Trẻ em là tương lai của đất nước là nhóm xã hội cần được bảo vệ chăm sóc giáo dục đặc biệt. Để đảm bảo trẻ em được sống trong môi trường an toàn, phát triển toàn diện cả về thể chất, tinh thần với đạo đức nhà nước Việt Nam đã ban hành thực hiện Luật Trẻ Em cùng với nhiều quy định pháp lý về bảo vệ quyền trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 18 tuổi. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về luật trẻ em là gì, quyền và bổn phận của trẻ em, các quy định liên quan đến bạo hành bảo vệ trẻ em dưới 18 tuổi.
1. Luật Trẻ Em Là Gì
Luật Trẻ Em là văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh các vấn đề liên quan đến quyền, bổn phận và trách nhiệm đối với trẻ em. Tại Việt Nam, Luật Trẻ Em năm 2016 (số 102/2016/QH13) được Quốc hội ban hành ngày 05/4/2016 và có hiệu lực từ ngày 01/6/2017.
Luật này thay thế Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em 2004, nhằm đồng bộ hóa và nâng cao hiệu quả thực hiện quyền trẻ em theo Công ước quốc tế mà Việt Nam đã cam kết.
Theo Luật Trẻ Em 2016, trẻ em là người dưới 16 tuổi. Tuy nhiên, trong nhiều văn bản pháp luật liên quan, đặc biệt là về hình sự hoặc dân sự, khái niệm trẻ vị thành niên được mở rộng tới dưới 18 tuổi, nhằm tăng cường bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế này.
2. Quyền Trẻ Em Trong Pháp Luật Việt Nam Hiện Nay
Luật Trẻ Em 2016 quy định 12 nhóm quyền cơ bản của trẻ em bao gồm
-
Quyền sống: Được bảo vệ tính mạng, không bị giết hại, bỏ rơi, mua bán, bạo lực.
-
Quyền phát triển: Hưởng dịch vụ y tế, dinh dưỡng, giáo dục, văn hóa, thể thao.
-
Quyền được bảo vệ: Tránh xa các hình thức xâm hại, bạo lực, lao động cưỡng bức, nghiện ngập.
-
Quyền được tham gia: Bày tỏ ý kiến, tham gia quyết định liên quan đến cuộc sống của mình.
-
Quyền có tên, quốc tịch và được xác nhận quan hệ huyết thống.
-
Quyền được chăm sóc thay thế trong trường hợp không có cha mẹ hoặc người giám hộ.
-
Quyền học tập: Được học phổ cập, học nghề phù hợp.
-
Quyền vui chơi, giải trí và tiếp cận thông tin.
-
Quyền về tài sản và quyền thừa kế theo pháp luật.
-
Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.
-
Quyền riêng tư và bảo vệ bí mật đời sống cá nhân.
-
Quyền được bảo vệ trong tình huống khẩn cấp hoặc thiên tai.
3. Theo Luật Trẻ Em, Trẻ Em Có Mấy Bổn Phận?
Luật Trẻ Em không chỉ trao quyền mà còn nhấn mạnh bổn phận của trẻ. Theo Điều 37 của Luật Trẻ Em 2016, trẻ em có 5 bổn phận chính
-
Tôn trọng cha mẹ, ông bà, thầy cô, người lớn tuổi và yêu thương anh chị em, bạn bè.
-
Giữ gìn vệ sinh, chăm sóc bản thân, không gây hại cho sức khỏe bản thân và người khác.
-
Siêng năng học tập, rèn luyện đạo đức, tuân thủ nội quy trường học.
-
Tuân thủ pháp luật, không vi phạm trật tự an toàn xã hội.
-
Góp phần bảo vệ môi trường, tài sản công và giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc.
Những bổn phận này giúp trẻ em hình thành nhân cách, đạo đức và trách nhiệm công dân ngay từ khi còn nhỏ.
4. Luật Bạo Hành Trẻ Em Dưới 18 Tuổi
Mặc dù Luật Trẻ Em giới hạn độ tuổi trẻ em là dưới 16 tuổi, nhưng các hành vi bạo hành trẻ dưới 18 tuổi vẫn được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật khác đặc biệt là
-
Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017): Có các điều khoản như:
-
Điều 140: Tội hành hạ người khác, trong đó có trẻ dưới 18 tuổi.
-
Điều 185: Tội ngược đãi hoặc không chăm sóc người thân (bao gồm trẻ em).
-
Điều 142, 144, 146, 147: Tội hiếp dâm, dâm ô, giao cấu với người dưới 16 tuổi.
-
Điều 143: Tội cưỡng dâm, áp dụng cho cả trẻ từ 16 đến dưới 18 tuổi.
-
-
Luật Phòng, chống bạo lực gia đình: Cấm các hành vi xâm hại thể chất, tinh thần đối với trẻ em trong gia đình.
-
Nghị định 130/2021/NĐ-CP: Quy định chi tiết các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, xử lý xâm hại trẻ em.
Như vậy, trẻ em dưới 18 tuổi được pháp luật bảo vệ đặc biệt, các hành vi xâm hại sẽ bị xử lý nghiêm theo các chế tài hình sự hoặc hành chính.
5. Luật Bảo Vệ Trẻ Em Dưới 18 Tuổi
Mặc dù Luật Trẻ Em chỉ áp dụng với trẻ dưới 16 tuổi, nhưng các cơ chế bảo vệ trẻ vị thành niên (dưới 18 tuổi) được thể hiện rõ trong
-
Công ước Quốc tế về Quyền Trẻ Em (CRC) mà Việt Nam là quốc gia thành viên.
-
Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Giáo dục, Luật Lao động, v.v., đều có các điều khoản bảo vệ trẻ dưới 18 tuổi.
-
Luật Xử lý vi phạm hành chính: Trẻ dưới 18 tuổi được miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm xử phạt hành chính.
-
Luật Tố tụng Hình sự: Có quy định riêng về thủ tục điều tra, xét xử người dưới 18 tuổi để đảm bảo nguyên tắc bảo vệ tối đa.
Luật Trẻ Em với hệ thống pháp luật liên quan là nền tảng bảo vệ trẻ em tại Việt Nam. Với 12 quyền, 5 bổn phận cùng hàng loạt chế tài xử lý hành vi bạo hành hay xâm hại trẻ dưới 18 tuổi luật pháp Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò chủ động trong bảo vệ thế hệ tương lai. Để luật được thực thi hiệu quả, không chỉ có vai trò của nhà nước còn cần sự tham gia tích cực của gia đình, nhà trường với toàn xã hội.