Nghị định 59/2023/NĐ-CP được ban hành nhằm hướng dẫn chi tiết các quy định trong Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. Là văn bản pháp lý quan trọng giúp chính quyền địa phương với cộng đồng dân cư thực hiện các quyền dân chủ tạo điều kiện cho người dân tham gia vào các quyết định liên quan đến đời sống của chính mình. Nghị định này không chỉ giúp quy định rõ ràng các thủ tục, quy trình để người dân có thể thực hiện quyền tham gia giám sát còn góp phần vào việc củng cố nền dân chủ cơ sở tăng cường sự minh bạch trong quản lý nhà nước.
1. Mục đích ý nghĩa của Nghị định 59/2023/NĐ-CP
Mục đích của Nghị định 59/2023/NĐ-CP là nhằm cụ thể hóa các quy định trong Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. Hướng đến việc tăng cường sự tham gia của người dân trong các vấn đề của cộng đồng, khuyến khích sự công khai, minh bạch trong việc quản lý giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước tại các cấp cơ sở. Đồng thời Nghị định cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của cộng đồng dân cư trong việc giám sát các hoạt động của chính quyền với các tổ chức chính trị, xã hội.
Đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng chính quyền dân chủ, trong sạch từ đó tạo niềm tin cho người dân trong việc tham gia vào quá trình quản lý xã hội. Thực hiện dân chủ ở cơ sở là một trong những yếu tố căn bản để tạo dựng xã hội phát triển công bằng văn minh.
2. Quy trình tổ chức cuộc họp cộng đồng dân cư
Một trong những nội dung quan trọng được quy định trong Nghị định 59 là quy trình tổ chức cuộc họp cộng đồng dân cư. Là nơi để người dân được thảo luận, bàn bạc đưa ra các quyết định liên quan đến các vấn đề quan trọng của cộng đồng chẳng hạn như việc triển khai các dự án phát triển địa phương, vấn đề an ninh trật tự, các chính sách xã hội, v.v.
Theo đó Trưởng thôn hay Tổ trưởng tổ dân phố có trách nhiệm triệu tập chủ trì các cuộc họp này. Trong cuộc họp người dân sẽ được thảo luận về các vấn đề cụ thể mà họ quan tâm. Sau đó những ý kiến quyết định sẽ được ghi nhận đưa vào các báo cáo tạo cơ sở để chính quyền cấp trên đưa ra các quyết định tiếp theo.
Cuộc họp cộng đồng dân cư không chỉ đơn thuần là nơi để người dân trao đổi mà còn là một công cụ để thực hiện quyền dân chủ trực tiếp từ đó giúp chính quyền các cấp có được các thông tin quan trọng về nguyện vọng cùng nhu cầu của người dân nhằm điều chỉnh chính sách phù hợp.
3. Phát phiếu lấy ý kiến của hộ gia đình
Ngoài cuộc họp cộng đồng phát phiếu lấy ý kiến của hộ gia đình là một hình thức quan trọng để thu thập ý kiến người dân. Đặc biệt hữu ích khi vấn đề cần tham khảo ý kiến có tính chất riêng tư hay không thể tổ chức họp cộng đồng toàn thể.
Theo Nghị định Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định lựa chọn hình thức phát phiếu lấy ý kiến của hộ gia đình đối với những nội dung có phạm vi thực hiện trong địa bàn cấp xã. Trong trường hợp các nội dung này cần sự tham gia ý kiến của nhiều hộ gia đình, việc phát phiếu sẽ giúp thu thập được ý kiến một cách rộng rãi khách quan hơn.
4. Biểu quyết trực tuyến tại thôn, tổ dân phố
Để thuận tiện cho người dân trong việc tham gia ý kiến, biểu quyết trực tuyến đã được đưa vào Nghị định 59. Là một cải tiến quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia các quyết định công khai mà không phải tham gia trực tiếp vào cuộc họp.
Biểu quyết trực tuyến không chỉ giúp tăng tính minh bạch mà còn tiết kiệm thời gian với chi phí cho cộng đồng dân cư, đặc biệt là trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ. Các tổ chức công cộng cần đảm bảo rằng mọi người dân trong cộng đồng đều có quyền tiếp cận tham gia vào các phiên biểu quyết trực tuyến, qua đó nâng cao sự tham gia của người dân vào các hoạt động của chính quyền cơ sở.
5. Tổ chức Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng
Một trong những nội dung quan trọng khác là việc tổ chức Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng. Có nhiệm vụ giám sát các chương trình, dự án đầu tư được triển khai tại thôn, tổ dân phố, đảm bảo rằng các dự án này được thực hiện đúng quy định, không xảy ra tham nhũng lãng phí lại đúng tiến độ.
Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng được công khai minh bạch trong mọi hoạt động giám sát. Giúp đảm bảo rằng người dân có thể giám sát một cách chặt chẽ các nguồn lực của nhà nước được chi tiêu và sử dụng đúng mục đích.
6. Tổ chức hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân
Ban Thanh tra nhân dân là một công cụ giám sát quan trọng khác giúp người dân tham gia vào quá trình giám sát việc thực hiện các quyết định của các cơ quan nhà nước. Ban Thanh tra nhân dân có nhiệm vụ giám sát công việc của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động tại cơ quan, đơn vị; kiểm tra việc thực hiện các quyết định, nội dung mà tập thể đã bàn với quyết định.
Ban Thanh tra nhân dân có thể hoạt động độc lập nhưng cũng có thể phối hợp với các tổ chức xã hội khác như Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để đảm bảo tính hiệu quả trong việc giám sát.
7. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật
Một yếu tố không thể thiếu trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở là công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Chính quyền cấp xã cần đẩy mạnh việc tuyên truyền các chính sách pháp luật liên quan đến quyền nghĩa vụ của người dân. Giúp người dân hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình từ đó tham gia vào các hoạt động chính trị xã hội một cách chủ động có trách nhiệm.
8. Tầm Quan Trọng của Nghị định 59/2023/NĐ-CP
Nghị định 59/2023/NĐ-CP không chỉ giúp hướng dẫn chi tiết việc thực hiện dân chủ ở cơ sở mà còn giúp nâng cao quyền tham gia của người dân trong quá trình quản lý điều hành các công việc công cộng. Nhờ vào các quy định trong nghị định này mà người dân có thể trực tiếp tham gia vào việc quyết định các vấn đề quan trọng tại địa phương, tạo ra sự minh bạch, công bằng tăng cường tính chính đáng trong việc thực thi quyền lực nhà nước.
Nghị định 59/2023/NĐ-CP đóng vai trò quan trọng trong thực hiện dân chủ ở cơ sở tại Việt Nam. Việc tham gia của người dân vào các quyết định cộng đồng, giám sát các hoạt động của chính quyền địa phương không chỉ giúp củng cố nền dân chủ còn tạo ra một xã hội công bằng minh bạch hơn. Việc triển khai các quy định trong nghị định này là bước đi quan trọng trong việc xây dựng một nền chính trị ổn định phát triển bền vững cho đất nước.