Quốc hội đã thông qua Luật Công chứng số 46 năm 2024 khóa XV tại kỳ họp thứ 8 diễn ra ngày 26 tháng 11 năm 2024 và luật này sẽ có hiệu lực thi hành chính thức từ ngày 1 tháng 7 năm 2025 Luật mới cập nhật toàn bộ những quy định về công chứng viên tổ chức hành nghề thủ tục công chứng và công tác quản lý nhà nước đảm bảo phù hợp với yêu cầu phát triển pháp luật và thực tiễn xã hội.
Luật Công chứng 2014 gồm 10 chương khoảng 81 điều đã thay thế Luật 2006 nhưng qua thời gian xu hướng chuyển đổi số và hội nhập yêu cầu hệ thống công chứng không chỉ hoàn thiện hơn mà còn đổi mới phương thức thực hiện Luật 2024 gồm tám chương với 76 điều nêu rõ cơ bản nguyên tắc công chứng hình thái mới trách nhiệm pháp lý và nhiều nội dung thay đổi quan trọng.
Các điểm mới nổi bật của Luật 2024
Trong số các điểm mới thì công chứng điện tử được nhấn mạnh là bước phát triển quan trọng Luật lần đầu tiên quy định rõ công chứng điện tử bao gồm xác thực hồ sơ ký số giao dịch điện tử và lưu trữ dữ liệu số tùy theo quy định cụ thể khi luật có hiệu lực Luật cũng quy định rõ hình thức này được áp dụng trên toàn quốc kể từ khi luật chính thức có hiệu lực.
Một thay đổi khác là về điều kiện và đào tạo nghề công chứng năm 2024 đã thống nhất thời gian tập sự hành nghề là 12 tháng cho tất cả người tập sự không còn áp dụng chính sách miễn đào tạo đối với những người có kinh nghiệm như thẩm phán hoặc kiểm sát viên Luật cũng tăng yêu cầu về trình độ người đăng ký bổ nhiệm phải có bằng cử nhân luật ít nhất và không quá 70 tuổi.
Luật mới bổ sung quy định về người hướng dẫn tập sự hành nghề công chứng phải có tối thiểu hai năm kinh nghiệm hoạt động vụ cụ thể Luật cũng quy định rõ thủ tục tạm đình chỉ miễn nhiệm và phục hồi tư cách công chứng viên tạo khung pháp lý chặt chẽ đảm bảo rằng những cá nhân không đủ điều kiện sẽ không được hành nghề.
Riêng với tổ chức hành nghề Luật làm rõ phạm vi hoạt động công chứng viên tại địa phương trừ những trường hợp đặc biệt như di chúc thỏa thuận tài sản của vợ chồng ủy quyền liên quan nhà đất hoặc từ chối nhận di sản thì công chứng viên vẫn có thể cư trú tại nhà.
Bổ sung quy định xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia về công chứng giúp tra cứu lịch sử công chứng và giảm thiểu rủi ro trùng lặp lưu hồ sơ công chứng viên mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp và tổ chức hành nghề cũng phải tuân thủ luật cụ thể về mức độ trách nhiệm bồi thường nếu xảy ra sai sót.
Hiệu lực thi hành và cơ chế chuyển tiếp
Luật Công chứng 2024 có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 7 năm 2025 đồng thời thay thế Luật Công chứng số 53 năm 2014 và các văn bản sửa đổi bổ sung như Luật sửa đổi một số điều liên quan đến quy hoạch năm 2018 và Luật Giá năm 2023 Trừ một số nội dung được quy định tại điều khoản chuyển tiếp vẫn tiếp tục hiệu lực cho đến khi được thay thế cụ thể.
Người đã hoàn thành khóa đào tạo theo Luật 2014 trước ngày luật có hiệu lực vẫn được đăng ký tập sự hành nghề theo luật mới đã được sửa đổi Luật cũng quy định rõ thời gian tối đa công chứng viên quá 70 tuổi vẫn được hành nghề thêm hai năm để đảm bảo trách nhiệm bàn giao công việc.
