Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hoạt động của quốc hội không chỉ mang tính lập pháp còn là nền tảng để giám sát quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Chính vì vậy xây dựng với hoàn thiện khung pháp lý về tổ chức và hoạt động của quốc hội luôn là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Luật tổ chức quốc hội 2014 ra đời nhằm định hình rõ ràng hơn cơ cấu tổ chức, quyền hạn với trách nhiệm của cơ quan này. Cùng với sự phát triển của xã hội và yêu cầu thực tiễn luật đã được sửa đổi trong những năm gần đây để nâng cao chất lượng hoạt động lập pháơ giám sát với quyết định các vấn đề quốc gia.
Luật tổ chức quốc hội 2014
Luật tổ chức quốc hội năm 2014 được quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ tám. Đây là lần đầu tiên sau một thời gian dài, hệ thống quy định liên quan đến cơ cấu tổ chức và hoạt động của quốc hội được hoàn thiện một cách đồng bộ, chi tiết hơn.
Luật xác định rõ quốc hội gồm đại biểu quốc hội, ủy ban thường vụ quốc hội, hội đồng dân tộc, các ủy ban của quốc hội, đoàn đại biểu quốc hội, văn phòng quốc hội. Trong đó, đại biểu quốc hội giữ vai trò trung tâm, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của cử tri cả nước. Luật quy định cụ thể tiêu chuẩn, quyền và trách nhiệm của đại biểu quốc hội bao gồm quyền chất vấn, quyền đề xuất dự thảo luật và nghị quyết, quyền tiếp xúc cử tri và quyền được bảo vệ trong khi thực hiện nhiệm vụ.
Một điểm nổi bật trong luật là việc xác định rõ vai trò của ủy ban thường vụ quốc hội. Đây là cơ quan thường trực giữa hai kỳ họp, có thẩm quyền giải thích hiến pháp, luật và pháp lệnh, giám sát các cơ quan thuộc bộ máy nhà nước và có quyền triệu tập các phiên họp đặc biệt khi cần thiết.
Luật năm 2014 cũng nêu rõ nguyên tắc tổ chức quốc hội theo nhiệm kỳ năm năm. Tổng số đại biểu quốc hội không quá năm trăm người. Trong đó, đại biểu quốc hội chuyên trách phải chiếm ít nhất ba mươi lăm phần trăm tổng số đại biểu.
Luật tổ chức quốc hội mới nhất
Trong những năm gần đây, để đáp ứng yêu cầu cải cách lập pháp và cải thiện hiệu quả hoạt động quốc hội, luật tổ chức quốc hội đã được sửa đổi và bổ sung. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật tổ chức quốc hội được thông qua gần đây đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan quyền lực tối cao.
Một trong những điểm sửa đổi đáng chú ý là tăng quyền hạn của các ủy ban chuyên trách. Theo luật mới, các ủy ban không chỉ đóng vai trò trong việc thẩm tra dự thảo luật mà còn có nhiệm vụ tổ chức giám sát chuyên đề, xây dựng báo cáo đánh giá tác động chính sách và tổ chức lấy ý kiến rộng rãi từ xã hội. Điều này giúp nâng cao chất lượng lập pháp và thúc đẩy vai trò chủ động của quốc hội trong hoạt động pháp luật.
Luật mới cũng bổ sung cơ chế xử lý khi có đại biểu quốc hội vi phạm pháp luật. Cụ thể, nếu đại biểu bị khởi tố, tạm giam hoặc kết án, ủy ban thường vụ quốc hội có thể trình quốc hội xem xét tạm đình chỉ hoặc bãi nhiệm tư cách đại biểu. Đây là một bước tiến lớn trong việc đảm bảo tính minh bạch, kỷ luật và đạo đức công vụ của người đại diện cử tri.
Thêm vào đó, luật sửa đổi yêu cầu tổ chức hội nghị đại biểu chuyên trách trước mỗi kỳ họp quốc hội. Hội nghị này nhằm thảo luận kỹ lưỡng các dự án luật, nghị quyết và vấn đề lớn cần quốc hội quyết định. Việc này giúp tăng tính phản biện và sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi các vấn đề được đưa ra biểu quyết chính thức.
Cũng theo luật mới, văn phòng quốc hội được trao thêm quyền chủ động về hành chính, ngân sách và công tác phối hợp giữa các cơ quan trong quốc hội. Điều này giúp tăng hiệu quả hỗ trợ đại biểu và các ủy ban trong thực hiện nhiệm vụ.
Những thay đổi thực tiễn từ luật mới
Luật sửa đổi đã và đang tạo ra nhiều thay đổi tích cực trong hoạt động của quốc hội. Việc tăng cường thẩm quyền cho các ủy ban giúp chất lượng thẩm tra, xây dựng luật và giám sát được cải thiện rõ rệt. Các báo cáo giám sát chuyên đề trở nên sâu sắc hơn, bám sát thực tiễn và phản ánh đúng những bức xúc của xã hội.
Cơ chế xử lý vi phạm trong hoạt động của đại biểu quốc hội tạo nên niềm tin từ nhân dân, đảm bảo sự trong sạch và trách nhiệm của người được bầu. Không còn tình trạng đại biểu vi phạm nhưng không có chế tài xử lý rõ ràng như trước.
Việc tổ chức các hội nghị đại biểu chuyên trách đã góp phần nâng cao hiệu quả kỳ họp quốc hội. Các vấn đề khó được thảo luận trước khi đưa ra nghị trường, giảm thời gian thảo luận tại hội trường nhưng vẫn đảm bảo chất lượng quyết sách.
Cải cách hành chính trong văn phòng quốc hội giúp công tác phục vụ đại biểu được chuyên nghiệp hơn, giảm thủ tục hành chính, tăng tốc độ xử lý công việc và giúp đại biểu tập trung vào nhiệm vụ chuyên môn.
Hướng tới quốc hội chuyên nghiệp, hiện đại
Luật tổ chức quốc hội mới nhất cho thấy quyết tâm của nhà nước trong việc xây dựng một quốc hội chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động hiệu quả và vì lợi ích của nhân dân. Tuy nhiên, để luật thực sự đi vào cuộc sống, cần sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Việc đào tạo, bồi dưỡng đại biểu quốc hội cả về chuyên môn, kỹ năng phản biện và đạo đức công vụ là điều không thể thiếu.
Ngoài ra, cần tăng cường sự tham gia của người dân trong hoạt động quốc hội thông qua việc mở rộng hình thức lấy ý kiến, tiếp xúc cử tri và công khai thông tin về hoạt động của đại biểu. Công nghệ thông tin nên được áp dụng mạnh mẽ hơn trong hoạt động giám sát, lấy ý kiến và phản hồi thông tin giữa quốc hội và cử tri.
Luật tổ chức quốc hội 2014 với các sửa đổi mới nhất là bước đi cần thiết để hoàn thiện thể chế lập pháp nâng cao hiệu lực với hiệu quả hoạt động của cơ quan quyền lực cao nhất nước. Những thay đổi tích cực đang diễn ra là minh chứng cho quyết tâm xây dựng một quốc hội thực sự của dân, do dân và vì dân. Trong thời gian tới việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật nâng cao năng lực đại biểu rồi cả hiện đại hóa quy trình làm việc sẽ giúp quốc hội phát huy vai trò là trung tâm của quyền lực nhà nước và diễn đàn lớn nhất của nhân dân.