Phòng cháy chữa cháy là một trong những hoạt động thiết yếu nhằm bảo vệ tính mạng, tài sản của cá nhân, tổ chức lẫn cộng đồng. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam Luật Phòng cháy Chữa cháy đóng vai trò nền tảng. Tuy nhiên để luật đi vào thực tiễn hiệu quả cần có các văn bản hướng dẫn thi hành cụ thể, chi tiết phù hợp với tình hình thực tế. Một trong những văn bản quan trọng nhất hiện nay là Nghị định số 136/2020/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2020 có hiệu lực từ ngày 10 tháng 1 năm 2021.
Nghị định 136/2020/NĐ-CP thay thế cho Nghị định số 79/2014/NĐ-CP trước đó bổ sung cập nhật nhiều quy định mới phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội yêu cầu quản lý nhà nước trong công tác phòng cháy chữa cháy.
Bối cảnh ban hành nghị định
Sau nhiều năm triển khai Luật Phòng cháy Chữa cháy năm 2001 với Luật sửa đổi năm 2013, công tác phòng cháy đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, thực tế cũng đặt ra nhiều thách thức mới: mô hình đô thị phát triển nhanh, nhà cao tầng, trung tâm thương mại, khu công nghiệp mọc lên với mật độ dày đặc; công nghệ mới được đưa vào sử dụng nhưng chưa đồng bộ về quy chuẩn an toàn cháy nổ. Các văn bản hướng dẫn thi hành trước đây bộc lộ sự chồng chéo, chưa thống nhất thiếu tính khả thi trong một số trường hợp.
Trong bối cảnh đó, Nghị định 136/2020/NĐ-CP ra đời nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, khắc phục những bất cập, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong công tác phòng cháy chữa cháy.
Những nội dung chính của nghị định
Nghị định gồm 9 chương với 52 điều, bao quát toàn bộ hoạt động phòng cháy, chữa cháy từ quy định điều kiện an toàn đến tổ chức lực lượng, phương tiện, quản lý nhà nước.
Điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy
Một trong những điểm quan trọng là quy định rõ điều kiện an toàn về phòng cháy, chữa cháy đối với từng loại đối tượng cụ thể như cơ sở sản xuất, kinh doanh, khu dân cư, hộ gia đình, phương tiện giao thông cơ giới. Việc này giúp định hướng rõ ràng cho tổ chức, cá nhân trong việc tự kiểm tra, đánh giá thực hiện đầy đủ các biện pháp an toàn cháy nổ.
Đáng chú ý, nghị định quy định rõ danh mục các cơ sở có nguy hiểm về cháy nổ bắt buộc phải được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về phòng cháy, chữa cháy. Việc phân loại này góp phần kiểm soát chặt chẽ hơn các nguy cơ tiềm ẩn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho công tác kiểm tra, thanh tra định kỳ hay đột xuất của lực lượng chức năng.
Tổ chức lực lượng phòng cháy, chữa cháy
Nghị định quy định cụ thể về tổ chức hoạt động của các lực lượng phòng cháy tại chỗ bao gồm lực lượng dân phòng, lực lượng cơ sở, lực lượng chuyên ngành. Trong đó mỗi lực lượng đều có vị trí, chức năng riêng được tổ chức phù hợp với quy mô, tính chất của từng khu vực, cơ sở. Các quy định này nhằm xây dựng một mạng lưới phòng cháy rộng khắp, chủ động phát hiện xử lý sự cố từ sớm.
Đặc biệt, nghị định còn quy định việc huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ cho lực lượng này phải được thực hiện định kỳ, có hồ sơ, chứng chỉ rõ ràng. Giúp nâng cao năng lực phản ứng xử lý tình huống thực tế.
Quản lý phương tiện, thiết bị
Một điểm mới trong nghị định là yêu cầu rõ ràng về kiểm định, bảo dưỡng định kỳ đối với phương tiện, thiết bị phòng cháy, chữa cháy. Các phương tiện như bình chữa cháy, hệ thống báo cháy tự động, máy bơm chữa cháy… phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, có nguồn gốc rõ ràng còn thời hạn sử dụng.
Bên cạnh đó, cơ sở có trách nhiệm lưu trữ hồ sơ kỹ thuật, sổ sách liên quan cung cấp khi cơ quan chức năng yêu cầu kiểm tra. Việc này giúp minh bạch hóa thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho việc theo dõi xử lý vi phạm.
Điều kiện kinh doanh dịch vụ phòng cháy, chữa cháy
Nghị định xác định rõ dịch vụ phòng cháy chữa cháy là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Các tổ chức, cá nhân muốn hoạt động trong lĩnh vực này phải đáp ứng đủ yêu cầu về nhân sự, trang thiết bị, cơ sở vật chất, trình độ chuyên môn được cơ quan có thẩm quyền cấp phép.
Việc này góp phần kiểm soát chất lượng dịch vụ, tránh tình trạng cung cấp thiết bị kém chất lượng, thi công sai kỹ thuật gây nguy cơ cháy nổ cao.
Cơ chế phối hợp cùng trách nhiệm của các cơ quan
Nghị định quy định cụ thể trách nhiệm của từng cấp chính quyền từng bộ, ngành trong công tác phòng cháy chữa cháy. Sự phân công rõ ràng này tạo nền tảng pháp lý cho sự phối hợp liên ngành, đồng thời tránh chồng chéo buông lỏng quản lý.
Cấp xã, phường phải tổ chức tuyên truyền, xây dựng mô hình khu dân cư an toàn. Cấp huyện, tỉnh chịu trách nhiệm chỉ đạo, kiểm tra. Các bộ, ngành chuyên môn (giao thông, xây dựng, công thương…) có nhiệm vụ tích hợp tiêu chuẩn phòng cháy vào lĩnh vực chuyên ngành.
Tác động thực tế của nghị định
Từ khi có hiệu lực, Nghị định 136/2020/NĐ-CP đã giúp chuẩn hóa công tác quản lý về phòng cháy, chữa cháy trên toàn quốc. Nhiều địa phương đã triển khai quyết liệt công tác rà soát, kiểm tra xử lý vi phạm tại các cơ sở có nguy cơ cao. Các doanh nghiệp có xu hướng chủ động hơn trong việc xây dựng phương án phòng cháy, đầu tư trang thiết bị hiện đại, đào tạo lực lượng cơ sở.
Ý thức phòng cháy của người dân cũng được nâng cao nhờ vào hoạt động tuyên truyền và phổ biến pháp luật thường xuyên. Tại các khu dân cư mô hình tổ dân phố an toàn về cháy nổ đã đang được nhân rộng mang lại hiệu quả tích cực.
Nghị định 136/2020/NĐ-CP là văn bản hướng dẫn có tính thực tiễn cao. Góp phần hoàn thiện cụ thể hóa Luật Phòng cháy Chữa cháy. Sự đồng bộ giữa luật với nghị định giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đồng thời tăng cường trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong công tác bảo đảm an toàn cháy nổ. Trong thời gian tới việc tiếp tục cập nhật bổ sung các quy định phù hợp với xu thế phát triển sẽ là yếu tố then chốt giúp công tác phòng cháy, chữa cháy đạt được kết quả toàn diện bền vững.