Công tác phòng cháy chữa cháy luôn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững của xã hội hiện đại. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh cùng hoạt động sản xuất kinh doanh mở rộng khiến cho các nguy cơ cháy nổ ngày càng hiện hữu. Yêu cầu đặt ra cho hệ thống pháp luật là phải hoàn thiện, rõ ràng, đồng bộ để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Chính vì vậy năm 2023 Văn phòng Quốc hội đã ban hành văn bản hợp nhất toàn bộ quy định hiện hành về phòng cháy chữa cháy. Tiếp đó năm 2024 Quốc hội thông qua một đạo luật mới không chỉ sửa đổi còn bổ sung nội dung cứu nạn cứu hộ vào phạm vi điều chỉnh.
Bài viết này nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về Luật Phòng cháy Chữa cháy hợp nhất năm 2023 cùng những điểm mới quan trọng trong Luật Phòng cháy Chữa cháy Cứu nạn Cứu hộ năm 2024.
Văn bản hợp nhất Luật Phòng cháy và Chữa cháy năm 2023
Ngày 27 tháng 12 năm 2023, Văn phòng Quốc hội công bố Văn bản hợp nhất số 46/VBHN-VPQH. Là văn bản hợp nhất Luật Phòng cháy và Chữa cháy năm 2001 với các luật sửa đổi, bổ sung ban hành vào năm 2013 và các nghị định hướng dẫn có liên quan. Mang lại sự thuận tiện trong việc tra cứu, áp dụng và thi hành pháp luật trong thực tiễn.
Văn bản hợp nhất không thay đổi nội dung của các điều luật đã ban hành, mà chỉ sắp xếp lại trật tự với ngôn ngữ để đảm bảo tính mạch lạc, nhất quán. Là một bước đi cần thiết nhằm phục vụ công tác phổ biến pháp luật, giúp cán bộ, doanh nghiệp, người dân hiểu rõ quyền nghĩa vụ trong lĩnh vực phòng cháy chữa cháy.
Có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2024 được áp dụng trong thời gian chờ đợi luật mới có hiệu lực chính thức vào năm 2025.
Luật Phòng cháy Chữa cháy Cứu nạn Cứu hộ năm 2024
Trước sự phát sinh ngày càng nhiều tình huống khẩn cấp, không chỉ do cháy nổ mà còn do tai nạn lao động, thiên tai, sập đổ công trình, tai nạn giao thông và các thảm họa khác, Quốc hội đã quyết định mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật. Ngày 29 tháng 11 năm 2024, Luật Phòng cháy, Chữa cháy Cứu nạn, Cứu hộ số 55/2024/QH15 được thông qua sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2025.
Không chỉ là sự sửa đổi đơn thuần mà còn là sự phát triển toàn diện, mang tính hệ thống của lĩnh vực pháp luật về an toàn cứu hộ.
Những điểm mới trong Luật năm 2024
Mở rộng phạm vi điều chỉnh
Không dừng lại ở hoạt động phòng cháy chữa cháy, luật năm 2024 mở rộng điều chỉnh cả hoạt động cứu nạn, cứu hộ. Giúp thống nhất công tác tổ chức, chỉ đạo, điều hành, huấn luyện triển khai nhiệm vụ khi xảy ra các tình huống khẩn cấp, góp phần giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.
Làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan
Luật mới xác định rõ hơn vai trò trách nhiệm của từng chủ thể tham gia vào công tác phòng cháy, chữa cháy cứu nạn, cứu hộ. Từ cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương, doanh nghiệp cho đến cá nhân lẫn hộ gia đình, mỗi người đều có phần việc cùng trách nhiệm cụ thể.
Nhằm xây dựng một hệ thống phòng cháy từ cơ sở, lấy cộng đồng làm trung tâm đẩy mạnh vai trò của người dân trong việc phòng ngừa xử lý sự cố.
Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ
Một điểm đáng chú ý trong luật năm 2024 là khuyến khích đầu tư ứng dụng công nghệ mới vào công tác phòng cháy cứu hộ. Các hệ thống giám sát cháy tự động, cảnh báo sớm, robot chữa cháy, phương tiện bay không người lái phục vụ cứu hộ được nhấn mạnh như một hướng đi cần thiết trong kỷ nguyên số.
Chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển lực lượng phòng cháy, cứu nạn
Luật quy định rõ các chính sách của nhà nước nhằm xây dựng lực lượng PCCC cứu hộ chuyên nghiệp, đồng thời duy trì phát triển các đội dân phòng tại cơ sở. Người tham gia công tác phòng cháy, cứu nạn được hưởng chế độ hỗ trợ, bảo hiểm lại còn được khen thưởng nếu có thành tích.
Ngoài ra, việc huấn luyện định kỳ, cấp chứng chỉ, kiểm tra nghiệp vụ cũng được quy định chặt chẽ, góp phần nâng cao chất lượng với cả tính chuyên môn hóa của lực lượng làm nhiệm vụ.
Cơ chế hợp tác quốc tế
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, luật mới mở rộng nội dung về hợp tác quốc tế trong công tác phòng cháy chữa cháy cứu nạn. Việt Nam có thể ký kết tham gia các hiệp định song phương, đa phương với các quốc gia, tổ chức quốc tế để chia sẻ thông tin, phối hợp ứng phó, đào tạo lực lượng hỗ trợ phương tiện kỹ thuật.
Tính kế thừa và phát triển
Luật số 55/2024/QH15 không phủ nhận vai trò của các luật trước, mà kế thừa những điểm đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn từ Luật Phòng cháy Chữa cháy năm 2001 sửa đổi năm 2013. Trên nền tảng đó, luật mới bổ sung hoàn thiện nhằm đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại, đồng thời nâng cao khả năng sẵn sàng ứng phó với các tình huống khẩn cấp đa dạng hơn.
Hướng đi sắp tới,
Trong thời gian tới các văn bản hướng dẫn thi hành sẽ được Chính phủ, Bộ Công an với các bộ ngành liên quan ban hành kịp thời để cụ thể hóa luật mới. Đồng thời, các địa phương sẽ phải cập nhật quy hoạch, phương án, kế hoạch phòng cháy chữa cháy cứu hộ phù hợp với nội dung luật mới.
Hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật cũng sẽ được tăng cường, nhất là ở cấp cơ sở, giúp người dân dễ tiếp cận, hiểu cũng như thực hiện đúng quy định của pháp luật.
Việc hợp nhất Luật Phòng cháy Chữa cháy năm 2023 rồi cả ban hành Luật mới năm 2024 thể hiện bước đi chiến lược trong hiện đại hóa hệ thống pháp luật về an toàn cháy nổ cứu hộ cứu nạn tại Việt Nam. Với cách tiếp cận toàn diện, cụ thể, thực tiễn vậy nên hai văn bản pháp luật này không chỉ củng cố nền tảng pháp lý còn tạo đòn bẩy để nâng cao hiệu quả thực thi trong thực tế. Việc hiểu với tuân thủ các quy định mới không chỉ là trách nhiệm pháp lý còn là hành động thiết thực vì sự an toàn chung của toàn xã hội.