Cầm đồ là một hình thức giao dịch dân sự phổ biến trong đời sống xã hội hiện nay. Trong đó xe máy là một trong những tài sản được dùng để cầm cố nhiều nhất bởi tính phổ biến, giá trị sử dụng cao dễ xác lập quyền sở hữu. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ pháp luật điều chỉnh hoạt động cầm đồ xe máy. Nếu không nắm rõ quy định cả người cầm và người nhận cầm có thể vướng vào rắc rối pháp lý không mong muốn. Bài viết sau đây sẽ làm rõ các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động cầm đồ xe máy để người dân có thể thực hiện giao dịch đúng quy định bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Cầm đồ xe máy là gì
Cầm đồ xe máy là việc cá nhân hoặc tổ chức dùng xe máy làm tài sản bảo đảm cho một khoản vay hoặc một nghĩa vụ tài chính nào đó. Người cầm xe giao xe cùng các giấy tờ liên quan cho bên nhận cầm và được nhận một số tiền nhất định. Khi đến hạn theo thỏa thuận người cầm phải hoàn trả khoản tiền đã nhận cộng với lãi suất nếu có để lấy lại tài sản.
Hoạt động này được pháp luật cho phép dưới hình thức giao dịch dân sự. Tuy nhiên để đảm bảo tính hợp pháp và tránh rủi ro, hai bên phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục cũng như nghĩa vụ theo quy định.
Điều kiện hợp pháp của giao dịch cầm đồ
Trước hết, giao dịch cầm đồ xe máy phải dựa trên sự thỏa thuận tự nguyện giữa hai bên. Không ai được ép buộc đe dọa hay gian dối khi ký kết hợp đồng. Nếu có hành vi cưỡng ép giao dịch có thể bị tuyên vô hiệu.
Xe máy được cầm cố phải là tài sản thuộc sở hữu hợp pháp của người cầm. Người cầm cần xuất trình giấy chứng nhận đăng ký xe bản chính và giấy tờ tùy thân hợp lệ. Trường hợp xe không chính chủ, có tranh chấp quyền sở hữu hoặc không có đầy đủ giấy tờ, cửa hàng cầm đồ có quyền từ chối giao dịch hoặc sẽ vi phạm nếu vẫn nhận cầm.
Ngoài ra cơ sở nhận cầm đồ phải có giấy phép kinh doanh hợp lệ theo đúng quy định về kinh doanh ngành nghề có điều kiện. Nếu cửa hàng không có giấy phép mà vẫn hoạt động sẽ bị xử phạt hành chính thậm chí bị đình chỉ hoạt động.
Hợp đồng cầm cố tài sản
Theo quy định của Bộ luật Dân sự, hợp đồng cầm cố tài sản phải được lập bằng văn bản. Trong đó, các nội dung quan trọng cần được thể hiện rõ ràng gồm thông tin hai bên mô tả tài sản cầm cố, giá trị khoản tiền cho vay, lãi suất nếu có, thời hạn cầm cố, nghĩa vụ và quyền của mỗi bên, điều kiện xử lý tài sản nếu người cầm không thực hiện nghĩa vụ.
Việc lập hợp đồng có thể thực hiện dưới hình thức viết tay hoặc đánh máy nhưng nên ký tên đầy đủ và có biên nhận rõ ràng. Nếu tài sản có giá trị lớn hoặc để tăng tính an toàn pháp lý, hai bên nên công chứng hoặc chứng thực hợp đồng tại cơ quan có thẩm quyền.
Quyền và nghĩa vụ của các bên
Với người cầm xe, nghĩa vụ cơ bản là bảo đảm tài sản cầm cố thuộc quyền sở hữu hợp pháp của mình. Đồng thời phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo đúng nội dung thỏa thuận. Người cầm cũng có quyền lấy lại tài sản bất cứ lúc nào trước khi đến hạn nếu hoàn thành nghĩa vụ.
