Trong đời sống xã hội hiện đại các giao dịch dân sự diễn ra liên tục từ những hoạt động nhỏ như vay mượn, thuê mướn đến những hợp đồng kinh doanh có giá trị lớn. Tuy nhiên không phải mọi giao dịch đều diễn ra suôn sẻ đúng quy định pháp luật. Vi phạm pháp luật dân sự là một hiện tượng phổ biến mà nếu không được nhận diện và xử lý đúng sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ vi phạm luật dân sự là gì, các hành vi cụ thể, ví dụ minh họa, cách xử lý theo quy định hiện hành.
Vi phạm pháp luật dân sự là gì
Vi phạm pháp luật dân sự là hành vi của cá nhân, tổ chức không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ dân sự theo quy định pháp luật hoặc theo thỏa thuận giữa các bên. Đây có thể là hành vi cố ý hoặc vô ý, nhưng đều dẫn đến hậu quả là xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của bên còn lại trong quan hệ dân sự.
Ví dụ điển hình là không thanh toán tiền đúng hạn theo hợp đồng, không giao tài sản theo cam kết, hủy bỏ hợp đồng một cách trái pháp luật.
Theo nguyên tắc của Bộ luật Dân sự, bên có hành vi vi phạm nghĩa vụ dân sự có thể bị yêu cầu bồi thường thiệt hại, trả lại tài sản, chịu phạt vi phạm nếu có thỏa thuận trước đó.
Các hành vi vi phạm pháp luật dân sự phổ biến
Vi phạm pháp luật dân sự có thể xảy ra trong nhiều hoàn cảnh, dưới nhiều hình thức khác nhau. Một số hành vi thường gặp bao gồm
-
Không thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo hợp đồng mua bán, vay nợ, thuê tài sản
-
Giao dịch dân sự trái với quy định pháp luật hoặc vi phạm đạo đức xã hội
-
Hủy bỏ hợp đồng không đúng quy trình hoặc không có lý do chính đáng
-
Xâm phạm quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản của người khác
-
Không thực hiện nghĩa vụ bảo hành, sửa chữa theo cam kết
-
Vi phạm nghĩa vụ bồi thường thiệt hại trong quan hệ dân sự
Mỗi hành vi nêu trên đều có thể dẫn đến tranh chấp dân sự và buộc người vi phạm phải chịu hậu quả pháp lý tương ứng.
Ví dụ về vi phạm pháp luật dân sự
-
A và B ký hợp đồng thuê nhà trong vòng 12 tháng. Sau 3 tháng, B tự ý chấm dứt hợp đồng mà không báo trước và không bồi thường. Đây là hành vi vi phạm nghĩa vụ hợp đồng và A có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
-
C vay của D 100 triệu đồng theo hợp đồng vay tài sản có kỳ hạn trả vào tháng 12. Đến hạn, C không trả mà cũng không có lý do chính đáng. Đây là hành vi không thực hiện nghĩa vụ thanh toán, có thể bị kiện ra Tòa án.
-
E ký hợp đồng mua xe từ F, nhưng F giao xe không đúng chủng loại và không chịu đổi trả. Hành vi này vi phạm nghĩa vụ hợp đồng về đối tượng giao dịch.
-
G chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho H bằng văn bản không công chứng. Sau đó phát sinh tranh chấp do G tiếp tục bán lô đất cho người khác. Đây là vi phạm điều kiện về hình thức giao dịch dân sự, có thể khiến hợp đồng vô hiệu.
Phạt vi phạm hợp đồng theo luật dân sự
Phạt vi phạm là một trong các biện pháp xử lý vi phạm nghĩa vụ dân sự, được quy định tại Bộ luật Dân sự 2015. Phạt vi phạm là khoản tiền mà bên vi phạm phải trả cho bên bị vi phạm theo mức phạt đã được thỏa thuận trong hợp đồng.
Một số điểm cần lưu ý
-
Phạt vi phạm chỉ có hiệu lực khi các bên có thỏa thuận trước bằng văn bản
-
Mức phạt do các bên tự quyết định, không vượt quá giới hạn nếu có luật chuyên ngành quy định
-
Phạt vi phạm khác với bồi thường thiệt hại và hai biện pháp này có thể áp dụng đồng thời nếu có cơ sở
Ví dụ, trong hợp đồng thuê nhà, hai bên thỏa thuận nếu bên thuê tự ý chấm dứt hợp đồng thì phải nộp phạt 10 triệu đồng. Khi vi phạm xảy ra, bên cho thuê có quyền yêu cầu khoản phạt này ngoài thiệt hại thực tế phát sinh.
Giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của pháp luật
Theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự có mục đích hoặc nội dung vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội thì vô hiệu. Điều cấm là những quy định của pháp luật không cho phép chủ thể thực hiện hành vi nhất định nhằm bảo vệ lợi ích công cộng, trật tự xã hội.
Một số ví dụ về giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của pháp luật
-
Hợp đồng mua bán ma túy, vũ khí, hàng cấm
-
Hợp đồng cho thuê nhà để sử dụng làm nơi chứa chấp mại dâm
-
Giao dịch dân sự nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính với Nhà nước
-
Giao dịch chuyển nhượng đất rừng đặc dụng khi không được phép
Các giao dịch như vậy sẽ bị tuyên vô hiệu và các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Bên có lỗi còn có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy mức độ nghiêm trọng.
Vi phạm pháp luật dân sự là một thực tế không thể tránh khỏi trong quá trình vận hành xã hội. Tuy nhiên nhận diện rõ các hành vi vi phạm, hiểu được hệ quả pháp lý cũng như cách xử lý hợp pháp sẽ giúp các cá nhân, tổ chức chủ động phòng ngừa bảo vệ quyền lợi của mình. Đồng thời khi soạn thảo hợp đồng hay thực hiện giao dịch dân sự cần đặc biệt chú ý đến nội dung, hình thức, cam kết giữa các bên để tránh rơi vào tình trạng tranh chấp không đáng có.