Pháp luật là một hệ thống các quy tắc được đặt ra nhằm điều chỉnh hành vi của con người trong xã hội bảo vệ quyền lợi hợp pháp và duy trì trật tự xã hội. Trong hệ thống pháp luật, có rất nhiều khái niệm và phạm trù khác nhau để giải thích các loại hình pháp luật và cách thức chúng được áp dụng trong thực tế. Một trong những khái niệm quan trọng và có ảnh hưởng sâu rộng chính là pháp luật thực định. Vậy pháp luật thực định là gì và tại sao nó lại quan trọng trong việc duy trì trật tự và công lý trong xã hội? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm pháp luật thực định, cũng như vai trò và đặc điểm của nó trong hệ thống pháp luật.
Khái Niệm Pháp Luật Thực Định
Pháp luật thực định là hệ thống các quy định luật lệ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và thực thi để điều chỉnh các hành vi của các cá nhân, tổ chức trong xã hội. Khái niệm này có thể hiểu đơn giản là các quy tắc pháp lý được xác lập trong thực tế có tính khả thi và được áp dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày. Pháp luật thực định có tính bắt buộc và phải được tất cả các cá nhân, tổ chức tuân thủ.
Khác với pháp luật tự nhiên, vốn đề cập đến các nguyên lý pháp lý phổ quát được xem là đúng đắn và không thay đổi, pháp luật thực định là những quy định pháp lý được xây dựng và ban hành dựa trên các nhu cầu, điều kiện thực tế của xã hội vào một thời điểm cụ thể. Chính vì vậy pháp luật thực định có thể thay đổi và điều chỉnh theo thời gian dựa trên sự thay đổi của xã hội, nền kinh tế, văn hóa và các yếu tố chính trị.
Đặc Điểm Của Pháp Luật Thực Định
Tính cụ thể và chi tiết
Pháp luật thực định có tính cụ thể, chi tiết và rõ ràng. Các quy định trong pháp luật thực định thường được trình bày một cách rõ ràng dễ hiểu nhằm giúp cho mọi cá nhân, tổ chức có thể dễ dàng tuân thủ có nghĩa là pháp luật thực định không chỉ mang tính lý thuyết mà còn được áp dụng vào thực tế, trong đó mọi hành vi vi phạm đều có hình thức xử lý và chế tài rõ ràng.
Ví dụ khi một cá nhân vi phạm giao thông, pháp luật thực định sẽ quy định rõ mức phạt, hình thức xử lý (phạt tiền, tước giấy phép lái xe, v.v.) và các thủ tục liên quan để xử lý vi phạm. Các quy định này không mang tính chất lý thuyết mà là những quy tắc cụ thể, áp dụng cho các tình huống thực tế.
Tính bắt buộc và hiệu lực pháp lý
Một đặc điểm quan trọng của pháp luật thực định là tính bắt buộc. Mọi cá nhân và tổ chức đều phải tuân thủ các quy định của pháp luật thực định, nếu không sẽ bị xử lý theo các hình thức đã được quy định. Tính bắt buộc của pháp luật thực định đảm bảo rằng mọi hành vi trong xã hội đều được điều chỉnh một cách công bằng và hợp lý mà không ai có thể đứng ngoài quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó pháp luật thực định có hiệu lực pháp lý mạnh mẽ có thể áp dụng trên toàn quốc hoặc trong phạm vi các lĩnh vực cụ thể. Mỗi quy định pháp lý đều có thể bị xử lý nghiêm minh nếu có hành vi vi phạm qua đó giúp duy trì trật tự ổn định trong xã hội.
Tính linh hoạt và điều chỉnh theo thực tế
Một trong những ưu điểm của pháp luật thực định là tính linh hoạt và khả năng điều chỉnh để phù hợp với sự thay đổi của xã hội chính vì pháp luật thực định được xây dựng từ nhu cầu thực tế của xã hội nên nó có thể được thay đổi điều chỉnh với cập nhật thường xuyên để đáp ứng các yêu cầu mới.
Chẳng hạn với sự phát triển của công nghệ và các vấn đề môi trường pháp luật thực định có thể được điều chỉnh để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, quy định về bảo vệ môi trường, giải quyết các vấn đề mới phát sinh như an ninh mạng, thương mại điện tử.
Pháp luật thực định được ban hành bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền
Pháp luật thực định là các quy định pháp lý do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và thực thi. Các cơ quan này có thể là quốc hội, cơ quan hành pháp, tòa án hay các cơ quan lập pháp khác. Các quy định này phải được thông qua quy trình lập pháp và có tính hợp pháp có sự kiểm soát và giám sát để bảo đảm sự công bằng trong việc thực thi.
Ví dụ khi một đạo luật được quốc hội thông qua nó trở thành một phần của pháp luật thực định và có thể được áp dụng để điều chỉnh hành vi của công dân và tổ chức trong phạm vi quốc gia.
Vai Trò Của Pháp Luật Thực Định
Duy trì trật tự xã hội
Một trong những vai trò quan trọng nhất của pháp luật thực định là duy trì trật tự xã hội. Pháp luật thực định cung cấp các quy định rõ ràng về những hành vi được phép và không được phép trong xã hội từ đó hạn chế và ngăn ngừa các hành vi xâm phạm quyền lợi của cá nhân, tổ chức và cộng đồng. Những hành vi vi phạm pháp luật sẽ bị xử lý nghiêm minh qua đó tạo ra một môi trường sống và làm việc an toàn ổn định cho mọi người.
Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân
Pháp luật thực định còn có vai trò bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân. Các quy định pháp lý bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do cá nhân, quyền bình đẳng trong xã hội, v.v. Đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của pháp luật thực định đảm bảo rằng mọi công dân đều được đối xử công bằng và quyền lợi của họ không bị xâm phạm.
Khuyến khích sự phát triển kinh tế và xã hội
Pháp luật thực định có tác dụng quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội. Các quy định về hợp đồng, sở hữu trí tuệ, thương mại, đầu tư, các lĩnh vực khác trong pháp luật thực định giúp tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và thuận lợi cho các doanh nghiệp và cá nhân từ đó nền kinh tế có thể phát triển mạnh mẽ và xã hội ngày càng văn minh hơn.
Giải quyết tranh chấp
Pháp luật thực định còn đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp giữa các cá nhân, tổ chức và các bên liên quan. Tòa án và các cơ quan pháp lý có thể dựa vào các quy định trong pháp luật thực định để xét xử các vụ việc và đưa ra các phán quyết công bằng. Việc áp dụng pháp luật thực định giúp đảm bảo rằng các tranh chấp sẽ được giải quyết theo quy trình minh bạch và công bằng.
Pháp luật thực định là một phần không thể thiếu trong hệ thống pháp lý của mỗi quốc gia. Với tính cụ thể, chi tiết, bắt buộc và khả năng điều chỉnh theo thực tế, pháp luật thực định giúp duy trì trật tự xã hội bảo vệ quyền lợi công dân và thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một xã hội công bằng, minh bạch, ổn định, nơi mọi cá nhân và tổ chức đều phải tuân thủ các quy tắc chung để bảo vệ quyền lợi hợp pháp và duy trì sự công bằng trong xã hội.