Trong bối cảnh ngành năng lượng thế giới có nhiều biến động việc Việt Nam ban hành Luật Dầu khí mới không chỉ mang ý nghĩa cập nhật pháp lý còn thể hiện chiến lược phát triển bền vững chủ động hội nhập quốc tế. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về Luật Dầu khí mới nhất có hiệu lực từ năm 2023 cùng những điểm nổi bật thay đổi quan trọng đến năm 2025.
Bối cảnh ra đời của Luật Dầu khí 2022
Luật Dầu khí đầu tiên của Việt Nam được ban hành từ năm 1993. Trải qua gần ba thập kỷ luật này đã nhiều lần sửa đổi để theo kịp sự phát triển của ngành và yêu cầu hội nhập. Tuy nhiên trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, yêu cầu bảo vệ môi trường, tình hình chính trị – kinh tế toàn cầu, việc xây dựng một bộ luật mới là điều tất yếu.
Luật Dầu khí năm 2022 được Quốc hội thông qua vào tháng 11 năm 2022 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2023. Là văn bản pháp luật nền tảng điều chỉnh toàn diện các hoạt động liên quan đến điều tra cơ bản, thăm dò, khai thác, vận chuyển và xử lý dầu khí tại Việt Nam.
Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng
Khác với các phiên bản trước, luật mới mở rộng rõ ràng phạm vi điều chỉnh không chỉ trên đất liền mà còn bao phủ các vùng biển, thềm lục địa và các đảo thuộc chủ quyền Việt Nam. Luật cũng quy định cụ thể đối tượng áp dụng bao gồm cả tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia hoạt động dầu khí tại Việt Nam.
Đặc biệt luật bổ sung và làm rõ nhiều khái niệm mới như mỏ dầu khí cận biên, dầu khí phi truyền thống, hợp đồng dầu khí cải tiến. Là những khái niệm quan trọng phản ánh xu thế phát triển công nghệ và hướng đến việc khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên trong điều kiện ngày càng phức tạp.
Những điểm mới nổi bật trong luật dầu khí 2022
Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là việc chuyển từ cơ chế ưu đãi theo nhà đầu tư sang cơ chế ưu đãi theo từng lô, mỏ dầu khí. Theo đó, lô mỏ nào có điều kiện khai thác khó khăn, rủi ro cao thì sẽ được áp dụng ưu đãi thuế, phí tương ứng. Giúp giảm chi phí đầu vào khuyến khích nhà đầu tư mạnh dạn hơn với các mỏ nhỏ, mỏ sâu, mỏ xa bờ.
Ngoài ra, luật mới khuyến khích cơ chế chia sẻ hạ tầng kỹ thuật giữa các doanh nghiệp trong ngành. Là bước tiến quan trọng nhằm giảm thiểu đầu tư trùng lắp, tối ưu hóa chi phí vận hành và tăng tính liên kết trong chuỗi giá trị dầu khí.
Về cơ chế thực thi, luật 2022 cũng phân cấp mạnh mẽ cho các cơ quan quản lý đồng thời đơn giản hóa quy trình cấp phép, lựa chọn nhà đầu tư, đấu thầu mỏ dầu khí. Giúp tăng tốc độ phê duyệt giảm gánh nặng thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư trong nước và quốc tế.
Một điểm mới quan trọng khác là việc tích hợp yêu cầu bảo vệ môi trường, an ninh năng lượng và an toàn lao động vào trong toàn bộ quá trình hoạt động dầu khí. Các nhà đầu tư buộc phải tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về phòng chống sự cố, tràn dầu, xử lý chất thải và phục hồi môi trường sau khai thác.
Các văn bản hướng dẫn thi hành và điều chỉnh đến năm 2025
Sau khi luật chính thức có hiệu lực, Chính phủ đã ban hành Nghị định 45 năm 2023 để hướng dẫn chi tiết một số điều khoản trong luật. Nghị định này làm rõ các quy trình như lựa chọn nhà thầu, xác định quyền và nghĩa vụ của bên tham gia hợp đồng dầu khí, phương pháp tính chi phí được thu hồi và tỷ lệ phân chia sản phẩm dầu khí.
Tiếp theo năm 2025 Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị định 146, quy định về phân cấp quản lý trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại bao gồm một phần điều chỉnh hoạt động dầu khí. Mặc dù không thay đổi nội dung cốt lõi của Luật Dầu khí 2022, nghị định mới đã cập nhật và cụ thể hóa trách nhiệm giữa các cơ quan quản lý nhà nước tăng tính minh bạch và hiệu quả thực thi.
Đáng chú ý trong năm 2025 chưa có kế hoạch sửa đổi hoặc thay thế Luật Dầu khí 2022. Cho thấy bộ luật hiện tại vẫn đang phát huy hiệu quả và phù hợp với tình hình thực tiễn. Tuy nhiên, việc bổ sung các nghị định và thông tư hướng dẫn vẫn sẽ được tiếp tục để luật được áp dụng nhất quán và đồng bộ.
Tác động của luật mới đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư
Với sự thay đổi lớn về cách tiếp cận chính sách ưu đãi, Luật Dầu khí 2022 đã mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp năng lượng, đặc biệt là những nhà đầu tư có tiềm lực công nghệ và vốn lớn. Việc phân loại ưu đãi theo đặc thù địa chất giúp tái cân bằng lợi ích giữa Nhà nước và doanh nghiệp, tăng tính khả thi của các dự án khai thác nhỏ và khó tiếp cận.
Bên cạnh đó nhờ quy trình cấp phép được đơn giản hóa, thời gian từ lúc đề xuất dự án đến khi đi vào hoạt động có thể được rút ngắn đáng kể. Giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí cơ hội và nâng cao hiệu quả đầu tư.
Tuy vậy luật cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về trách nhiệm môi trường và an toàn kỹ thuật. Doanh nghiệp buộc phải đầu tư mạnh hơn vào các giải pháp công nghệ, hệ thống giám sát, xử lý chất thải với đào tạo nhân lực. Là thách thức nhưng cũng là cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
Luật Dầu khí 2022 là bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện hành lang pháp lý cho ngành dầu khí Việt Nam. Với tư duy cải cách mạnh mẽ luật đã khắc phục những hạn chế cũ tạo động lực mới cho phát triển công nghiệp năng lượng.
Đến năm 2025 dù chưa có sửa đổi luật gốc hệ thống văn bản hướng dẫn đã và đang được cập nhật kịp thời góp phần triển khai luật một cách hiệu quả linh hoạt. Trong bối cảnh năng lượng tái tạo lên ngôi thì nhu cầu tiêu thụ năng lượng ngày càng tăng, Luật Dầu khí mới sẽ tiếp tục đóng vai trò then chốt trong chiến lược phát triển kinh tế năng lượng của Việt Nam.