Việc làm là một trong những trụ cột cơ bản của phát triển kinh tế xã hội an sinh quốc gia. Ở Việt Nam Luật việc làm giữ vai trò quan trọng trong điều chỉnh các mối quan hệ giữa người lao động, người sử dụng lao động với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Từ khi Luật số 38 được ban hành vào năm 2013 đến nay hệ thống pháp luật việc làm đã trải qua những bước hoàn thiện rõ rệt phù hợp với xu thế phát triển của thị trường lao động. Bài viết này sẽ điểm lại những nội dung cơ bản phân tích hiệu lực pháp lý hiện hành dự báo tác động từ những thay đổi sắp tới.
Luật số 38 năm 2013 nền tảng pháp lý đầu tiên điều chỉnh việc làm độc lập
Trước năm 2013, các quy định về việc làm được lồng ghép rải rác trong nhiều văn bản khác nhau, đặc biệt là Bộ luật lao động. Nhận thấy tầm quan trọng của việc làm trong việc phát triển bền vững và ổn định xã hội, Quốc hội đã thông qua Luật việc làm số 38 vào cuối năm 2013, có hiệu lực thi hành từ ngày đầu tiên của năm 2015.
Luật này bao gồm các nội dung trọng yếu như chính sách hỗ trợ tạo việc làm, phát triển thị trường lao động, dịch vụ việc làm, đánh giá kỹ năng nghề, bảo hiểm thất nghiệp. Điểm đặc biệt là lần đầu tiên, Việt Nam có một văn bản luật độc lập chuyên biệt để điều chỉnh lĩnh vực việc làm, qua đó hình thành khung pháp lý tương đối đầy đủ thống nhất.
Hiệu lực và tính pháp lý của Luật năm 2013 đến nay
Luật việc làm 2013 vẫn đang còn hiệu lực thi hành cho đến thời điểm hiện tại. Đây là văn bản nền tảng đang được áp dụng cho các hoạt động liên quan đến tuyển dụng, hỗ trợ đào tạo nghề, bảo hiểm thất nghiệp vận hành các trung tâm dịch vụ việc làm trên toàn quốc. Mặc dù đã có nhiều văn bản hướng dẫn và nghị định chi tiết được ban hành để bổ sung, nhưng văn bản luật này vẫn chưa bị thay thế hoàn toàn.
Các nội dung như hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm, quyền và nghĩa vụ của người lao động khi nghỉ việc, điều kiện để hưởng trợ cấp thất nghiệp vẫn đang dựa trên khung pháp lý của luật này. Do vậy việc hiểu vận dụng Luật việc làm 2013 là cần thiết đối với cả người lao động và doanh nghiệp trong giai đoạn hiện hành.
Văn bản hợp nhất năm 2024 chuẩn hóa nội dung và cấu trúc
Nhằm thuận tiện trong việc áp dụng và tra cứu pháp luật, Văn phòng Quốc hội đã ban hành văn bản hợp nhất Luật việc làm vào năm 2024. Văn bản này có số hiệu 15 và được ký vào tháng chín, giúp tổng hợp các nội dung gốc với phần sửa đổi bổ sung từ các luật khác liên quan. Văn bản hợp nhất có cấu trúc gồm tám chương và năm mươi lăm điều, bao quát đầy đủ nội dung cần thiết trong quản lý lao động.
Với việc hợp nhất các quy định rải rác, văn bản này không chỉ giúp cán bộ thực thi pháp luật dễ dàng hơn trong việc áp dụng mà còn giúp người dân, người sử dụng lao động hiểu rõ quyền nghĩa vụ của mình. Đây là bước đi quan trọng để chuẩn bị cho việc chuyển đổi sang một văn bản luật mới, toàn diện hơn trong tương lai gần.
Sửa đổi năm 2025 và hiệu lực từ năm 2026
Ngày 16 tháng 6 năm 2025, Quốc hội đã thông qua Luật việc làm sửa đổi với tỷ lệ tán thành rất cao. Văn bản này dự kiến sẽ có hiệu lực từ đầu năm 2026 và thay thế toàn bộ luật hiện hành. So với luật năm 2013, luật sửa đổi có nhiều điểm cập nhật đáng chú ý, phù hợp hơn với bối cảnh thị trường lao động đã có nhiều thay đổi trong thập niên qua.
Các nội dung mới được đưa vào bao gồm hỗ trợ lao động trong bối cảnh chuyển đổi số, nâng cao chất lượng hệ thống thông tin thị trường lao động, tăng cường bảo vệ người lao động phi chính thức cải tiến điều kiện hưởng bảo hiểm thất nghiệp theo hướng linh hoạt và phù hợp hơn với thực tế.
Nội dung cơ bản của luật hiện hành
Dưới đây là một số nội dung đang được áp dụng trong Luật việc làm hiện hành
Thứ nhất là chính sách tạo việc làm. Nhà nước hỗ trợ thông qua tín dụng ưu đãi, đào tạo nghề, tư vấn việc làm xây dựng chương trình việc làm công cộng. Các nhóm được ưu tiên là thanh niên, người lao động nông thôn, người khuyết tật với phụ nữ tái hòa nhập thị trường lao động.
Thứ hai là hoạt động dịch vụ việc làm. Các trung tâm dịch vụ việc làm công lập và doanh nghiệp tư nhân hoạt động theo giấy phép được cấp, có chức năng tư vấn hướng nghiệp, giới thiệu việc làm cung cấp thông tin về thị trường lao động.
Thứ ba là đánh giá kỹ năng nghề. Người lao động có thể đăng ký tham gia đánh giá kỹ năng nghề quốc gia để nhận chứng chỉ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường lao động trong nước và quốc tế.
Thứ tư là bảo hiểm thất nghiệp. Người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp được hỗ trợ trợ cấp tài chính, học nghề tư vấn giới thiệu việc làm khi mất việc làm ngoài ý muốn. Điều kiện hưởng và mức trợ cấp được quy định rõ trong các văn bản hướng dẫn.
Tác động của luật hiện hành đến người lao động và doanh nghiệp
Với người lao động, luật tạo cơ hội tiếp cận chính sách hỗ trợ việc làm, tăng khả năng bảo vệ khi bị thất nghiệp đồng thời tạo điều kiện nâng cao kỹ năng nghề. Trong khi đó, doanh nghiệp được khuyến khích sử dụng lao động qua các chính sách ưu đãi, được hỗ trợ tuyển dụng qua hệ thống dịch vụ việc làm.
Cơ quan nhà nước có cơ sở pháp lý để giám sát hoạt động tuyển dụng, thống kê lao động ban hành kế hoạch phát triển thị trường lao động theo từng giai đoạn. Nhờ vậy, khả năng quản lý điều tiết thị trường lao động ngày càng được cải thiện.
Luật việc làm hiện hành vẫn đang là cơ sở pháp lý quan trọng điều chỉnh các hoạt động liên quan đến lao động với thị trường việc làm tại Việt Nam. Mặc dù đã có dự thảo và luật sửa đổi được thông qua vào năm 2025 nhưng cho đến hết năm 2025 Luật số 38 năm 2013 vẫn còn hiệu lực. Văn bản hợp nhất ban hành năm 2024 đã chuẩn hóa nội dung giúp tăng hiệu quả thực thi nâng cao nhận thức pháp luật trong cộng đồng.