Quan hệ pháp luật không chỉ là sự đối thoại giữa các chủ thể trong đời sống xã hội còn là biểu hiện sinh động của quyền và nghĩa vụ được pháp luật bảo vệ. Trong cấu trúc quan hệ pháp luật nội dung chính là tập hợp quyền nghĩa vụ của các chủ thể được thể hiện qua hành vi và mối quan hệ cụ thể. Chính là phần trung tâm gắn kết các chủ thể, khách thể và sự kiện pháp lý giúp pháp luật vận hành trong thực tế.
Nội dung của quan hệ pháp luật là gì
Nội dung của quan hệ pháp luật gồm hai thành phần cơ bản là quyền pháp lý và nghĩa vụ pháp lý của các chủ thể khi tham gia vào một quan hệ pháp luật nhất định. Quyền pháp lý mở ra khả năng hành vi mà pháp luật cho phép chủ thể thực hiện, trong khi nghĩa vụ pháp lý buộc chủ thể phải thực hiện hoặc kiềm chế hành vi nhằm bảo vệ quyền lợi của đối phương và duy trì trật tự xã hội.
Quyền pháp lý thể hiện qua ba khía cạnh
Trong một quan hệ pháp luật, quyền không chỉ là khả năng tự hành động mà còn bao gồm hai khía cạnh thêm
-
Chủ thể được phép tự mình thực hiện hành vi pháp lý
-
Chủ thể có quyền yêu cầu và buộc bên kia thực hiện hoặc ngăn chặn hành vi nhất định
-
Chủ thể có thể yêu cầu cơ quan nhà nước bảo vệ quyền nếu đó bị xâm phạm
Ví dụ với quyền sở hữu bạn có quyền giữ gìn tài sản, sử dụng hoặc chuyển nhượng theo đúng quy định; bạn cũng có thể yêu cầu bên thứ ba không xâm phạm tài sản của mình; nếu ai đó cố ý chiếm dụng, bạn có thể yêu cầu tòa án can thiệp và bảo vệ.
Nghĩa vụ pháp lý gắn chặt với quyền lợi
Nghĩa vụ không cho phép sự lựa chọn mà đòi hỏi phải thực hiện hoặc kiềm chế một hành vi cụ thể. Trong một quan hệ, nghĩa vụ xuất hiện đồng thời với quyền của bên kia. Nghĩa vụ có thể yêu cầu cá nhân thực hiện một hành động nhất định, kiềm chế hành động, chịu hậu quả nếu vi phạm.
Ví dụ trong hợp đồng thuê nhà, nơi thuê phải trả đủ tiền theo thỏa thuận, nơi cho thuê phải giao nhà đúng tình trạng và thời hạn như đã ký. Một bên thực hiện nghĩa vụ thì bên kia được thực hiện quyền.
Ví dụ cụ thể về quan hệ pháp luật
Ví dụ hợp đồng mua bán
-
Chủ thể: bên bán và bên mua
-
Khách thể: tài sản, thường là một món hàng cụ thể
-
Nội dung: bên bán có quyền nhận tiền và nghĩa vụ giao tài sản; bên mua có quyền nhận tài sản đúng chất lượng và nghĩa vụ thanh toán đúng giá
Ví dụ quan hệ lao động
-
Chủ thể: người lao động và người sử dụng lao động
-
Khách thể: công việc, môi trường, kết quả lao động
-
Nội dung: người lao động có quyền làm việc có trả lương và nghĩa vụ thực hiện đúng công việc; người sử dụng lao động có quyền yêu cầu hoàn thành công việc có chất lượng và nghĩa vụ trả lương đủ và đúng hạn
Ví dụ quan hệ vi phạm luật giao thông
-
Chủ thể: công dân tham gia giao thông và cơ quan xử phạt
-
Khách thể: an toàn giao thông, trật tự xã hội
-
Nội dung: công dân có nghĩa vụ chấp hành quy định; cơ quan chức năng có quyền xử phạt theo quy định
Trong mỗi ví dụ, quyền và nghĩa vụ luôn đi đôi và đối lập như hai đầu của một mắt xích giữ cho quan hệ pháp luật vận hành đúng nguyên tắc.
Thành phần cấu thành một quan hệ pháp luật
Quan hệ pháp luật không chỉ cần nội dung mà còn bao gồm các yếu tố khác để trở nên hoàn chỉnh
-
Chủ thể là bên có quyền và nghĩa vụ pháp lý, gồm cá nhân hoặc tổ chức
-
Khách thể là đối tượng được tác động, có thể là tài sản, hành vi hoặc lợi ích tinh thần
-
Sự kiện pháp lý là nguyên nhân dẫn tới sự thiết lập, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật
-
Nội dung là quyền và nghĩa vụ đã trình bày bên trên
Ví dụ trong hợp đồng thuê nhà khách thể là quyền sử dụng nhà; chủ thể là người thuê và người cho thuê; sự kiện pháp lý là việc ký kết hợp đồng. Nội dung xác định quyền sử dụng và nghĩa vụ thanh toán.
Ý nghĩa của nội dung quan hệ pháp luật
Việc xác định rõ quyền và nghĩa vụ giúp các chủ thể hiểu rõ giới hạn hành vi của mình, đảm bảo giao dịch hoặc hoạt động đúng luật, giảm rủi ro tranh chấp. Khi có vi phạm, nội dung này là cơ sở để yêu cầu bảo vệ quyền lợi hoặc xử lý theo luật.
Law quyền chủ thể được xem là thị trường tra cứu mọi lợi ích chủ thể mong muốn; nghĩa vụ pháp lý là công cụ duy trì trật tự xã hội.
Nội dung của quan hệ pháp luật là trái tim tạo sức sống cho hệ thống pháp lý xác lập quyền nghĩa vụ của mỗi bên tham gia. Khi nội dung được xác định rõ ràng và thực thi nghiêm túc quan hệ pháp luật vừa bảo vệ lợi ích cá nhân vừa đảm bảo sự ổn định trật tự chung. Việc phân tích nội dung trong từng tình huống giúp chúng ta vận dụng luật linh hoạt tránh rủi ro với tham gia tích cực hơn trong đời sống xã hội.