Ngày 24 tháng 6 năm 2024 Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật tổ chức Tòa án nhân dân số 34/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2025 thay thế Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014. Là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống tư pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Tòa án nhân dân từ đó bảo đảm quyền con người và quyền công dân trong quá trình xét xử.
Tổng quan về Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024
Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024 gồm 9 chương 152 điều tăng 54 điều so với luật trước đó. Nội dung luật quy định chi tiết về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn với tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân các cấp bao gồm Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp khu vực vớiTòa án quân sự.
Một điểm đáng chú ý là luật đã bỏ quy định về Tòa án nhân dân cấp cao thay thế bằng mô hình Tòa án nhân dân khu vực. Nhằm tinh gọn bộ máy giảm đầu mối trung gian đồng thời nâng cao hiệu quả công tác xét xử giám sát.
Những điểm mới nổi bật trong Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024
1. Mô hình tổ chức ba cấp
Luật mới quy định hệ thống Tòa án nhân dân gồm ba cấp như Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh với Tòa án nhân dân khu vực. Mô hình này thay thế cho bốn cấp theo luật trước đó, với việc loại bỏ Tòa án nhân dân cấp cao với Tòa án nhân dân cấp huyện. Giúp giảm bớt sự chồng chéo trong thẩm quyền đồng thời tăng cường hiệu quả công tác xét xử giám sát.
2. Quy trình bổ nhiệm giám sát Thẩm phán
Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024 quy định rõ ràng về quy trình bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức giám sát Thẩm phán. Hội đồng tuyển chọn giám sát Thẩm phán quốc gia được thành lập để thực hiện chức năng này bảo đảm tính khách quan, minh bạch công bằng trong công tác cán bộ.
3. Tăng cường vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân
Hội đồng nhân dân các cấp có trách nhiệm giám sát hoạt động của Tòa án nhân dân cùng cấp bảo đảm tính minh bạch trách nhiệm giải trình trong hoạt động xét xử. Góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Tòa án đồng thời tăng cường niềm tin của nhân dân vào hệ thống tư pháp.
4. Phát triển án lệ ứng dụng công nghệ
Luật mới nhấn mạnh vai trò của án lệ trong việc hướng dẫn áp dụng pháp luật thống nhất. Tòa án nhân dân tối cao có trách nhiệm tổng kết thực tiễn xét xử, đề xuất án lệ cả công bố rộng rãi để áp dụng trong toàn hệ thống. Đồng thời việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ cùng tổ chức phiên tòa trực tuyến với truyền thông công khai kết quả xét xử được khuyến khích nhằm nâng cao hiệu quả minh bạch trong hoạt động của Tòa án.
Tác động của Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024
Việc ban hành thực hiện Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024 sẽ có tác động sâu rộng đến hệ thống tư pháp và đời sống xã hội. Mô hình tổ chức ba cấp giúp tinh gọn bộ máy giảm đầu mối trung gian đồng thời nâng cao hiệu quả công tác xét xử giám sát. Quy trình bổ nhiệm giám sát Thẩm phán minh bạch, công bằng sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tư pháp.
Việc tăng cường vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp sẽ bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động xét xử. Phát triển án lệ ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp nâng cao hiệu quả minh bạch trong hoạt động của Tòa án, đồng thời đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong thời kỳ hội nhập quốc tế.
Đề xuất triển khai hiệu quả Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024
Để Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024 đi vào cuộc sống, cần thực hiện một số giải pháp sau
- Cần sớm ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành luật bảo đảm tính thống nhất đồng bộ trong hệ thống pháp luật.
- Tăng cường công tác đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ cho Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án và các cán bộ liên quan nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tư pháp.
- Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ với tổ chức phiên tòa trực tuyến với truyền thông công khai kết quả xét xử nhằm nâng cao hiệu quả minh bạch trong hoạt động của Tòa án.
- Củng cố tăng cường vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp đối với hoạt động của Tòa án nhân dân cùng cấp bảo đảm tính minh bạch với trách nhiệm giải trình trong hoạt động xét xử.
Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2024 là bước tiến quan trọng trong hoàn thiện hệ thống tư pháp. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Tòa án nhân dân bảo đảm quyền con người và quyền công dân trong quá trình xét xử. Việc triển khai hiệu quả luật sẽ góp phần xây dựng một nền tư pháp vững mạnh, công bằng minh bạch đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong thời kỳ hội nhập quốc tế.