Các văn phòng công chứng được thành lập trước khi Luật 2024 có hiệu lực bắt buộc phải hoàn thiện điều lệ và đăng ký lại hoạt động trong vòng ba tháng sau ngày 1 tháng 7 năm 2025 để tiếp tục hoạt động song song luật chuyển tiếp điều chỉnh một số quy định thành viên hợp danh vốn bị ảnh hưởng.
So sánh Luật 2014 và Luật 2024
Về mô hình áp dụng Luật 2014 gồm 10 chương 81 điều với nhiều quy định hỗ trợ công chứng viên và tổ chức hành nghề thì Luật 2024 tinh gọn còn 8 chương 76 điều nhấn mạnh chuyển đổi số và phát triển hệ thống dữ liệu.
Luật 2024 xây dựng khung pháp lý rõ ràng hơn cho công chứng điện tử Luật 2014 chưa có quy định cụ thể này.
Quy trình đào tạo Luật 2014 nới lỏng miễn đào tạo với một số đối tượng Luật 2024 quy định thống nhất không miễn và kéo dài thời gian tập sự 12 tháng.
Về phạm vi hoạt động Luật 2024 bổ sung phân biệt công chứng tại trụ sở và ngoại trụ sở trong trường hợp đặc biệt và xác định rõ ràng các loại giao dịch bất động sản công chứng viên chỉ được hành nghề trong tỉnh nơi văn phòng đặt trụ sở.
Luật mới tăng cường trách nhiệm nghề nghiệp bằng bảo hiểm bắt buộc và trách nhiệm bồi thường trong khi Luật trước chỉ khuyến khích bảo hiểm.
Luật 2024 đưa ra quy định chi tiết về tạm đình chỉ miễn nhiệm và đặt ra tuổi giới hạn khi hành nghề là 70 và thêm thời gian chuyển tiếp giúp giảm khó khăn cho công chứng viên lớn tuổi.
Tác động của Luật 2024 đối với hoạt động công chứng
Luật Công chứng 2024 đánh dấu bước ngoặt khi thúc đẩy toàn bộ ngành công chứng chuyển đổi số để di chuyển phù hợp với xu hướng phát triển Luật pháp lý hóa công chứng điện tử giúp người dân và doanh nghiệp có thể thực hiện giao dịch nhanh gọn không cần đến trụ sở truyền thống.
Với hệ thống dữ liệu công chứng quốc gia mọi văn bản giao dịch được lưu trữ và tra cứu dễ dàng hơn hạn chế trùng lặp gian lận tạo ra môi trường minh bạch có lợi cho cả bên giao dịch và cơ quan quản lý.
Sự thay đổi trong quy trình đào tạo và tập sự giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực công chứng viên đồng thời công bằng với mọi đối tượng tham gia.
Việc quy định trách nhiệm nghề nghiệp rõ ràng hơn giúp người dân yên tâm giao dịch nếu xảy ra sai sót Luật mới cũng củng cố niềm tin cho người sử dụng dịch vụ công chứng.
Luật Công chứng 2024 là văn bản pháp lý mang tính đột phá về chuyển đổi số minh bạch trách nhiệm và chuyên nghiệp hóa ngành công chứng Việt Nam Luật đánh dấu bước tiến mới khi xây dựng một hệ thống pháp lý hiện đại hỗ trợ thanh toán điện tử lưu trữ toàn vẹn hồ sơ công chứng và giải quyết cao rủi ro gian lận.
Sự khác biệt so với Luật 2014 không chỉ ở số chương số điều mà còn nằm trong tư duy đổi mới toàn diện từ tổ chức đào tạo đào tạo nghề nhân sự hoạt động đến trách nhiệm pháp lý người hành nghề và người sử dụng dịch vụ Công chứng viên tổ chức hành nghề cơ quan quản lý và người dân đều cần nắm vững luật mới để triển khai hiệu quả trong thực tế.