Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất. Giữ vai trò trung tâm trong hệ thống chính trị là nơi thể hiện rõ nhất ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Để đảm bảo hoạt động của cơ quan này luôn đúng hướng và hiệu quả, khung pháp lý điều chỉnh tổ chức với hoạt động của Quốc hội cần được liên tục cập nhật hoàn thiện theo thực tiễn. Luật tổ chức Quốc hội hợp nhất đặc biệt là Luật tổ chức Quốc hội 2025 đã đánh dấu những thay đổi rõ rệt trong cải cách lập pháp nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội trong thời kỳ mới.
Toàn cảnh Luật tổ chức Quốc hội hợp nhất
Luật tổ chức Quốc hội hợp nhất là sự tổng hợp có hệ thống các nội dung từ Luật tổ chức Quốc hội năm 2014, Luật sửa đổi bổ sung năm 2020 với Luật sửa đổi năm 2025. Việc hợp nhất này giúp đảm bảo sự nhất quán, loại bỏ các quy định trùng lặp hình thành một văn bản đầy đủ, thuận tiện trong việc tra cứu áp dụng rồi hướng dẫn thực hiện.
Về mặt bố cục, văn bản hợp nhất vẫn giữ nguyên cấu trúc cơ bản gồm các chương về nhiệm vụ quyền hạn của Quốc hội, cơ cấu tổ chức, hoạt động của các cơ quan thuộc Quốc hội như Ủy ban Thường vụ, Hội đồng Dân tộc, các ủy ban chuyên môn, đoàn đại biểu Quốc hội với đại biểu Quốc hội. Đồng thời, các điều khoản được cập nhật theo hướng rõ ràng hơn, nhất là các nội dung về quy trình xử lý khi đại biểu vi phạm cùng việc tổ chức các kỳ họp không thường lệ.
Tính chất pháp lý của văn bản hợp nhất là nhằm tập hợp các quy định đang có hiệu lực thi hành vào một văn bản duy nhất. Tuy không có giá trị pháp lý thay thế cho các luật gốc, nhưng nó giúp thực thi luật thuận lợi hơn trong thực tế.
Những điểm mới nổi bật trong Luật tổ chức Quốc hội 2025
Luật tổ chức Quốc hội 2025 là lần sửa đổi mới nhất, được thông qua tại kỳ họp bất thường vào đầu năm 2025. Luật bổ sung chỉnh sửa hơn ba mươi điều trong luật hiện hành, đồng thời đưa vào các quy định mới về tổ chức kỳ họp, xử lý tư cách đại biểu nâng cao vai trò giám sát lập pháp.
Một trong những điểm mới quan trọng là việc đổi tên kỳ họp bất thường thành kỳ họp không thường lệ. Sự thay đổi này phản ánh đúng hơn bản chất linh hoạt, không định kỳ của kỳ họp mở ra cơ chế để Quốc hội kịp thời xử lý những vấn đề phát sinh trong nước và quốc tế.
Thêm vào đó luật mới bổ sung quy định cụ thể về quyền tạm đình chỉ đại biểu Quốc hội khi có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Cơ chế này cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội chủ động trình Quốc hội xem xét các trường hợp đại biểu bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đảm bảo sự nghiêm minh uy tín của cơ quan dân cử.
Một điểm nổi bật khác là việc nâng cao thẩm quyền với trách nhiệm của các ủy ban chuyên môn. Các ủy ban được giao tổ chức hội nghị chuyên đề trước kỳ họp để thẩm tra kỹ hơn dự thảo luật, tăng cường khả năng phản biện đề xuất chỉnh sửa thực chất hơn. Là bước tiến mới nhằm nâng cao chất lượng lập pháp, hạn chế tình trạng ban hành luật thiếu thực tiễn.
Luật cũng tăng cường vai trò của Hội đồng Dân tộc trong các vấn đề liên quan đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa. Hội đồng này có thêm nhiệm vụ thẩm tra độc lập các chính sách dân tộc đề xuất giải pháp với Quốc hội và Chính phủ.
Tác động thực tế của luật mới
Sự thay đổi về thuật ngữ với quy trình xử lý trong luật năm 2025 mang lại hiệu quả thiết thực trong tổ chức hoạt động Quốc hội. Việc tổ chức kỳ họp không thường lệ giúp Quốc hội linh hoạt hơn trong ứng phó với các tình huống khẩn cấp từ khủng hoảng kinh tế đến các vấn đề quốc tế nhạy cảm.
Cơ chế xử lý vi phạm đối với đại biểu thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật và sự công bằng trong hệ thống chính trị. Nó giúp bảo vệ uy tín của cơ quan quyền lực cao nhất đồng thời củng cố niềm tin của nhân dân đối với người đại diện được mình bầu chọn.
Thẩm quyền mới của các ủy ban và hội đồng chuyên trách cũng tạo động lực cho các đại biểu chủ động, sáng tạo hơn trong quá trình làm luật. Các hội nghị chuyên đề tổ chức trước kỳ họp chính thức giúp giảm áp lực thời gian khi thảo luận tại nghị trường, đồng thời tăng tính sâu sắc cùng hiệu quả khi biểu quyết các dự án luật quan trọng.
Bên cạnh đó, luật còn tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động hỗ trợ như công tác văn phòng, kỹ thuật lập pháp tiếp xúc cử tri được cải thiện. Là nền tảng để xây dựng một Quốc hội chuyên nghiệp, hoạt động bài bản hiệu quả hơn trong thời gian tới.
Một số đề xuất tiếp theo
Để Luật tổ chức Quốc hội hợp nhất và luật sửa đổi 2025 đi vào cuộc sống, các cơ quan liên quan cần sớm ban hành nghị quyết hướng dẫn thực hiện. Trong đó, cần hướng dẫn rõ quy trình tạm đình chỉ đại biểu, quy chuẩn tổ chức kỳ họp không thường lệ với trách nhiệm phối hợp giữa các ủy ban với cơ quan hành pháp.
Ngoài ra, cần tiếp tục đầu tư nâng cao năng lực cho đại biểu, đặc biệt là kỹ năng phản biện lập pháp, tiếp xúc cử tri phân tích chính sách. Đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý hồ sơ, tổ chức họp công bố thông tin cho cử tri.
Quốc hội cũng nên tăng cường cơ chế lấy ý kiến người dân và chuyên gia trong quá trình xây dựng luật. Việc tiếp thu ý kiến xã hội là cách để luật pháp sát thực tiễn hơn tránh được các khiếm khuyết ngay từ khi còn ở dạng dự thảo.
Luật tổ chức Quốc hội hợp nhất với Luật tổ chức Quốc hội 2025 là bước tiến quan trọng trong hoàn thiện thể chế lập pháp nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của cơ quan quyền lực cao nhất. Những điểm mới được bổ sung không chỉ giúp hoạt động Quốc hội năng động hơn còn đặt nền tảng cho một nền dân chủ thực chất trách nhiệm. Với sự đồng thuận cùng quyết tâm cải cách mạnh mẽ Quốc hội Việt Nam sẽ ngày càng thể hiện đúng vai trò là nơi kết tinh trí tuệ của nhân dân với quyết định tương lai của đất nước.