Điện ảnh Mỹ từ lâu đã là nơi phản ánh sâu sắc các vấn đề pháp lý thông qua những bộ phim đậm chất kịch tính. Trong đó dòng phim được gọi là lách luật kiểu Mỹ là thể loại đặc biệt mang phong cách riêng vừa thể hiện cuộc đấu trí trong hệ thống tư pháp vừa khai thác yếu tố bất quy tắc của các nhân vật chính. Thường không hoàn toàn tuân thủ pháp luật mà chọn cách xoay sở trong vùng xám để đạt được công lý theo cách riêng của mình. Bài viết này sẽ đưa người xem đến gần hơn với loại hình phim hấp dẫn này thông qua việc phân tích các tác phẩm tiêu biểu mô tả đặc trưng nội dung lý giải vì sao nó trở nên cuốn hút.
Lách luật trên phim ảnh không đồng nghĩa với phi pháp
Khi nhắc đến lách luật không ít người mặc định đây là hành vi tiêu cực. Tuy nhiên trong bối cảnh điện ảnh thuật ngữ này dùng để mô tả những nhân vật chính sử dụng kiến thức pháp lý sắc bén để tìm kiếm công lý theo cách không truyền thống. Họ không vi phạm luật một cách trắng trợn mà vận dụng luật một cách linh hoạt khai thác kẽ hở cùng với mâu thuẫn trong hệ thống để đạt mục tiêu bảo vệ người vô tội lật đổ kẻ quyền lực hay phơi bày những sai sót trong ngành tư pháp.
Chính cách tiếp cận đó giúp dòng phim này mang màu sắc khác biệt tạo nên sức hút đặc trưng. Người xem bị cuốn vào từng vụ án không chỉ vì diễn biến gay cấn mà còn vì quá trình nhân vật vượt qua giới hạn luật định phản ánh sự đấu tranh giữa lý tưởng với hiện thực xã hội.
Những phim tiêu biểu đại diện cho phong cách lách luật kiểu Mỹ
Trong số các tác phẩm nổi bật không thể không nhắc đến những series đã trở thành biểu tượng cho thể loại này. Mỗi bộ phim mang một phong cách riêng nhưng đều có chung điểm là nhân vật chính sẵn sàng dùng mọi chiến thuật để chiến thắng trong trận chiến pháp lý.
Một trong những cái tên tiêu biểu là How to Get Away with Murder. Tác phẩm này theo chân một nữ giáo sư luật và nhóm sinh viên tài năng bị cuốn vào hàng loạt vụ án giết người. Nhân vật chính không ngần ngại thao túng chứng cứ lợi dụng sự chồng chéo pháp luật để bảo vệ thân chủ với bản thân. Từng tập là một lớp lang phức tạp của luật pháp, tâm lý, đạo đức đan xen.
Một tác phẩm khác là Suits kể về luật sư thiên tài Harvey Specter và cộng sự Mike Ross, người hành nghề mà không có bằng luật. Họ dùng kỹ năng đàm phán, trí nhớ siêu phàm cùng chiến lược cao tay để thắng kiện dù đôi khi phương pháp của họ không chính thống. Suits nổi bật với phong cách đối thoại sắc bén, thời trang lịch lãm, những màn tranh luận tòa án gay gắt nhưng đầy tính chiến thuật.
The Lincoln Lawyer là đại diện mới cho thể loại này với câu chuyện về luật sư chuyên bảo vệ người vô tội làm việc từ chiếc xe Lincoln. Nhân vật chính không ngần ngại đối đầu với hệ thống tư pháp bất công bằng việc lách luật hợp lý sử dụng các bằng chứng tưởng như vô giá trị để lật ngược thế cờ.
Gần đây Presumed Innocent là một loạt phim khai thác sâu tâm lý công tố viên bị cáo buộc giết người. Nhân vật chính phải sử dụng toàn bộ hiểu biết luật pháp để tự bào chữa. Phim đào sâu yếu tố đạo đức cùng xung đột nội tâm phơi bày mặt tối của ngành tư pháp qua lối kể chuyện giàu kịch tính.
Đặc điểm nổi bật của dòng phim lách luật kiểu Mỹ
Điểm nổi bật đầu tiên của thể loại này là nhân vật trung tâm luôn có cá tính mạnh, hành động khác thường sở hữu tư duy vượt khuôn mẫu. Họ không đơn thuần là người chấp pháp mà là chiến binh trong trận chiến công lý, nơi mọi quy tắc đều có thể bị bẻ cong nếu cần thiết.
Kịch bản trong các bộ phim thuộc dòng này thường có cấu trúc nhiều lớp gài cắm chi tiết pháp lý chặt chẽ. Mỗi tập phim như một vụ án nhỏ, nơi nhân vật chính phải vận dụng logic cả kỹ năng với cả cảm xúc để tháo gỡ tình huống. Điểm mạnh của thể loại này nằm ở tính căng thẳng liên tục và những cú bẻ lái bất ngờ.
Một điểm nữa khiến dòng phim này hấp dẫn là khả năng phản ánh thực trạng xã hội. Thông qua các vụ án phim lột tả mặt tối của quyền lực, sự tha hóa của pháp luật bất công giai cấp cùng sự phức tạp trong đời sống con người. Từ đó phim đặt ra câu hỏi đạo đức về ranh giới giữa công lý với pháp luật giữa đúng sai với hợp pháp.
Tác động đến nhận thức xã hội với giá trị nghệ thuật
Phim lách luật kiểu Mỹ không chỉ mang tính giải trí mà còn tạo ảnh hưởng lớn đến cách nhìn của công chúng với ngành tư pháp. Người xem sau khi theo dõi thường có cảm giác hiểu hơn về quy trình xét xử cùng quyền lợi của bị cáo với cách hệ thống có thể bị lợi dụng hay sai sót.
Tuy nhiên thể loại này cũng bị chỉ trích vì có thể tạo ấn tượng sai lệch về nghề luật. Không phải lúc nào luật sư hoặc công tố viên cũng có thể thao túng hệ thống như trong phim. Một số tình tiết được phóng đại để tăng tính hấp dẫn. Do đó khi xem khán giả cũng cần giữ thái độ khách quan hiểu rằng điện ảnh là sự sáng tạo có chọn lọc.
Từ góc độ nghệ thuật dòng phim này cho phép biên kịch với đạo diễn thể hiện khả năng xây dựng tình tiết đa tầng phát triển nhân vật có chiều sâu dẫn dắt câu chuyện qua các nút thắt cao trào. Cũng là sân chơi cho diễn viên thể hiện năng lực qua các vai nội tâm phức tạp.
Phim lách luật kiểu Mỹ là một thể loại độc đáo kết hợp giữa pháp lý với điều tra hay hành động rồi cả tâm lý xã hội. Những bộ phim như How to Get Away with Murder, Suits, The Lincoln Lawyer hay Presumed Innocent không chỉ hấp dẫn ở tình tiết còn khiến người xem suy ngẫm về bản chất công lý.
Việc lách luật trong phim không phải để cổ súy cho hành vi sai trái mà để nhấn mạnh rằng không phải lúc nào công lý cũng nằm trong khuôn khổ của luật pháp. Sự đấu tranh của nhân vật chính giúp người xem nhận ra rằng điều đúng đắn không phải lúc nào cũng hợp pháp rồi cả điều hợp pháp không phải lúc nào cũng đúng đắn.