Bình đẳng giới không chỉ là một khái niệm xã hội còn là một trong những trụ cột pháp lý quan trọng nhằm đảm bảo quyền con người. Ở Việt Nam sự ra đời của Luật Bình đẳng giới vào năm 2006 đã đánh dấu bước ngoặt lớn trong thể chế hóa nguyên tắc nam nữ bình quyền. Sau gần hai thập kỷ luật này vẫn đang là văn bản nền tảng đồng thời tiếp tục được cập nhật qua các nghị định hướng dẫn nhằm phù hợp với thực tiễn xã hội đang thay đổi nhanh chóng.
Luật Bình đẳng giới năm 2006 là gì
Luật Bình đẳng giới được Quốc hội thông qua vào cuối tháng 11 năm 2006 chính thức có hiệu lực từ ngày đầu tháng bảy năm 2007. Là đạo luật đầu tiên tại Việt Nam đề cập một cách toàn diện đến quyền nghĩa vụ bình đẳng giữa nam và nữ trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình. Không chỉ mang tính khẳng định nguyên tắc luật còn quy định rõ các biện pháp nhằm thúc đẩy bình đẳng giới phòng ngừa xử lý các hành vi phân biệt đối xử giới tính.
Một trong những điểm đáng chú ý là luật không chỉ tập trung vào phụ nữ mà còn đề cập đến cả nam giới đặt họ vào vị trí ngang bằng trong quyền lợi và trách nhiệm Cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ trong cách tiếp cận vấn đề giới từ góc độ bảo vệ nhóm yếu thế sang thúc đẩy sự công bằng phát triển bền vững.
Cấu trúc với nội dung chính của Luật Bình đẳng giới
Luật bao gồm 6 chương với tổng cộng 44 điều. Các nội dung được phân chia rõ ràng từ quy định chung, nguyên tắc thực hiện, trách nhiệm của cơ quan tổ chức đến các biện pháp bảo đảm xử lý vi phạm. Cụ thể luật quy định về bình đẳng giới trong các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, lao động, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ, văn hóa, thể thao, y tế và gia đình.
Chẳng hạn trong lĩnh vực lao động luật yêu cầu đảm bảo cơ hội tiếp cận việc làm bình đẳng giữa nam và nữ cấm hành vi sa thải phụ nữ vì lý do mang thai hay nuôi con nhỏ. Trong giáo dục luật nhấn mạnh việc đảm bảo cơ hội học tập đào tạo ngang nhau giữa hai giới. Có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy năng lực cá nhân nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.
Hiệu lực với tác động của luật
Luật có hiệu lực từ ngày một tháng bảy năm hai nghìn bảy. Từ đó đến nay nó đã trở thành căn cứ pháp lý quan trọng để các cơ quan nhà nước hay tổ chức chính trị xã hội và người dân thực hiện các chương trình hành động về bình đẳng giới. Các chương trình này không chỉ tập trung vào nâng cao nhận thức còn thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ vào các vị trí lãnh đạo cải thiện môi trường làm việc gia tăng cơ hội tiếp cận dịch vụ xã hội.
Một số kết quả thực tiễn đáng ghi nhận là tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội tăng dần qua các nhiệm kỳ, số lượng doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ ngày càng nhiều và tỷ lệ lao động nữ có chuyên môn kỹ thuật cũng được cải thiện rõ rệt.
Các văn bản hướng dẫn thi hành cập nhật mới nhất
Dù Luật Bình đẳng giới 2006 chưa được thay thế hay sửa đổi toàn diện nhưng hệ thống pháp lý liên quan đã được bổ sung bằng nhiều văn bản dưới luật. Đáng chú ý có các nghị định như Nghị định 70 năm 2008 với Nghị định 48 năm 2009 với Nghị định 39 năm 2015. Giúp làm rõ hơn trách nhiệm của từng cấp từng ngành trong việc thực hiện bình đẳng giới đồng thời bổ sung các biện pháp hỗ trợ đặc thù như với phụ nữ dân tộc thiểu số hay vùng sâu vùng xa.
Đến năm 2024 các cơ quan chức năng đã tiến hành tổng kết việc thực hiện luật đồng thời đề xuất các điểm cần sửa đổi để phù hợp với thực tiễn đặc biệt trong bối cảnh số hóa chuyển đổi công nghệ biến động xã hội sau đại dịch. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có một đạo luật mới thay thế hoàn toàn luật năm 2006 cho thấy văn bản này vẫn giữ nguyên giá trị pháp lý và vai trò định hướng trong lĩnh vực bình đẳng giới.
Những thách thức còn tồn tại
Dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng việc thực hiện luật vẫn gặp không ít khó khăn. Một phần là do định kiến giới vẫn tồn tại dai dẳng trong nhận thức cộng đồng. Nhiều người vẫn cho rằng vai trò của nam và nữ gắn liền với các chức năng truyền thống dẫn đến tình trạng phụ nữ ít được tham gia vào lĩnh vực khoa học kỹ thuật, nam giới ít được khuyến khích làm việc trong lĩnh vực chăm sóc hay giáo dục mầm non.
Ngoài ra việc giám sát xử lý các hành vi vi phạm cũng chưa thật sự hiệu quả. Nhiều trường hợp phân biệt giới tính trong tuyển dụng trả lương hay cơ hội thăng tiến vẫn chưa bị phát hiện hay xử lý nghiêm minh. Đòi hỏi cần có những cơ chế mạnh mẽ hơn cả về pháp lý lẫn hành chính để đảm bảo luật được thực thi thực chất.
Luật Bình đẳng giới năm 2006 là một trong những cột mốc pháp lý quan trọng nhất của Việt Nam trong thúc đẩy quyền con người xây dựng một xã hội công bằng. Sau gần hai mươi năm áp dụng luật vẫn còn nguyên giá trị đồng thời được củng cố qua các nghị định hướng dẫn nhằm đáp ứng yêu cầu mới của xã hội hiện đại.
Tuy nhiên để đạt được bình đẳng giới thực sự không chỉ cần một bộ luật hoàn chỉnh còn cần sự vào cuộc đồng bộ của toàn xã hội. Từ việc thay đổi nhận thức cá nhân đến cải tiến cơ chế thực thi tăng cường giáo dục giới trong hệ thống trường học. Không chỉ là mục tiêu pháp lý còn là trách nhiệm đạo đức của mỗi công dân trong hành trình phát triển bền vững đất nước.