Văn bản quy phạm pháp luật là dạng văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm thiết lập quy tắc xử sự chung có tính bắt buộc đối với các chủ thể trong xã hội. Nhờ có văn bản này hoạt động cá nhân tổ chức trở nên thống nhất và dễ kiểm soát hơn vì mọi người phải tuân thủ theo quy định đã được ghi trong đó
Văn bản quy phạm pháp luật trong tiếng Anh
Khái niệm này được dịch là Legal Normative Document hoặc Public Legal Document tùy ngữ cảnh chuyên môn. Đây là thuật ngữ dùng để chỉ các văn bản có nội dung mang tính bắt buộc chung như luật nghị định thông tư.
Đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật
Một là tính chung phải áp dụng đối với nhiều chủ thể chứ không chỉ một cá nhân hay tổ chức nhất định. Hai là nó có tính trừu tượng tập trung vào hành vi trong nhiều trường hợp chứ không nêu tên cụ thể. Ba là được ban hành bởi cơ quan được nhà nước giao quyền như quốc hội chính phủ bộ ngành hoặc hội đồng nhân dân. Bốn là nó có hiệu lực bắt buộc cưỡng chế đảm bảo quy phạm được thực hiện trong thực tế.
Có bao nhiêu loại văn bản quy phạm pháp luật
Thông thường văn bản quy phạm pháp luật được chia thành hai nhóm chính. Nhóm thứ nhất là văn bản cấp luật do cơ quan lập pháp cao nhất ban hành như luật và pháp lệnh. Nhóm thứ hai là văn bản dưới luật do cơ quan hành pháp ban hành như nghị định thông tư quyết định.
Những loại văn bản quy phạm pháp luật phổ biến
Dưới đây là 15 loại văn bản được sử dụng thường xuyên trong hệ thống pháp luật của Việt Nam
-
Luật do quốc hội ban hành
-
Pháp lệnh do quốc hội hoặc ủy ban thường vụ quốc hội ban hành
-
Nghị quyết có nội dung quy phạm pháp luật
-
Hiến pháp là văn bản cơ bản nhất
-
Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính
-
Nghị định do chính phủ ban hành để hướng dẫn thi hành luật
-
Quyết định của thủ tướng chính phủ
-
Thông tư do bộ hoặc cơ quan ngang bộ ban hành
-
Quyết định do bộ trưởng hoặc thủ trưởng cơ quan ngang bộ ban hành
-
Quyết định của chủ tịch hội đồng nhân dân tỉnh thành phố
-
Quyết định của ủy ban nhân dân cấp tỉnh
-
Quy chế do cơ quan nhà nước ban hành trong nội bộ
-
Chỉ thị của cơ quan nhà nước có thẩm quyền
-
Nghị quyết của hội đồng nhân dân cấp tỉnh
-
Nghị quyết của ủy ban thường vụ quốc hội khi điều chỉnh quan hệ xã hội
Hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật
Hiệu lực của văn bản là khả năng quy phạm pháp luật trong văn bản đó được áp dụng sau khi văn bản có hiệu lực. Văn bản cần được công bố trên cổng thông tin điện tử chính thức hoặc trên công báo để trở thành có hiệu lực.
Yếu tố xác định hiệu lực của văn bản
Văn bản có hiệu lực khi đáp ứng đủ các điều kiện như do đúng cơ quan có thẩm quyền ban hành nội dung không mâu thuẫn với văn bản cấp cao hơn và được công bố rộng rãi theo quy định. Việc công bố chính là dấu hiệu để cơ quan thực thi và người dân biết sự tồn tại của văn bản.
Tra cứu hiệu lực văn bản quy phạm pháp luật
Để xác định văn bản còn hiệu lực hay không bạn có thể tra cứu thông qua cổng thông tin điện tử của quốc hội chính phủ hoặc cổng thông tin của bộ ngành. Các công cụ này sẽ hiển thị tình trạng văn bản như còn hiệu lực hết hiệu lực hoặc đã bị sửa đổi bổ sung.
Thế nào là văn bản đã hết hiệu lực
Văn bản mất hiệu lực khi bị thay thế hoặc bãi bỏ bởi văn bản khác có chất lượng pháp lý tương đương hoặc cao hơn. Một văn bản được xác định hết hiệu lực nếu ghi rõ trong văn bản mới là bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần nội dung của văn bản cũ hoặc khi thời gian hiệu lực được ấn định đã trôi qua.
Ví dụ cụ thể về văn bản quy phạm pháp luật
Ví dụ luật doanh nghiệp do quốc hội ban hành điều chỉnh việc thành lập quản lý đình chỉ hoạt động của doanh nghiệp trên toàn quốc. Nghị định hướng dẫn thi hành luật doanh nghiệp do chính phủ ban hành giúp chi tiết hóa quy trình đăng ký thành lập doanh nghiệp. Thông tư do bộ kế hoạch đầu tư ban hành hướng dẫn mẫu đơn giấy phép đầu tư.
Tại sao cần hiểu rõ loại hình và hiệu lực của văn bản
Hiểu rõ loại văn bản và hiệu lực giúp bạn biết đúng cách áp dụng quy phạm pháp luật trong thực tiễn thi hành nhiệm vụ. Nếu áp dụng nhầm văn bản hết hiệu lực hoặc văn bản không đúng thẩm quyền thì có thể dẫn đến sai sót về cơ sở pháp lý và ảnh hưởng quyền lợi người dân tổ chức.
Cách kiểm tra xem văn bản còn hiệu lực hay không
Khi xác minh một văn bản hãy vào trang cổng thông tin chính thức như cổng của quốc hội hoặc bộ ngành tìm kiếm theo số hiệu và ngày ban hành. Kết quả tra cứu sẽ cho bạn biết văn bản đã có văn bản thay thế hay bổ sung hay thời gian hiệu lực đã hết.
Nắm bắt khái niệm văn bản quy phạm pháp luật hiểu đúng về phân loại hiệu lực và cách tra cứu là yếu tố quan trọng cho bất kỳ người học ngành luật. Đây là nền tảng giúp bạn làm việc an toàn theo pháp luật và tránh sử dụng văn bản không còn giá trị. Nếu bạn cần giải thích thêm về việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật trong trường hợp cụ thể hãy để lại yêu cầu để mình hỗ trợ thêm trong bài viết kế tiếp ấy.