụng đất nông nghiệp. Cụ thể
-
Hộ nông dân được giao đất canh tác theo Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị.
-
Doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã nông nghiệp, tổ chức kinh tế khác có đất nông nghiệp.
-
Cá nhân thuê đất hoặc được giao đất để sản xuất.
Trường hợp đất thuộc sở hữu chung, các bên phải thỏa thuận để xác định người đại diện đứng tên khai thuế và nộp thuế.
Căn cứ tính thuế
Việc tính thuế dựa trên các yếu tố sau
-
Diện tích đất thực tế sử dụng vào sản xuất nông nghiệp.
-
Hạng đất theo chất lượng đất đai, độ màu mỡ, điều kiện canh tác.
-
Mức thuế suất quy định theo từng hạng đất, tính bằng số kilôgam thóc trên một hecta mỗi năm.
Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sẽ có quyết định phân hạng đất cụ thể theo điều kiện thổ nhưỡng tại địa phương, sau đó mới áp dụng mức thuế tương ứng.
Mức thuế suất cụ thể
Theo luật, thuế suất đối với đất trồng cây hàng năm và đất có mặt nước nuôi trồng thủy sản được tính từ 50 đến 550 kg thóc/ha/năm tùy theo hạng đất từ hạng 1 đến hạng 6. Đối với đất trồng cây lâu năm, mức thuế suất dao động từ 80 đến 650 kg thóc/ha/năm.
Mức thuế tăng dần nếu sử dụng đất sai mục đích, không khai thác đúng theo quy hoạch hoặc để đất bị hoang hóa, lãng phí. Luật cũng khuyến khích chuyển đổi từ đất trồng cây hàng năm sang cây lâu năm hoặc trồng rừng bằng cách áp dụng mức thuế suất thấp hơn trong thời gian xây dựng cơ bản.
Chính sách miễn, giảm thuế
Để hỗ trợ nông dân và khuyến khích khai hoang, mở rộng diện tích canh tác, nhà nước đã ban hành nhiều quy định về miễn, giảm thuế. Một số trường hợp miễn thuế đáng chú ý bao gồm:
-
Hộ nghèo, gia đình chính sách, người có công với cách mạng.
-
Đất khai hoang phục hóa trong thời gian nhất định.
-
Diện tích rừng trồng và đất trồng cây lâu năm chưa đến kỳ khai thác.
-
Đất bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh, mất mùa.
Ngoài ra từ năm 2003 đến nay, Quốc hội đã nhiều lần thông qua nghị quyết miễn toàn bộ thuế sử dụng đất nông nghiệp trong những năm nhất định để hỗ trợ người dân, giúp họ ổn định sản xuất, đặc biệt trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.
Thủ tục khai và nộp thuế
Người sử dụng đất có nghĩa vụ kê khai với cơ quan thuế địa phương và nhận thông báo về số thuế phải nộp hàng năm. Thời gian nộp thuế thường chia làm hai kỳ trong năm hoặc có thể nộp một lần, tùy theo quy định cụ thể tại từng địa phương.
Cơ quan thuế cấp xã, phường sẽ tổ chức thu và giám sát việc thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng thời hướng dẫn người dân lập hồ sơ miễn, giảm thuế nếu có đủ điều kiện.
Vai trò của luật trong quản lý đất đai
Dù hiện nay phần lớn thuế sử dụng đất nông nghiệp đã được miễn để tạo điều kiện cho nông dân phát triển sản xuất, nhưng luật vẫn giữ vai trò quan trọng trong quản lý nhà nước về đất đai. Các quy định trong luật giúp ngăn ngừa tình trạng đầu cơ đất nông nghiệp, lấn chiếm đất trái phép và bỏ hoang đất kéo dài. Đồng thời, đây cũng là căn cứ để xác định giá trị quyền sử dụng đất trong các giao dịch, đầu tư và chuyển đổi mục đích sử dụng.
Luật Thuế Sử Dụng Đất Nông Nghiệp ra đời từ năm 1993 đã đánh dấu một bước tiến trong cải cách tài chính nông thôn. Góp phần khuyến khích canh tác hiệu quả rồi còn minh bạch hóa quyền sử dụng đất. Mặc dù thực tế áp dụng luật ngày nay đã có nhiều thay đổi theo hướng miễn giảm rộng rãi nhưng hiểu rõ các quy định cơ bản vẫn rất cần thiết, đặc biệt đối với những tổ chức, cá nhân vẫn đang trực tiếp sử dụng đất nông nghiệp trong các dự án quy mô lớn.
Chính sách thuế đối với đất nông nghiệp sẽ tiếp tục được điều chỉnh phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững cùng yêu cầu thực tiễn của nền kinh tế nông nghiệp hiện đại.