Thuế là nguồn thu chủ yếu để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng an ninh. Để đảm bảo việc thu thuế công bằng, minh bạch hiệu quả cần có một khung pháp lý thống nhất rõ ràng. Đáp ứng yêu cầu đó ngày 29 tháng 11 năm 2006 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Luật Quản lý thuế số 78/2006/QH11. Là văn bản đầu tiên hệ thống hóa toàn bộ các quy định về quản lý thuế ở Việt Nam tạo nền tảng pháp lý cho việc quản lý các loại thuế cùng các khoản thu khác của ngân sách nhà nước.
Luật Quản lý thuế là gì
Luật Quản lý thuế là văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội ban hành, điều chỉnh các vấn đề liên quan đến quản lý thuế bao gồm cả nghĩa vụ và quyền của người nộp thuế, quyền hạn của cơ quan thuế và các quy trình, thủ tục quản lý. Trước khi có luật này, các nội dung về quản lý thuế thường được quy định rải rác trong nhiều văn bản khác nhau, gây khó khăn trong áp dụng thực tế.
Luật Quản lý thuế số 78/2006/QH11 ra đời nhằm tập hợp, thống nhất các nguyên tắc cơ bản trong hoạt động quản lý thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế, đồng thời tăng cường hiệu quả quản lý của cơ quan thuế.
Thời điểm có hiệu lực và bối cảnh ra đời
Luật được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 10 thông qua vào ngày 29 tháng 11 năm 2006 bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2007. Là thời kỳ Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng vào kinh tế quốc tế, chuẩn bị gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Nhu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật, trong đó có pháp luật thuế, trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Luật Quản lý thuế năm 2006 chính là bước đi đầu tiên, mở đường cho một hệ thống thuế hiện đại, phù hợp với thông lệ quốc tế cam kết hội nhập.
Nội dung chính của Luật Quản lý thuế
Luật Quản lý thuế 78/2006/QH11 có kết cấu chặt chẽ, khoa học bao gồm nhiều chương với hàng chục điều khoản cụ thể. Dưới đây là những nội dung cốt lõi nhất
Đăng ký, kê khai và nộp thuế
Luật quy định mọi tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp thuế phải đăng ký mã số thuế với cơ quan thuế. Sau khi có mã số, người nộp thuế sẽ thực hiện kê khai thuế theo định kỳ, đúng mẫu biểu cùng thời gian quy định. Đây là trách nhiệm bắt buộc và là bước đầu tiên để thực hiện nghĩa vụ thuế.
Việc nộp thuế được quy định dựa trên nguyên tắc tự tính, tự khai, tự chịu trách nhiệm. Cơ quan thuế có trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu xử lý nếu phát hiện vi phạm.
Ấn định thuế
Trong một số trường hợp đặc biệt, như người nộp thuế không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ khai thuế, cơ quan thuế có quyền ấn định số tiền thuế phải nộp. Việc ấn định dựa trên dữ liệu, thông tin có sẵn và tuân thủ các nguyên tắc nhất định nhằm đảm bảo khách quan, minh bạch.
Miễn, giảm, hoàn thuế
Luật cũng quy định các trường hợp được miễn, giảm thuế như thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn bất khả kháng gây thiệt hại lớn cho người nộp thuế. Bên cạnh đó là các chính sách ưu đãi về thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực ưu tiên hoặc địa bàn khó khăn.
Hoàn thuế được thực hiện khi người nộp thuế nộp thừa, thuộc đối tượng được hoàn như doanh nghiệp xuất khẩu, dự án đầu tư được miễn thuế.
Cưỡng chế thi hành nghĩa vụ thuế
Nếu người nộp thuế cố tình không thực hiện nghĩa vụ, cơ quan thuế có thể áp dụng các biện pháp cưỡng chế như khấu trừ tài khoản ngân hàng, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản, đề nghị cơ quan công an xử lý hình sự nếu hành vi có dấu hiệu phạm tội.
Xử phạt vi phạm hành chính về thuế
Người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính theo mức độ sai phạm. Các hình thức xử phạt bao gồm phạt tiền, truy thu thuế, tính lãi chậm nộp, ngoài ra còn có thể bị đình chỉ hoạt động kinh doanh trong một số trường hợp nghiêm trọng.
Khiếu nại, tố cáo và giải quyết tranh chấp
Luật tạo điều kiện để người nộp thuế có quyền khiếu nại, tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ thuế hay quyết định hành chính không đúng. Cơ quan có thẩm quyền phải giải quyết khiếu nại trong thời hạn nhất định, bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người dân.
Giá trị và ý nghĩa thực tiễn
Luật Quản lý thuế 78/2006/QH11 là bước đi quan trọng trong việc hiện đại hóa ngành thuế Việt Nam. Với nguyên tắc lấy người nộp thuế làm trung tâm, luật này hướng tới một hệ thống thuế minh bạch, dễ thực hiện dễ giám sát.
Đối với người dân, luật giúp nâng cao nhận thức về nghĩa vụ thuế tạo điều kiện thuận lợi hơn trong khai báo nộp thuế. Đối với Nhà nước luật tạo ra công cụ quản lý chặt chẽ, giảm thiểu thất thu tăng cường kỷ luật ngân sách.
Thay đổi và cập nhật sau này
Tuy Luật 78/2006/QH11 đã đặt nền móng vững chắc, nhưng trong quá trình áp dụng, nhiều điểm đã trở nên không còn phù hợp với thực tiễn phát triển. Chính vì vậy Quốc hội đã ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều vào năm 2012, sau đó là Luật Quản lý thuế mới năm 2019, thay thế toàn bộ luật cũ.
Tuy đã hết hiệu lực nhưng Luật Quản lý thuế 2006 vẫn có ý nghĩa lịch sử là nền tảng cho các cải cách thuế sau này.
Hiểu với thực hiện đúng Luật Quản lý thuế là nghĩa vụ cũng như quyền lợi của mỗi công dân với tổ chức. Luật Quản lý thuế số 78/2006/QH11 dù đã được thay thế nhưng vẫn là dấu mốc pháp lý quan trọng trong tiến trình xây dựng một hệ thống thuế công bằng hiệu quả tại Việt Nam. Nhận thức đúng rồi thực hiện nghiêm túc cùng đồng hành cùng Nhà nước trong nghĩa vụ thuế chính là cách góp phần xây dựng đất nước ngày càng phát triển, văn minh, thịnh vượng.