Với bên nhận cầm cố, nghĩa vụ lớn nhất là bảo quản tài sản cẩn thận không được sử dụng trái phép nếu không có sự đồng ý của người cầm. Nếu gây hư hỏng hoặc làm mất tài sản, bên nhận phải bồi thường thiệt hại. Trường hợp người cầm không thực hiện nghĩa vụ đúng hạn, bên nhận có quyền xử lý tài sản theo thỏa thuận hoặc theo quy định pháp luật.
Ngoài ra bên nhận không được tự ý bán xe đang cầm nếu chưa đến hạn hoặc chưa có điều khoản cho phép. Nếu vi phạm có thể bị phạt hành chính hoặc bị khởi kiện dân sự.
Xử lý tài sản cầm cố khi vi phạm nghĩa vụ
Khi đến hạn mà người cầm không thanh toán, tài sản cầm cố có thể được xử lý theo thỏa thuận trong hợp đồng. Hình thức phổ biến nhất là bán lại tài sản để thu hồi tiền gốc và lãi. Số tiền còn dư sau khi trừ chi phí phải được trả lại cho người cầm.
Việc xử lý tài sản cần minh bạch, đúng trình tự và có giấy tờ chứng minh. Nếu bên nhận tự ý định đoạt tài sản mà không chứng minh được nghĩa vụ đã đến hạn, có thể bị kiện và phải chịu trách nhiệm pháp lý.
Hậu quả pháp lý khi vi phạm quy định
Cả bên cầm và bên nhận cầm cố nếu vi phạm quy định đều có thể bị xử phạt hành chính hoặc chịu trách nhiệm dân sự. Cụ thể nếu bên nhận cầm cố xe không có giấy tờ hợp lệ hoặc xe không chính chủ thì mức phạt có thể từ năm đến mười triệu đồng. Nếu sử dụng xe đang cầm mà không có sự đồng ý của người cầm có thể bị xử lý vì xâm phạm tài sản người khác.
Bên cạnh đó việc không lập hợp đồng rõ ràng, không ghi nhận các điều khoản cụ thể cũng dễ phát sinh tranh chấp gây rủi ro cho cả hai bên. Trong những trường hợp nghiêm trọng hành vi gian dối trong giao dịch có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự.
Lưu ý khi thực hiện giao dịch cầm đồ xe máy
Để đảm bảo an toàn khi thực hiện giao dịch cầm đồ xe máy, người dân cần ghi nhớ một số điểm sau
Thứ nhất luôn kiểm tra kỹ thông tin của cửa hàng cầm đồ đảm bảo họ có giấy phép kinh doanh và hoạt động đúng quy định pháp luật
Thứ hai chỉ cầm cố xe chính chủ có giấy tờ hợp lệ và cần giữ lại bản sao các giấy tờ này để làm bằng chứng
Thứ ba luôn lập hợp đồng bằng văn bản ghi rõ các điều khoản quan trọng có chữ ký xác nhận của hai bên và lưu giữ biên nhận
Thứ tư cần tuân thủ đúng thời hạn thanh toán và yêu cầu cửa hàng giao trả tài sản đúng thời điểm đã thỏa thuận
Thứ năm tuyệt đối không giao tài sản cho những cá nhân không rõ ràng hoặc không có tư cách pháp lý
Pháp luật Việt Nam cho phép cầm đồ xe máy như một hình thức giao dịch dân sự phổ biến miễn là các bên tuân thủ đúng quy định về nguồn gốc tài sản, giấy tờ hợp lệ cùng trình tự pháp lý. Hiểu rõ các quy định pháp luật không chỉ giúp người dân bảo vệ quyền lợi của mình còn góp phần hạn chế tranh chấp, rủi ro vi phạm đáng tiếc. Trong bối cảnh nhu cầu sử dụng dịch vụ cầm đồ ngày càng tăng việc trang bị kiến thức pháp luật là cần thiết để đảm bảo mỗi giao dịch đều minh bạch, hợp pháp, an toàn.