Trong cuộc sống hiện đại việc hiểu với tuân thủ pháp luật không chỉ là trách nhiệm công dân mà còn giúp cá nhân với tổ chức hành xử đúng đắn bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Tuy nhiên nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa khái niệm bộ luật và luật. Hai thuật ngữ này tuy quen thuộc nhưng lại có sự khác biệt rõ rệt về nội dung với phạm vi điều chỉnh cả vai trò trong hệ thống pháp lý. Bài viết này sẽ làm rõ những điểm khác biệt cơ bản giữa bộ luật và luật đồng thời giới thiệu tổng quan về các bộ luật hiện hành tại Việt Nam.
Bộ luật là gì
Bộ luật là văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội ban hành có tính hệ thống hóa cao điều chỉnh toàn diện một lĩnh vực pháp luật lớn. Bộ luật thường bao gồm nhiều phần, chương, mục với các quy định tổng quát, cơ bản có tính nguyên tắc. Mục tiêu của bộ luật là hệ thống hóa các quy định phân tán trong nhiều văn bản luật khác nhau từ đó tạo thành một chỉnh thể thống nhất để người dân và cơ quan áp dụng dễ dàng hơn.
Chẳng hạn bộ luật dân sự là bộ luật điều chỉnh hầu hết các quan hệ dân sự giữa cá nhân với cá nhân hoặc giữa cá nhân với tổ chức. Nó bao gồm các nguyên tắc giao kết hợp đồng, quyền sở hữu, nghĩa vụ dân sự và trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
Luật là gì
Luật là văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội ban hành nhằm điều chỉnh một nhóm quan hệ xã hội cụ thể trong một lĩnh vực nhất định. Luật thường mang tính chuyên biệt và chi tiết hơn so với bộ luật. Mỗi luật chỉ tập trung giải quyết một mảng nhỏ trong lĩnh vực xã hội ví dụ như luật bảo vệ môi trường, luật giáo dục, luật đất đai, luật doanh nghiệp.
Vì điều chỉnh những mối quan hệ cụ thể nên các luật thường đi kèm với các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết để triển khai thực hiện. Mặc dù vậy luật vẫn có hiệu lực pháp lý ngang với bộ luật và là nguồn pháp lý bắt buộc trong đời sống pháp lý hiện nay.
Khác biệt giữa bộ luật và luật
Sự khác biệt cơ bản giữa bộ luật và luật thể hiện qua ba phương diện. Thứ nhất là về phạm vi điều chỉnh. Bộ luật có phạm vi rộng bao trùm toàn bộ lĩnh vực pháp lý, còn luật điều chỉnh hẹp hơn cụ thể vào một khía cạnh trong lĩnh vực đó. Ví dụ bộ luật hình sự điều chỉnh toàn bộ vấn đề tội phạm và hình phạt còn luật thi hành án hình sự chỉ điều chỉnh việc tổ chức chấp hành án.
Thứ hai là về tính hệ thống. Bộ luật được xây dựng một cách toàn diện với logic có cấu trúc chặt chẽ và liên thông. Trong khi đó luật thường độc lập không theo cấu trúc hệ thống hóa như bộ luật.
Thứ ba là về mục đích ban hành. Bộ luật nhằm hệ thống hóa và chuẩn hóa các quy định trong lĩnh vực pháp lý lớn. Luật hướng đến việc cụ thể hóa chính sách pháp luật trong từng thời kỳ phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội.
Việt Nam có bao nhiêu bộ luật
Tính đến thời điểm hiện tại Việt Nam có 6 bộ luật cơ bản đang có hiệu lực. Đây là những văn bản nền tảng trong hệ thống pháp luật Việt Nam điều chỉnh các lĩnh vực pháp lý thiết yếu bao gồm dân sự, hình sự, lao động, hàng hải và tố tụng.
Sáu bộ luật đó bao gồm
-
Bộ luật dân sự năm 2015
-
Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017
-
Bộ luật lao động năm 2019
-
Bộ luật hàng hải Việt Nam năm 2015
-
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi năm 2021
-
Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015
Các bộ luật này không chỉ điều chỉnh các quan hệ cơ bản trong xã hội mà còn tạo thành khung pháp lý ổn định từ đó làm cơ sở để phát triển thêm các luật chuyên ngành khác.
Việt Nam có bao nhiêu luật
Ngoài sáu bộ luật nêu trên hệ thống pháp luật Việt Nam hiện có hơn 250 luật và luật sửa đổi bổ sung đang có hiệu lực. Số lượng này không ngừng tăng lên theo nhu cầu điều chỉnh thực tiễn. Mỗi luật điều chỉnh một lĩnh vực cụ thể như luật an toàn giao thông, luật thuế, luật tổ chức chính quyền địa phương, luật kinh doanh bất động sản và nhiều luật khác.
Các luật này được ban hành nhằm cụ thể hóa chính sách phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong thực tế phù hợp với yêu cầu hội nhập và chuyển đổi nền kinh tế.
Vì sao cần phân biệt rõ giữa bộ luật và luật
Việc phân biệt rõ giữa bộ luật và luật giúp người dân có cách tiếp cận chính xác hơn khi tìm hiểu và áp dụng pháp luật. Với những ai làm công tác pháp lý, việc hiểu đúng bản chất của từng loại văn bản còn giúp xây dựng và vận dụng luật một cách hợp lý. Nếu không phân biệt có thể dẫn đến hiểu nhầm về thẩm quyền, phạm vi điều chỉnh hoặc thứ tự áp dụng giữa các văn bản.
Trong hoạt động quản lý nhà nước hiểu đúng về bộ luật và luật còn giúp xây dựng văn bản dưới luật phù hợp hơn. Cơ quan chức năng khi soạn thảo nghị định, thông tư cần xác định rõ văn bản gốc là luật hay bộ luật để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp lý.
Tương lai phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam
Với xu thế hội nhập và chuyển đổi kinh tế số nên hệ thống pháp luật Việt Nam sẽ tiếp tục được hoàn thiện. Việc bổ sung các bộ luật mới để bao quát thêm các lĩnh vực chưa được hệ thống hóa như bộ luật môi trường, bộ luật thương mại điện tử là điều có thể xảy ra trong tương lai.
Đồng thời nhiều luật hiện hành sẽ tiếp tục được sửa đổi cập nhật để phản ánh thực tiễn xã hội đang thay đổi nhanh chóng. Quá trình này đòi hỏi sự tham gia tích cực của các chuyên gia pháp lý, nhà hoạch định chính sách và người dân để đảm bảo pháp luật vừa sát thực tiễn vừa mang tính ổn định cao.
Bộ luật và luật là hai hình thức văn bản pháp lý quan trọng cùng tạo thành nền tảng pháp lý vững chắc cho đời sống xã hội. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa hai loại văn bản này giúp người dân, doanh nghiệp và cơ quan chức năng áp dụng đúng tránh rủi ro pháp lý tăng cường hiệu quả quản trị.