Trong triết học phương Đông đặc biệt là y học cổ truyền thì phong thủy với triết học cổ Trung Hoa, quy luật âm dương ngũ hành là nền tảng lý luận quan trọng để lý giải các hiện tượng tự nhiên, con người với xã hội. Hệ thống này được xây dựng từ hai yếu tố cốt lõi: Âm Dương Ngũ Hành vận hành theo hai nguyên lý: tương sinh tương khắc.
Âm Dương Là Gì
Âm Dương là hai mặt đối lập nhưng không thể tách rời, là biểu hiện của tính hai mặt trong vạn vật
-
Âm: tượng trưng cho tĩnh, tối, lạnh, nữ tính, bên trong, thu vào.
-
Dương: tượng trưng cho động, sáng, nóng, nam tính, bên ngoài, phát ra.
Mọi vật trong vũ trụ đều có âm – dương. Không có cái nào tuyệt đối. Âm cực thì sinh dương, dương cực thì sinh âm. Sự vận động không ngừng của âm dương tạo nên sự sống và phát triển.
Ngũ Hành Là Gì
Ngũ Hành gồm năm yếu tố cơ bản cấu thành vạn vật: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
-
Kim: kim loại – cứng rắn, sắc bén, tượng trưng cho mùa thu, màu trắng.
-
Mộc: cây cỏ – sinh trưởng, dẻo dai, tượng trưng cho mùa xuân, màu xanh.
-
Thủy: nước – trôi chảy, linh động, tượng trưng cho mùa đông, màu đen.
-
Hỏa: lửa – ấm nóng, bốc lên, tượng trưng cho mùa hè, màu đỏ.
-
Thổ: đất – vững chắc, bao dung, tượng trưng cho sự chuyển hóa, màu vàng.
Ngũ hành không tồn tại riêng rẽ, mà liên tục vận động theo hai quy luật cơ bản: tương sinh và tương khắc.
Quy Luật Tương Sinh Trong Ngũ Hành
Tương sinh nghĩa là hành này hỗ trợ, thúc đẩy hành kia phát triển. Mối quan hệ tương sinh tạo ra sự nối tiếp và tăng trưởng.
Quy luật tương sinh:
-
Mộc sinh Hỏa: cây cháy sinh ra lửa.
-
Hỏa sinh Thổ: lửa đốt vật chất tạo thành tro bụi – đất.
-
Thổ sinh Kim: đất tạo ra kim loại.
-
Kim sinh Thủy: kim loại nung chảy tạo ra chất lỏng.
-
Thủy sinh Mộc: nước nuôi cây.
Ứng dụng thực tiễn:
-
Trong phong thủy, tương sinh dùng để chọn màu sắc, hướng nhà, vật phẩm phù hợp với bản mệnh.
-
Trong y học cổ truyền, tương sinh giúp cân bằng tạng phủ, điều hòa khí huyết.
Quy Luật Tương Khắc Trong Ngũ Hành
Tương khắc nghĩa là hành này ức chế, kìm hãm hành kia. Mối quan hệ tương khắc giữ cho sự phát triển không quá đà và duy trì sự cân bằng.
Quy luật tương khắc:
-
Mộc khắc Thổ: cây hút chất từ đất, làm đất cạn kiệt.
-
Thổ khắc Thủy: đất ngăn nước chảy.
-
Thủy khắc Hỏa: nước dập tắt lửa.
-
Hỏa khắc Kim: lửa nung chảy kim loại.
-
Kim khắc Mộc: dao chặt cây.
Ứng dụng thực tiễn:
-
Dùng để giải hóa, khắc chế những yếu tố xung khắc trong phong thủy, mối quan hệ, chữa bệnh,…
-
Trong thiết kế nội thất, công trình, tương khắc giúp ngăn năng lượng tiêu cực.
Sự Kết Hợp Âm Dương và Ngũ Hành
-
Âm Dương là gốc, Ngũ Hành là ngọn.
-
Ngũ Hành là biểu hiện cụ thể của Âm Dương trong tự nhiên.
-
Mỗi hành đều có âm dương trong chính nó. Ví dụ: Thủy dương (nước chảy mạnh) khác với Thủy âm (nước tĩnh, sâu).
Quy luật âm dương ngũ hành là hệ thống tư duy tổng thể và linh hoạt. Thể hiện tầm nhìn sâu sắc của triết học phương Đông. Hai nguyên lý tương sinh tương khắc tạo nên sự cân bằng, điều hòa, phát triển của vạn vật. Việc hiểu với ứng dụng hệ thống này không chỉ giúp lý giải các hiện tượng tự nhiên còn mang lại sự hài hòa trong đời sống, sức khỏe, các mối quan hệ.
Ngày nay âm dương ngũ hành vẫn là một phần quan trọng trong các lĩnh vực như phong thủy, y học cổ truyền, kiến trúc thậm chí trong quản trị nhân sự, giúp tạo dựng sự ổn định phát triển bền vững.