Trong quá trình học tập với thực hành pháp luật kỹ năng xác định quan hệ pháp luật là một bước không thể thiếu. Là công việc nền tảng để xác định rõ đâu là mối liên hệ pháp lý giữa các bên từ đó xác định đúng thẩm quyền giải quyết, phạm vi tranh chấp, căn cứ áp dụng luật và cách lập luận. Qua các bài tập tình huống thực tế người học sẽ có cơ hội củng cố kiến thức nâng cao năng lực tư duy pháp lý.
Quan hệ pháp luật là gì và vai trò trong giải quyết vụ việc
Quan hệ pháp luật là mối quan hệ xã hội được điều chỉnh bởi quy phạm pháp luật, trong đó các bên tham gia có quyền và nghĩa vụ pháp lý nhất định. Quan hệ này chỉ phát sinh khi có sự kiện pháp lý nhất định xảy ra như hợp đồng, hành vi trái luật, sự việc khách quan.
Việc xác định đúng quan hệ pháp luật giúp
-
Xác định được các bên liên quan trong một tranh chấp hoặc một yêu cầu cụ thể
-
Phân định rõ phạm vi các quyền và nghĩa vụ pháp lý
-
Xác định đúng căn cứ áp dụng pháp luật
-
Đảm bảo việc giải quyết đúng thẩm quyền, đúng trình tự, thủ tục
-
Giúp xây dựng lập luận hợp lý, chặt chẽ trong quá trình xét xử hoặc giải quyết hành chính
Các bước xác định quan hệ pháp luật trong tình huống cụ thể
Để xác định đúng mối quan hệ pháp luật trong một tình huống, có thể thực hiện theo các bước như sau
Bước một xác định yêu cầu pháp lý của người có quyền lợi liên quan
Đây là căn cứ đầu tiên để nhận diện tính chất mối quan hệ. Người có yêu cầu có thể là nguyên đơn trong vụ kiện, người gửi đơn khiếu nại hành vi nào đó.
Bước hai xác định sự kiện pháp lý đã diễn ra
Sự kiện này có thể là hành vi ký hợp đồng, hành vi xâm phạm quyền, một quyết định hành chính, một cái chết, sự sinh ra, tai nạn…
Bước ba xác định chủ thể liên quan
Chủ thể là cá nhân, tổ chức, cơ quan có đủ năng lực pháp lý để tham gia và phát sinh quyền nghĩa vụ.
Bước bốn xác định khách thể
Khách thể là đối tượng mà quan hệ pháp luật tác động đến. Có thể là tài sản, hành vi, nhân thân, giá trị tinh thần.
Bước năm xác định quyền và nghĩa vụ pháp lý
Phân tích rõ ai có quyền gì, ai có nghĩa vụ gì, quyền và nghĩa vụ đó dựa trên cơ sở pháp lý nào.
Bước sáu phân loại quan hệ theo lĩnh vực pháp luật
Từ tất cả thông tin đã phân tích, cần kết luận xem đây là quan hệ dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, hành chính hay hình sự.
Ví dụ các bài tập xác định quan hệ pháp luật
Ví dụ một
A cho B vay 100 triệu đồng, có viết giấy tay, thời hạn vay là sáu tháng. Hết thời hạn, B không trả.
Xác định quan hệ pháp luật
- Quan hệ vay tài sản dân sự có tranh chấp
- Chủ thể gồm A là người cho vay, B là người vay
- Khách thể là khoản tiền vay
- Sự kiện pháp lý là ký kết hợp đồng vay
- Quan hệ pháp luật là hợp đồng vay tài sản theo bộ luật dân sự
Ví dụ hai
Ông T được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 2010. Bà M khởi kiện yêu cầu tòa án hủy giấy chứng nhận vì cho rằng đất là của gia đình bà sử dụng từ năm 1985.
Xác định quan hệ pháp luật
- Quan hệ tranh chấp quyền sử dụng đất
- Chủ thể là ông T và bà M
- Khách thể là quyền sử dụng diện tích đất
- Quan hệ thuộc lĩnh vực dân sự về đất đai
Ví dụ ba
Anh X và chị Y đăng ký kết hôn năm 2012, có ba con chung và hai căn nhà. Năm 2023 chị Y nộp đơn ly hôn và yêu cầu chia tài sản, nuôi hai con nhỏ.
Xác định quan hệ pháp luật
- Quan hệ hôn nhân gia đình có tranh chấp
- Bao gồm ba quan hệ nhỏ như quan hệ hôn nhân, quan hệ tài sản chung, quan hệ nuôi con
- Chủ thể là vợ chồng và con chung
- Khách thể là quan hệ nhân thân và tài sản
Ví dụ bốn
Sinh viên T đi xe máy vượt đèn đỏ, gây tai nạn làm ông Q bị thương nặng. Công an lập biên bản xử lý vi phạm hành chính, đồng thời ông Q yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Xác định quan hệ pháp luật
- Có hai quan hệ phát sinh một là vi phạm hành chính, hai là bồi thường ngoài hợp đồng.
- Chủ thể gồm T và ông Q.
- Khách thể là trật tự an toàn giao thông và sức khỏe.
- Quan hệ pháp luật vừa thuộc lĩnh vực hành chính vừa dân sự.
Ví dụ năm
Công ty A ký hợp đồng cung cấp dịch vụ bảo trì với Công ty B. Sau ba tháng, Công ty A ngừng thực hiện mà không thông báo. Công ty B khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Xác định quan hệ pháp luật
- Quan hệ hợp đồng dịch vụ thương mại có tranh chấp.
- Chủ thể là hai pháp nhân kinh doanh.
- Khách thể là dịch vụ kỹ thuật và chi phí phát sinh.
- Quan hệ pháp luật thương mại dân sự.
Lưu ý khi giải bài tập xác định quan hệ pháp luật
Khi làm bài tập tình huống cần chú ý
-
.Đọc kỹ yêu cầu để không nhầm lẫn quan hệ thực chất với các yếu tố phụ
-
Không nhầm lẫn giữa quan hệ phát sinh từ hợp đồng và ngoài hợp đồng.
-
Luôn xác định rõ từng chủ thể và tư cách của họ trong quan hệ pháp lý.
-
Nếu tình huống có nhiều yêu cầu, cần tách ra xác định từng quan hệ riêng.
-
Dựa vào các điều luật cụ thể để củng cố lập luận.
Việc xác định quan hệ pháp luật là khâu đầu tiên, quan trọng và bắt buộc trong việc áp dụng pháp luật vào thực tế. Bằng việc luyện tập qua các bài tập tình huống, người học sẽ ngày càng thành thạo trong phân tích, tư duy pháp lý với ứng xử đúng quy định. Với những ví dụ đã nêu bạn có thể luyện tập thường xuyên để củng cố kỹ năng sẵn sàng cho các bài kiểm tra hay công việc pháp lý trong tương lai. Nếu bạn cần thêm bộ bài tập có hướng dẫn giải cụ thể mình có thể giúp biên soạn theo chủ đề riêng.